Bijdrage Frank Wassenberg AO Circu­laire Economie

Voorzitter, als het gaat om de circulaire economie moet ik helaas constateren dat we nog steeds in een wegwerpmaatschappij leven. Grondstoffen zijn goedkoop, hergebruik is duur en dus is weggooien de norm, alle mooie woorden ten spijt.

Afval is de nieuwe grondstof, dat staat prachtig in beleidsnotities, maar dat is nog lang geen praktijk. Noodzakelijke ingrepen die nodig zijn om het systeem te veranderen, zoals het zwaarder belasten van grondstoffen, worden niet genomen, maar die maatregelen zijn nodig om van wegwerpmaatschappij naar hergebruikmaatschappij te komen.

Ik heb daar afgelopen reces voorbeelden van gezien tijdens werkbezoeken. Zo was ik bij Suez in Rotterdam, waar al het ingezamelde plastic van huishoudens wordt gesorteerd. En bij QCP in Geleen, die van deze plastics weer grondstoffen maakt. Ik heb daar een voorbeeld van bij me: dit zijn polypropyleenkorrels, plastickorrels. Ik kom daar zo op terug.

Tijdens de werkbezoeken werd duidelijk dat we nog veel kunnen doen om de circulaire economie te stroomlijnen. Ja, op papier ziet het er prachtig uit: plastic wordt door gemeenten apart van het restafval ingezameld en gesorteerd en gerecycled. Maar doordat producenten nog steeds vrij baan krijgen om verschillende soorten plastics door elkaar te gebruiken en te combineren, dikwijls in één verpakking, is het grootste gedeelte van het plastic helemaal niet te recyclen! En dus worden de meeste plastics alsnog verbrand of gebruikt voor zeer laagwaardige producten als bermpaaltjes. Producten die niet meer te recyclen zijn. Voorzitter, er moeten nu echt duidelijke eisen komen voor de verpakkingsindustrie die hergebruik van verpakkingen stimuleren. Zelfs de Europese richtlijn verpakkingen verlangt van individuele lidstaten om hergebruik van verpakkingen te stimuleren. Gaan die eisen er komen vraag ik de staatssecretaris?

Voorzitter, een ander probleem is dat de plasticstroom steeds meer vervuilt, waardoor recycling lastiger wordt. Dit zou deels komen doordat het VANG-beleid zich richt op zo min mogelijk kilo’s restafval per inwoner. Hierdoor staren gemeentes – die vrij zijn hun eigen afvalbeleid in te richten - zich blind op zo min mogelijk kilo’s restafval en verliezen ze de kwaliteit van ander afval uit het oog. Restafval verdwijnt daardoor in toenemende mate in de glasbak of de plastic recycle-zak. Door die vervuiling wordt te veel plastic uiteindelijk verbrand of gestort.
Voorzitter, ik vraag aan de staatssecretaris of zij die toenemende vervuiling van het ingezamelde plastic ook als probleem ziet en welke oplossing zij voor ogen heeft? Kan het helpen om gemeenten een recycledoelstelling te geven in plaats van een kilodoelstelling? En om de verschillende manieren waarop gemeenten plastic inzamelen te stroomlijnen? Want ze doen het allemaal anders.

En dan, voorzitter, als de plasticinzameling tòch geresulteerd heeft in een nieuwe grondstof, in dit geval deze plastickorrels, dan stokt het proces vaak. De Unilevers in deze wereld hebben allerlei uitvluchten om deze gerecyclede korrels NIET te gebruiken in hun wasmiddelflessen. Plastic uit aardolie is namelijk goedkoper. Als we het over perverse prikkels hebben: DIT is er een.
Het hergebruik van plastic moet verbeteren. Niet alleen een taak voor de Unilevers, maar ook voor de overheid. Door wezenlijk meer circulair in te kopen dan zij nu van plan is. 10% circulair inkopen in 2023, zoals geformuleerd in LAP-3, is toch erg mager? Door te kiezen voor hoogwaardige gerecyclede producten worden investeringen in innovaties om de kwaliteit van recyclaat te verbeteren rendabel . Graag een reactie.
Dan plastic flesjes. Het bedrijfsleven heeft hiervoor een recycledoelstelling gekregen van 70 tot 90%. Maar met de monitoring is veel mis: producten als wasmiddelflessen en zeepflessen worden meegeteld en laten het recyclingpercentage voor drinkflesjes zo hoger lijken. Op papier ziet de recycling van flesjes er dus veel beter uit dan in de praktijk. Een goede monitoring is essentieel voor een goede afweging over de invoering statiegeld straks. Daarom vraag ik de staatssecretaris hier wat aan te doen.

Ik wil nog kort stilstaan bij twee onderwerpen op de agenda.
Het rapport van Tauw over recycling en het stoken van afvalhout. Enerzijds ontbreekt de verplichting om afvalhout te recyclen en tegelijk wordt er subsidie gegeven om afvalhout op te stoken, zogenaamd als duurzame energiebron. De overheid geeft hiermee de verkeerde prikkels af. De aanbeveling van Tauw: schrap de SDE+subsidie voor A-hout. Gaat de staatssecretaris dat doen?

En dan nog microplastics. De staatssecretaris somt een lange lijst aan initiatieven op om uiteenvallend plastic tegen te gaan. Maar er staat geen enkele doelstelling of te bereiken effect beschreven. Wat kan de staatssecretaris zeggen over het effect van het beleid? Helpen de maatregelen?