Bijdrage Wassenberg AO Visserij 2 maart 2016

Voorzitter. Het leven in onze wereldzeeën is in de afgelopen 40 jaar gehalveerd. Dat blijkt uit een studie van het WNF, het Living Blue Planet Report. Soorten als tonijn en makreel zijn zelfs met 74% gedaald. De kritieke toestand van de wereldzeeën blijkt ook uit de studie van Pauly en Zeller van 19 januari in Nature. Het lukt vissers al twintig jaar niet om hun visvangst op peil te houden. Extra alarmerend is dat de wereldwijde visvangst jaarlijks tientallen miljoenen vissen hoger is dan de officiële cijfers laten zien. Die cijfers zouden moeten leiden tot een drastische verlaging van de visvangst. De Verenigde Naties waarschuwden vorig jaar al dat het zeeleven op termijn vernietigd zou kunnen worden en dat alleen snelle actie het tij nog kan keren. Wij missen dat gevoel van urgentie bij de staatssecretaris, die als belangrijkste voornemen heeft om de visregistratie te verbeteren. De staatssecretaris wijst op successen die in de Noordzee bereikt zijn. Maar ook in de Noordzee zijn haaien en roggen ernstig bedreigd. Daar zou ik graag een reactie op krijgen van de staatssecretaris.

Het aanwijzen van vissersvrije reservaten in de Noordzee is ook heel erg belangrijk. Helaas is dat slechts voor 0,25% van de Nederlandse Noordzee gerealiseerd. Natuurgebieden worden slechts gedeeltelijk beschermd, en dan alleen voor bodemberoerende activiteiten. Dat gebeurt ook in de Doggersbank, een natuurgebied dat van cruciaal belang is voor de biodiversiteit in de zee. De Partij voor de Dieren is tegen het voorstel om hier te experimenteren met flyshootvisserij. Dat is namelijk ook een bodemberoerende vistechniek. Dat heeft de staatssecretaris tijdens het AO Visserij uit 2014 ook erkend. Is de staatssecretaris bereid toe te zeggen dat hij niet in zal stemmen met deze experimenten in de Doggersbank?

Ik kom op het palingbeheerplan. Uit het IMARES-rapport blijkt dat de uittrek van schieraal niet voorspeld kan worden aan de hand van de watertemperatuur in het voorjaar of najaar. Over de uittrek is sowieso nog heel veel onbekend. Wat het rapport wel meldt, is dat de beperking van de visserij heeft geresulteerd in een heel voorzichtig herstel van de populatie. De effecten van de beheerplannen zijn klein, maar ze zijn er wel degelijk. Er is alleen nog een heel lange weg te gaan. In vergelijking met de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw is 95% van de paling uitgestorven. De paling is een ernstig bedreigde diersoort en dat is te wijten aan de visserij. Is de staatssecretaris bereid tot het uitbreiden van de maatregelen om de paling te beschermen?

Ik wil het graag hebben over het welzijn van de vissen in de zeevisserij. Fishcount beschreef reeds in 2010 de doodstrijd die vissen ondergaan. Ze worden opgehaald van grote diepte, hun blaas knapt door decompressie en ze worden doodgedrukt. Het onderzoek van Bert Lambooij en Marc Bracke toont aan dat vissen die levend aan boord komen, en die vaak dood lijken, nog twee uur leven. Ze ondergaan de slacht dus levend en bij bewustzijn. Diervriendelijk werken moet een serieus onderdeel zijn van de ontwikkeling naar rendabele en duurzame visserij, zegt de Wageningse Wetenschapswinkel. De ambitie van de staatssecretaris gaat echter vooral over de aanlandplicht. Die vermindert in het beste geval de bijvangst, maar heeft geen enkel effect op het welzijn van de miljoenen vissen die jaarlijks worden gevangen. Op dit moment wordt schol slechts op één schip aan boord bedwelmd. Wat vindt de staatssecretaris van dit resultaat? Wat gaat hij doen om hier verandering in aan te brengen? Is hij bereid tot meer onderzoek naar de vangst en dodingsmethoden van pelagische vissoorten, zoals makreel en haring?

Ik kom op het slachten van vissen in de aquacultuur. Commerciële bedwelmingsmethoden voor meerval en paling zijn beschikbaar, maar waarom wordt dan nog steeds 60% van de meervallen niet bedwelmd? Er moeten spoedig wettelijke maatregelen komen voor het doden van vissen, maar er gebeurt heel weinig. In 2014 zou de Europese Commissie met een rapport komen over regelgeving, maar we wachten daar nog steeds op. De Commissie houdt daarnaast tot nader order nieuwe initiatieven aan. Wil de staatssecretaris binnen de EU aandringen op snelle stappen voor regelgeving? De staatssecretaris laat zelf ook op zich wachten met regelgeving, bijvoorbeeld voor de bedwelming van aal. De opdracht daartoe stamt al uit 2010. Deze regelgeving had begin vorig jaar in werking moeten treden. Kan de staatssecretaris uitsluiten dat er nog paling sterft in een zoutbad, waar de gevoelige slijmlaag van de nog levende paling wordt weggebrand?

Tot slot kom ik op het levend koken van kreeften en krabben. Ondanks vele studies blijft de staatssecretaris volhouden dat er meer onderzoek nodig is om te kunnen vaststellen of die dieren pijn kunnen ervaren. Maar Eurocommissaris Andriukaitis vindt het wél waarschijnlijk dat het levend koken van schaaldieren en het plaatsen van zeewaterschaaldieren in zoet water pijnlijk is en stress veroorzaakt. Dat heeft hij in februari gezegd. Er moet een einde komen aan het barbaarse doden van deze dieren. Daar zou ik graag een reactie op horen van de staatssecretaris.

Interrupties bij andere partijen

De heer Geurts (CDA): Ik kom op een heel ander onderwerp: palingen. Ik vind het onbehoorlijk dat de Good Fish Foundation zegt in gesprek te gaan met de kweekpalingsector en dit dan toch niet doet. Onderwijl wordt er wel actie gevoerd, zodat supermarkten niet langer paling verkopen. Deze bedrijven houden zich gewoon aan wet- en regelgeving. Als er kritiek is op het vangen van glasaal, kunnen we daar het gesprek over aangaan. Maar op deze manier proberen een sector kapot te maken, vind ik niet kunnen. Ik vraag de staatssecretaris daarom of hij zich wil inspannen om een brug te slaan tussen de Good Fish Foundation en de palingsector.

De heer Wassenberg (PvdD): De paling wordt al vergeleken met de panda als het gaat om uitsterven. De diersoort is echt ernstig bedreigd. Het is dus helemaal niet raar als er een campagne wordt gevoerd om het eten van paling te ontmoedigen, als dat niet door de overheid wordt verboden. Daar krijg ik graag een reactie op.

De heer Geurts (CDA): Dat is een mening van de Partij voor de Dieren die ik totaal niet steun en deel. Ik heb net gezegd dat de Good Fish Foundation zegt in gesprek te zijn met de sector, maar dat niet doet en ondertussen de sector het leven zuur maakt, terwijl deze beroepsgroep gewoon binnen de wet- en regelgeving opereert. Ik neem aan dat de Partij voor de Dieren daar respect voor heeft.

De heer Wassenberg (PvdD): Een mening van de Partij voor de Dieren? We hebben het over de paling. De stand is nog maar 5% ten opzichte van die van 50 jaar geleden. 95% is dus verdwenen. De diersoort is ernstig bedreigd. Dan gaat het niet om een mening, maar om een feit.

Beantwoording staatssecretaris

De heer Wassenberg (PvdD): De staatssecretaris zegt dat het op een aantal plekken wel goed gaat in de Noordzee, maar met soorten als tarbot, zeebaars, rog en haai gaat het gewoon heel slecht. Hoe ziet hij dat?

Staatssecretaris Van Dam: Dat heeft de heer Wassenberg natuurlijk juist. Ook het waar mogelijk beperken van bijvangst moet leiden tot een verbetering van de soorten die hij noemt. Op de zeebaars zal ik straks nog terugkomen in verband met de consequenties voor de recreatieve visserij. De zeebaarsstand is vele malen slechter dan veel mensen zich realiseren. In allerlei restaurants staat zeebaars gewoon nog op het menu, terwijl de visstand echt zeer zorgwekkend is. In de Landbouw- en Visserijraad van december zijn stevige maatregelen genomen om de vangst te beperken en een deel van het jaar zelfs op slot te zetten. Ook voor de recreatieve visserij zijn maatregelen genomen; daar zal ik zo op terugkomen. Waar soorten er nog niet goed voorstaan, worden maatregelen genomen. Dat is ook nodig, want we willen dat er ook voor toekomstige generaties nog steeds haaien en roggen rondzwemmen en we nog steeds van zeebaars kunnen genieten op een verantwoorde manier.

De heer Wassenberg vroeg naar het evaluatierapport van de Europese Commissie over de aalbeheerplannen. Het evaluatierapport over de eerste cyclus is klaar. De status van het aalbestand kan niet volledig worden bepaald vanwege incomplete en niet-gestandaardiseerde data en methoden. De Europese Commissie geeft aan dat de staat van de Europese aal kritisch blijft en dat aanvullende maatregelen in overweging zouden moeten worden genomen om de buiten de visserij door de mens veroorzaakte sterfte te verminderen. Het is nog niet bekend wanneer het rapport in het Europees Parlement en in de Raad wordt besproken. Inmiddels is de tweede evaluatie naar de Europese Commissie gestuurd. Ik wil de bespreking daarvan binnen de Europese Commissie en de Raad afwachten voordat ik besluit of een verdere aanscherping nodig is.

De heer Wassenberg vroeg om ook paling en aal te bedwelmen voor de slacht. Het voornemen was om de verplichting daarvan vanaf 2015 van kracht te doen worden. Die verplichting is nog niet in werking getreden. De inwerkingtreding van de regeling is afhankelijk van de voortgang rond de wijziging van het Besluit diergeneesmiddelen en het Besluit houders van dieren. Naar verwachting zal de regeling begin 2017 in werking treden.

De heer Wassenberg vroeg of viskweek duurzaam is. Voor mij was dit een beetje een déjà vu, want volgens mij had hij dat de vorige keer ook gevraagd. In de komende decennia hebben we grote behoefte aan eiwitten uit verschillende bronnen. De viskweek kan daar een bijdrage aan leveren. Dat kan zeker duurzaam bij pootvis in aquacultuur. De gesloten recirculatiesystemen die in Nederland worden toegepast, kunnen nauwkeurig worden gestuurd en zijn dus duurzaam. Viskweek kan dus duurzaam zijn, maar is dat niet altijd. Daarom vind ik de activiteiten op dit gebied van het Aquaculture Stewardship Council (ASC) van groot belang. Dat geeft consumenten de mogelijkheid om te beoordelen of de gekweekte vis die zij in de supermarkt kopen, op een duurzame manier is gekweekt.

De Partij voor de Dieren vroeg verder of ik in de EU-regelgeving wil aandringen op stappen in de richting van bedwelming binnen de aquacultuur. Het onderwerp dierenwelzijn bij vis heeft mijn aandacht, en daarbij de bedwelming binnen de aquacultuur. Daarstraks zei ik al het een en ander over de bedwelming van vis aan boord. Daarvoor vraag ik geregeld aandacht in Europees verband. Ik zei daar wel bij dat er veel op dit gebied nog in process is. Ook op andere terreinen gaat het soms nog om onderzoek, zoals het levend koken van kreeften en krabben. Kreeften en krabben worden in Nederland maar in beperkte mate gevangen. Er is nog steeds discussie over de vraag of deze dieren pijn ervaren of niet. Een verbod hiervan, dus een verplichting om ze te bedwelmen, zou extra nationale regelgeving betekenen. Gelet op de kleine vangsthoeveelheid in Nederland zou dat niet meteen logisch zijn. Ik vind dat dan niet aan de orde. Ik sluit me aan bij degene die zei dat steeds meer koks kreeften doden voordat ze die in de pan gooien. Ik vind dat een verstandige manier, waarmee je in ieder geval voorkomt dat deze dieren pijn ervaren. Daar kan misschien nog steeds discussie over zijn, maar op die manier wordt dat zéker voorkomen. Het lijkt mij dat koks ook gewoon zelf verantwoordelijkheid kunnen nemen in dezen. Velen van hen doen dat allang.

De heer Wassenberg (PvdD): Hier is al veel over bekend. Al in 2005 verscheen een rapport van het FSA (Food Standards Agency) hierover. De Eurocommissaris verwees daar in februari ook naar. Dit stelde dat kreeften, krabben en grotere dieren pijn kunnen ervaren. De staatssecretaris zegt dat dit een verantwoordelijkheid is van de koks, maar het is natuurlijk ook een verantwoordelijkheid van de overheid. Graag een reactie hierop.

Staatssecretaris Van Dam: Volgens mij heb ik net gezegd hoe ik aankijk tegen die verantwoordelijkheid van de overheid. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om de vraag of er meteen aan boord maatregelen moeten worden genomen, dan wel of er bepaalde apparatuur verplicht moet worden gesteld om kreeften te bedwelmen of te doden. Gelet op de hoeveelheid die er bij ons wordt gevangen en op het feit dat koks zelf hun verantwoordelijkheid kunnen nemen en dat ook steeds meer doen, vind ik zoiets een overdreven mate van regelgeving.

De heer Wassenberg (PvdD): Voorzitter. Ik wil nog even terugkomen op het doden van vissen in de aquacultuur. De staatssecretaris zei dat daar binnen Europa al over wordt gesproken. De Europese Commissie zou al in 2014 met een voorstel voor regelgeving komen, maar dat voorstel is er nog steeds niet. Hier wordt dus al heel lang over gesproken, zonder dat er veel verbetert. Is de staatssecretaris bereid om zich ervoor in te spannen om deze discussie binnen Europa vlot te trekken, zodat we niet opnieuw eindeloos op Europese regelgeving zullen hoeven wachten? Het gaat hier om het humaan doden van vissen. Dat is belangrijk genoeg om daar niet heel lang op te moeten wachten, en ook niet in Europees verband.

Staatssecretaris Van Dam: De heer Wassenberg begon weer over het bedwelmen. Hij zei dat we niet moeten wachten op Europa, maar dit wordt nu eenmaal Europees geregeld.

De heer Wassenberg (PvdD): Ik zei dat niet. Ik vroeg of de staatssecretaris zijn invloed kan gebruiken om de Europese discussie daarover vlot te trekken. We praten hier namelijk al jaren over.

Staatssecretaris Van Dam: Daarover heb ik in eerste termijn al uitgebreid gesproken. We wachten op onderzoek. Mijn inzet zal zijn om die discussie ook in Europa verder te brengen. Dat is ook steeds de inzet van mijn voorganger geweest.