Bijdrage Akerboom aan WGO cultuur

Voorzitter,

Kunst en cultuur zorgen voor een verrijking van het leven. Juist in deze tijden van crisis op crisis kan cultuur zoveel troost bieden en ervoor zorgen dat mensen even met wat anders bezig zijn. Maar helaas, de crises zijn niet aan de cultuursector voorbijgegaan maar hebben deze juist keihard getroffen.

• Er zijn personeelstekorten, veel mensen hebben een andere baan moeten zoeken tijdens de lockdowns en komen niet meer terug,
• bezoekersaantallen lopen terug en kaartjes worden pas op het laatste moment gekocht,
• ik zie de ene na de andere tour gecanceld vanwege te hoge kosten.

Voorzitter, onze fractie was dan ook verheugd te zien dat de staatssecretaris bijstuurt om de sector er weer bovenop te krijgen en dat ook de sector zelf daarbij betrokken wordt.

Voorzitter, ons bereiken ook de noodberichten over de stijgende energiekosten. Die zijn een aanslag op de financiële positie van de culturele sector.
We hebben kunnen lezen over poppodia die een energieafrekening van meer dan een miljoen verwachten en musea die in de winter de deuren sluiten vanwege de gasrekening. We begrijpen dat de staatssecretaris hier al hard mee bezig is.
Mijn fractie hoopt dat er daarbij aandacht is juist ook voor kleine instellingen, die ook misschien niet direct genekt worden door de energierekening, maar door én dat én de bezoekersaantallen én de inflatie het totaalplaatje niet meer kunnen opbrengen.
Denk hierbij aan de amateurkunst, of de kleine- en middelgrote culturele instellingen, jongerencentra, dansscholen en kunstateliers. Wat gaat de staatssecretaris voor deze instellingen doen als ze het niet meer redden?
Komt er bijvoorbeeld een verduurzamingsfonds speciaal gericht op kleine- en middelgrote culturele instellingen, zodat de energierekening voortaan dragelijker wordt?

Voorzitter, cultuur is onbetaalbaar en essentieel. Daarom is het volgens mijn fractie zo cru, dat als gemeentes de begroting niet rondkrijgen cultuur één van de eerste zaken is die sneuvelt. [1] Gemeenten erkennen het belang wel, maar door de huidige structuur is de positie van lokale cultuurinstellingen kwetsbaar.
Terwijl juist die basis van kleine instellingen zo belangrijk is, denk aan ateliers en lokale podia. Dit zijn dé plekken waar beginnende artiesten in elke discipline meters kunnen maken voor publiek. Maar die simpelweg ook intrinsiek van groot belang zijn, voor de levendigheid en het welzijn in een gemeente.
Kan de staatssecretaris toelichten wat zij aan deze situatie kan doen, acht zij het ook onwenselijk dat lokale cultuur vaak het eerste is wat sneuvelt als gemeentes de begroting niet op orde krijgen? Graag een reactie. [2]

Voorzitter, de staatssecretaris zet in op inzet van creativiteit bij complexe maatschappelijke opgaven. Dat is goed om te lezen. Vanuit de kunst- en cultuursector popt het ene na het andere initiatief op om de grootste opgave van onze tijd, de klimaatcrisis, onder de aandacht te brengen en mensen aan te zetten tot actie.[3] Kunst kan het onvoorstelbare voorstelbaar maken, en doet dat ook volop: van theatervoorstellingen en creatieve streetart tot complete klimaatopera’s en de remix van Bachs Vier Seizoenen op een opgewarmde aarde.

Een al breder gedragen initiatief vanuit de muzieksector is Music Declares Emergency. Hun boodschap: There is no music on a dead planet. Vanuit Nederland gesteund door bijvoorbeeld Ruben Hein en Antillectual, internationaal groot gemaakt door Billie Eilish en Massive Attack.[4]
Deze artiesten roepen de klimaatnoodtoestand uit en dragen praktische tips aan voor artiesten en de culturele sector. Denk aan een tour zo duurzaam mogelijk plannen, plantaardige catering en milieuvriendelijke merchandise.

Het is goed te zien dat de cultuur het zo graag wíl en op allerlei manieren al uit eigen beweging bijdraagt. Daar kunnen veel sectoren een voorbeeld aan nemen, en kan de staatssecretaris wellicht inspiratie uit opdoen.

Tegelijkertijd ontbreekt het aan een structurele aanpak en worden zo belangrijke kansen gemist. Onlangs pleitten drie vertegenwoordigers uit de kunst- en cultuursector in de Volkskrant voor een Code Cultuur, Klimaat en Milieu[5], die zij op dit moment verder uitbouwen. Dit instrument kan worden ingezet om de ecologische voetafdruk van de sector drastisch te verkleinen, maar ook om de cultuursector in staat te stellen bij te dragen aan de bewustwording en social tipping points die we zo hard nodig hebben om de klimaatcrisis tegen te gaan. Net als de Fair practice Code zou deze dan dienen als subsidievoorwaarde. Is de staatssecretaris bekend met deze oproep? En is ze bereid om met de sector om tafel te gaan en daar uitvoering aan te geven?

Voorzitter, er bestaat al een subsidieregeling voor de verduurzaming van maatschappelijk vastgoed waar ook de cultuur aanspraak op kan maken, DUMAVA.
Het viel me alleen op dat die pot voor dit jaar al snel leeg was. Is er zicht op dat die pot de volgende keer verhoogd wordt? De verduurzamingsopgave is uiteindelijk iets wat aan zoveel raakt, en wat hoe dan ook gewoon zo snel mogelijk moet gebeuren.
Zowel voor het kostenplaatje van de instellingen als voor gasbesparing en het klimaat.
Ik hoop dat de staatssecretaris haar nek uitsteekt om ervoor te zorgen dat geeneen instelling die wíl verduurzamen, dat nu niet kan doen vanwege het ontbreken van voldoende beschikbare subsidie.

Daarnaast vraagt mijn fractie zich af of de minister met de festivalsector in gesprek is om te verduurzamen? Daar wordt namelijk nog veel gebruik gemaakt van hele vieze dieselaggregaten, terwijl er ook al festivals draaien op groene stroom. Daarnaast staan festivals ook wel bekend om de enorme afvalbergen die na afloop blijven liggen, zoals tenten die bewust voor één weekend worden aangeschaft. Op het ene festival is hier veel meer aandacht voor dan op het andere, dus het goede nieuws is dat het wiel niet uitgevonden hoeft te worden.

Voorzitter, tot slot is er nog een steen des aanstoots in de culturele sector waar we echt iets aan moeten doen. De lobby van de fossiele industrie.
Een groeiende lijst culturele instellingen verbreekt de banden met de fossiele industrie. Maar nog steeds worden een aantal musea gesponsord door Shell. Dat houdt niet op bij sponsoring, voorzitter, daar staat dan vaak tegenover dat er een positief verhaal over de fossiele industrie verteld wordt.
Deze greenwashing moet echt stoppen wat mijn fractie betreft, want de invloedrijke tentakels van de fossiele industrie kunnen niet snel genoeg uit onze maatschappij verwijderd worden.
Deelt de staatssecretaris dat dit onwenselijke beïnvloeding is en is zij bereid om in gesprek te gaan met deze musea over het verbreken van de banden met de fossiele industrie?

[1] https://www.lkca.nl/artikel/gemeenten-erkennen-waarde-cultuur/
[2] https://www.raadvoorcultuur.nl/actueel/nieuws/2022/03/10/hartenkreet-breng-culturele-basis-in-elke-gemeente-op-orde
[3] https://www.nrc.nl/nieuws/2021/10/06/tegen-de-klimaatcrisis-is-geen-kunstwerk-opgewassen-a4060958
[4] https://www.musicdeclares.net/nl/declarers
[5] https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/opinie-in-de-nederlandse-cultuursector-is-het-de-hoogste-tijd-voor-een-klimaatcode~b5641c0b/