Bijdrage Arissen Wetge­vings­overleg Water

Bijdrage eerste termijn:

Voorzitter, dank u wel.

Vorige week bleek dat de giftige chemische stof GenX is aangetroffen in het drinkwater van drie Nederlandse waterbedrijven. De nieuwe minister concludeert dat het drinkwater in Nederland veilig is en de monitoring in orde. Wel zullen er extra middelen worden ingezet om in het jaar 2018 de kennis en kunde van het bevoegd gezag te vergroten. Hoe is het mogelijk dat de minister stelt dat ons drinkwater veilig is? Hoe is het mogelijk, gezien de recente onverwachte ontdekking van GenX in de rioolzuivering van Eindhoven, waarvan de concentratie zelfs 130 nanogram bedraagt? Rijkswaterstaat en de waterschappen moeten nog nader onderzoek doen naar waar deze concentraties GenX vandaan komen, nu de lozingen van Chemours hier geen invloed op hebben. Wie GenX loost en hoeveel precies, weet de minister niet. Waarom is dat niet eerder aan de Kamer gemeld? Tot nu toe werd verondersteld dat alleen Chemours GenX loost. Nu wordt er blijkbaar rekening gehouden met de mogelijkheid dat ook bedrijven die niet vergunningsplichtig zijn, GenX lozen. Graag een reactie van de minister.

Voorzitter. Chemiecriminelen die onderhandelen over de voorwaarden waaronder zij giftige stoffen in ons water, in onze lucht en in onze bodem kunnen lozen, krijgen wederom vrij spel. En de burgers moeten, ook volgens deze nieuwe minister, gewoon rustig gaan slapen. De Partij voor de Dieren vindt het schokkend dat men niet leert van de grote misstanden en schade aan de volksgezondheid die de grote broer van GenX, namelijk C8, heeft aangericht. Waar gaat het hier nu om? Wat de Partij voor de Dieren betreft dat giftige stoffen zoals GenX niet thuishoren in ons drinkwater, niet in onze natuur en niet in ons lichaam.

In de Amerikaanse staat North Carolina wordt Chemours voor de rechter gesleept wegens het verzwijgen van relevante gezondheids- en milieuonderzoeken, net als moederbedrijf DuPont eerder met C8, waardoor mensen ernstig ziek zijn geworden, ook in Nederland. En de minister durft werkelijk te beweren dat het allemaal niet zo erg is. Hoe kunnen we überhaupt veilige grenswaarden stellen voor een stof als GenX, waarvan nog immer onduidelijk is hoe schadelijk die precies is? Immers, in de structurele aanpak opkomende stoffen, waar GenX onder geschaard wordt, staat dat het gaat om een niet-wettelijk genormeerde stof waarvan de schadelijkheid nog niet volledig is vastgesteld. Graag een reactie.

Voorzitter. Om maar liefst 89 van de 200 grondwaterwinningsputten zijn tussen 2000 en 2015 hogere doses meststoffen gemeten dan wettelijk toegestaan. Niet voor niets dat de Vereniging van Waterbedrijven alarm heeft geslagen over de waterkwaliteit en de zuiveringskosten. En niet voor niets worden zij gesteund door het rapport Evaluatie Meststoffenwet 2016 van het Planbureau voor de Leefomgeving. De Meststoffenwet is ingevoerd om onder andere de waterkwaliteit te verbeteren, die in de afgelopen decennia met name is aangetast door het gebruik van mest en landbouwgif. "Het blauwe goud", zo wordt het water terecht genoemd. Drinkwater is essentieel voor ons bestaan. Daarom zullen we extra inspanningen moeten leveren om de kwaliteit te verhogen.

Want wat schrijft het PBL? Ten eerste dat de uitvoering van het vijfde zogenoemde Nitraatactieprogramma, of NAP, niet voldoende werkt. De aanscherpingen ten opzichte van het vierde NAP hebben niet de benodigde effecten gehad. Er zijn duidelijke signalen dat we over een aantal jaar kunnen concluderen dat ook het zesde NAP de doelstellingen niet haalt, zo blijkt uit de MER, de milieueffectrapportage. Kan de minister aangeven in hoeverre het zesde NAP moet worden aangescherpt om wel te voldoen aan de doelstellingen?

En ik citeer van pagina 25: "Met het huidige beleid worden de KRW-doelen in 2027 niet gehaald; de gemiddelde fosforconcentraties in het oppervlaktewater overschrijden de KRW-doelen met een factor twee tot drie." Kan de minister hierop ingaan? Deelt zij de analyse dat de Meststoffenwet niet voldoet voor het behalen van de doelen van de Kaderrichtlijn Water? Tot slot blijkt op pagina 30 dat er onder agrarische ondernemers weinig begrip is voor de waterkwaliteitsdoelen en dat de houding jegens de bijkomende maatregelen ten koste kunnen gaan van de naleving en de effectiviteit van de mestregels. Hoe beoordeelt de minister die kennelijke houding en deelt zij de mening dat dit zorgwekkend is?

Tot slot nog kort over de microplastics, de kleine deeltjes plastic die in onder andere cosmetica en tandpasta worden verwerkt. Deze belanden via onze afvoerputjes in ons andere afvoerputje, namelijk het milieu, en blijven daar eeuwig. Het gaat daarbij om grote hoeveelheden die terechtkomen in onze oceanen en zeeën. Heel veel dieren ondervinden de gevolgen hiervan. Het is onmogelijk om dit op te ruimen, terwijl onze wateren meer dan 70% van het aardoppervlak bestrijken. Welk belang is in dezen groter dan het belang van een schoon milieu? Welk belang belet ons om microplastics te verbieden? Daarom vraag ik de minister om welk belang het gaat en of zij niet tot een verbod kan komen. Welke mogelijkheid ziet zij als aanjager in Europa om het gebruik van microplastics in Nederland wel te verbieden? Kan in de REACH-verordening, de EU-verordening voor chemische stoffen, een verbod op toelating of, beter gezegd, een algeheel verbod worden geregeld?

Voorzitter. Dank u wel.

Interrupties:

Mevrouw Arissen (PvdD):
De minister zegt dat de nadelige effecten van de landbouw op de waterkwaliteit moeten worden verminderd. Ik had daarover een aantal vragen gesteld waarop ik nog geen scherpe beantwoording heb gekregen, onder andere over het NAP. Hoeveel scherper moet het zesde NAP worden ingericht omdat er meer … Die gaat u nog beantwoorden? Oké, excuses. Dan wacht ik even.

Minister Van Nieuwenhuizen-Wijbenga:
Er lag nog een ander blaadje voor me, maar dat heb ik nu even naar voren gehaald. De MER van het opgestelde zesde actieprogramma wijst uit dat de doelen niet gehaald worden, en u vroeg wat we daaraan gaan doen. De periode van inspraak op de ontwerp-MER van het zesde actieprogramma is afgelopen vrijdag geëindigd. Er zijn zestien inspraakreacties ontvangen. Afgelopen vrijdag hebben medewerkers van LNV en IenW de MER met de Commissie voor de m.e.r. besproken. Verkregen inspraakreacties en de reactie van de Commissie voor de m.e.r. worden meegenomen bij het aanpassen van het ontwerp tot een definitief nitraatactieprogramma. De minister van LNV zal u hierover mede namens mij en de staatssecretaris van IenW informeren. Dat komt dus binnenkort uw kant op.

Mevrouw Arissen (PvdD):
Ik heb een vervolgvraag. De Meststoffenwet is primair een milieuwet, maar de nevendoelen bij de invulling van die wet zijn het behoud van het evenwicht op de mestmarkt en het economisch perspectief voor de landbouwsector. De nevendoelen mogen toch niet belangrijker zijn dan het primaire doel van de wet? Is de minister dat met ons eens?

Minister Van Nieuwenhuizen-Wijbenga:
Het zou gek zijn als ik zou zeggen dat nevendoelen belangrijker zijn dan het primaire doel. Ik ben het dus met u eens dat dat nooit het geval mag zijn. U kunt ervan verzekerd zijn dat de samenwerking van mijzelf met de staatssecretaris en met de minister van LNV erop gericht is om de doelen te halen.

[...]

Mevrouw Arissen (PvdD):
Ik begrijp waarschijnlijk iets totaal niet. We hebben in de Kamer al een aantal keer uitgebreid gedebatteerd over Chemours, dat ook illegaal GenX geloosd heeft. Het gaat hier om een zogenaamde gepatenteerde chemische stof. Nu staat er in uw Kamerbrief, ik citeer: "In deze verkenning worden niet alleen vergunningplichtige bedrijven meegenomen maar ook de bedrijven die vallen onder de algemene regels van het Activiteitenbesluit." Als we daarin kijken, wordt er gezegd in het kader van de aanpak opkomende stoffen, waar GenX ook onder geschaard wordt, dat het gaat om niet-wettelijk genormeerde stoffen waarvan de schadelijkheid nog niet volledig is vastgesteld. Daar begrijp ik werkelijk helemaal niets van. Kan de minister daar nog iets over zeggen?

Minister Van Nieuwenhuizen-Wijbenga:
Er is natuurlijk scherp gekeken naar de vergunning. U gaf aan dat er reden is geweest om een handhavingstraject op te starten. Dat is meteen opgestart. Ik heb u net aangegeven dat dit heel goed en zorgvuldig moet worden gedaan. Daar wordt dus zeer scherp naar gekeken. Daarnaast heeft zich het verschijnsel voorgedaan dat, gealarmeerd door het eerdere verhaal, waterschappen er nog scherper op zijn gaan letten en dat GenX, tot verbazing van iedereen, ook in Brabant is aangetroffen. Ook daar zitten de waterschappen en alle partijen er nu bovenop om zo snel mogelijk duidelijkheid te krijgen. Nogmaals, het lijkt erop dat een bedrijf zich heeft gemeld. Er wordt nu verder onderzocht wat daar precies is gebeurd. Was er een bedrijf met een vergunning of niet? Maar je kunt ook niet uitsluiten dat er een andere bron kan zijn. We moeten dus heel zorgvuldig naar het totaalplaatje kijken. We moeten ook kijken of er misschien bovenstrooms nog meer binnenkomt. Wat belangrijk is voor dit moment, is dat we wel onder de veilige norm van het drinkwater zitten. Daar zit dus geen risico. Dat wordt voortdurend gemonitord.

Mevrouw Arissen (PvdD):
Dit punt laat ik heel even rusten. Ik sla even aan op het laatste wat de minister zei, dat we nog binnen de veilige norm zitten. Als in de Verenigde Staten wordt gezegd dat Chemours milieuonderzoeken en gezondheidsonderzoeken heeft achtergehouden waarin relevante informatie zou staan en waaruit zou blijken dat de stof veel schadelijker is dan tot nu toe werd gesteld, hoe kan de minister dan veilige normeringen vaststellen? Hoe kan zij stellen dat het drinkwater veilig is, terwijl de stof op steeds meer plekken in Nederland wordt gevonden en we weten nog niet wat daarvan de concentratie is?

Minister Van Nieuwenhuizen-Wijbenga:
Het ministerie stelt niet de normen vast voor de veiligheid. Dat wordt gedaan door het RIVM. Deze vragen kunt u dus beter aan het RIVM stellen. Wij worden geacht de normen die zij stelt, wettelijk te handhaven. Dat geldt natuurlijk ook voor de drinkwaterbedrijven.