Bijdrage Kostic aan begroting Landbouw, Visserij, Voed­sel­ze­kerheid en Natuur 2025

Dit kabinet zegt zich in te willen zetten voor een diervriendelijker Nederland. Kamerleden zeggen dierenwelzijn belangrijk te vinden, maar aan mooie woorden moeten daden worden gekoppeld. Laat maar aan de kiezer zien wat je echt bereid bent om te doen voor dieren. En nee, nog jarenlang tijdrekken met onderzoeken en wachten op de logge Brusselse bureaucratie vallen niet onder actie voor de dieren. Inmiddels zijn er landen binnen en buiten Europa die voorlopen op Nederland, bijvoorbeeld als het gaat om bescherming van dieren buiten de veehouderij. Zij wachten niet. Mijn vraag aan de staatssecretaris is dan ook of hij wil dat Nederland trots meekomt met de koplopers. Of laat hij Nederland afzakken naar de achterhoede? Toont hij daadkracht of negeert hij de overgrote meerderheid van burgers die verbetering wil voor dierenwelzijn?

Ik ga het hem vandaag makkelijk maken om die daadkracht te tonen, namelijk met een soort instappakket dierenwelzijn. Dat is een aantal maatregelen die een beschaafd land minimaal moet doorvoeren, maatregelen waar een meerderheid van Nederland gewoon achter staat en die ons land nauwelijks geld kosten. Vaak gaat het om maatregelen waar de Kamer al per motie mee heeft ingestemd; een kwestie van inkoppen dus! Kortom, een kleine stap voor de staatssecretaris, maar een wereld van verschil voor de dieren. Het gaat om vijf punten.

Ik begin met het Dolfinarium en de dolfijnen die daar nog steeds worden gehouden. Dolfijnen zijn waanzinnig slimme wilde dieren, met zelfbewustzijn en emoties. Deze dieren worden vastgehouden in kleine betonnen bakken waarin zij kunstjes moeten doen voor het commercieel gewin van een handjevol mensen. In gevangenschap kan op geen enkele manier worden voldaan aan de behoefte van deze dieren, zo concludeerden biologen. En dus lijden deze dieren ernstig, hun leven lang. In de Wet dieren gaat het bij het gebruik van dieren over het redelijke doel. Welk redelijk doel is er in vredesnaam voor het opsluiten van dolfijnen in Harderwijk? Is drie kwartier vermaak voor toeristen en geld in het laatje voor het Dolfinarium voldoende reden om deze dieren dag in, dag uit te laten lijden? Dan betekenen mooie woorden over dierenwelzijn helemaal niets.

Laat het duidelijk zijn, dierenwelzijn staat niet op één bij het Dolfinarium. Het voldoet niet eens aan de standaarden voor dierentuinen. Nog erger, recent is het Dolfinarium zelfs uit de Europese branchevereniging voor dolfinaria en aquaria gegooid, omdat het niet voldoet aan de regels. Een aantal jaren geleden is het trouwens zelf uit de Nederlandse Vereniging van Dierentuinen gestapt, omdat het zichzelf meer zag als een pretpark. In 2015 werd terecht het gebruik van wilde dieren in circussen verboden, maar het Dolfinarium mag nog steeds doordraaien als een ordinair watercircus. Telkens weer houdt het Dolfinarium zich niet aan de regels. Stichting Bite Back legde afgelopen maand bloot dat het Dolfinarium ook nog, tegen de gemaakte afspraken in, dolfijnen en zeeleeuwen forceert om onnatuurlijk gedrag te vertonen. De dieren moeten met hun vinnen zwaaien, verplicht springen en trainers mogen op hun neus surfen.

Voorzitter. Oud-minister Adema zei heel treffend: "Ik snap heel goed wat de dierenorganisaties zeggen. Zoals het Dolfinarium nu is, kan het niet. Het zou eigenlijk moeten sluiten. Wij vinden dat ook." Steeds meer bedrijven, zoals kranten en de NS, hebben afstand genomen van het Dolfinarium. Dat is een helder signaal aan de Kamer en de staatssecretaris. Ik vraag de staatssecretaris daarom of hij bereid is om een alternatief plan voor het Dolfinarium op te stellen, waarbij het fokken en aankopen van zeezoogdieren wordt afgebouwd. Kan hij toezeggen dat het, als het Dolfinarium zich niet aan de afspraken houdt, op een gegeven moment wel echt klaar is en dat de dierentuinvergunning wordt ingetrokken?

Ik roep deze Kamer ook op om een stip op de horizon te zetten voor de afbouw van het houden van dolfijnen in gevangenschap. Hoe geloofwaardig zijn we hier als we zeggen dierenwelzijn belangrijk te vinden, terwijl we intelligente wezens die per dag ongeveer 60 kilometer kunnen zwemmen, in kleine betonnen bakken vasthouden? Ik vraag de Kamerleden en de staatssecretaris om zich voor te stellen hoe ze zich zouden voelen als zij gedwongen in een bezemkast zouden moeten leven, want dat is wat we de dolfijnen aandoen. Canada, Zwitserland, Kroatië, Luxemburg, Noorwegen, Chili, Bolivia en Frankrijk: de lijst van landen waar het verboden is om dolfijnen te fokken en in gevangenschap te houden, wordt steeds langer. Wil de staatssecretaris dat Nederland hierbij achterblijft, of sluit hij zich bij deze landen aan? Als je als regering lef en trots als uitgangspunt neemt, dan moet de keuze duidelijk zijn, lijkt mij.

Voorzitter. Ik kom bij mijn tweede onderwerp, want helaas gaat het niet alleen mis bij het Dolfinarium. Ik wil het even hebben over misschien wel de meest dieronvriendelijke dierentuin in Nederland: Mondo Verde. De PVV had het daar ook al over. Er is een uitgebreid onderzoek geweest, waaruit echt de meest verschrikkelijke dingen kwamen. Het dierenpark fokt actief met honden, die achter de schermen worden gehouden, niet zichtbaar voor publiek. Zij slijten hun leven in modderige buitenplakken met alleen een paar pallets en een iglohut. Een leeuw leeft al meerdere jaren in een heel klein verblijf, grotendeels in isolatie. Een kameel werd illegaal in een klein bestraat verblijf gehouden. Het binnenverblijf van de leeuwen ligt direct naast botsauto's, alleen maar gescheiden door een dunne wand. Hierdoor krijgen ze de hele dag te maken met lawaai, maar volgens Mondo Verde is het er veel leuker en gezelliger voor de dieren. De tuinslang wordt gewoon met volle straal gezet op de leeuwen als ze even niet meewerken. Eerder is in het park een leeuwenwelpje doodgebeten en is een mensaap verdronken, en er zijn twee wolvenpups aan verwondingen overleden. De lijst is dus lang.

In maart 2024 antwoordde de minister op onze vragen: de NVWA is recent langs geweest voor een dierenwelzijnsinspectie waarbij verschillende overtredingen zijn geconstateerd. De RVO moest zich gaan beraden op de maatregelen die getroffen zouden worden. Daarna verscheen dus het zorgvuldige en uitgebreide rapport waarover we het net hadden. We stelden nog een keer Kamervragen en toen zei de minister weer: RVO en NVWA gaan hier nogmaals naar kijken en het nogmaals onderzoeken. Zo blijven we in cirkeltjes draaien. Kan de staatssecretaris toezeggen er beleid van te maken dat bij overtredingen meteen de hardst mogelijke sancties worden opgelegd?

Voorzitter. Het beeldmateriaal dat beschikbaar is, is echt diep triest. Ik vraag de staatssecretaris met klem om ervoor te zorgen dat de dieren daar worden weggehaald, dat ze een goed huis krijgen en dat er in Mondo Verde geen dieren meer mogen worden gehouden. Is hij bereid om daartoe stappen te zetten?

Voorzitter. Dan de dierenartskosten. In een paginagrote advertentie in Het Financieele Dagblad worden mensen opgeroepen om aandelen te kopen van een bedrijf dat actief is in de zorg voor huisdieren. Ze zeggen zelf: investeer nu in de groeiende wereld van huisdierenliefde. Eerlijker zou zijn geweest: profiteer nu over de ruggen van zieke dieren. Want dit soort fratsen leiden tot nog hogere dierenartskosten. Een op de vijf huisdierbezitters stelt weleens een bezoek uit vanwege de hoge kosten. Het gevolg is dat dieren ernstig ziek worden en moeten lijden. Ondertussen meldt het bedrijf trots op zijn website dat het zijn omzet heeft vertienvoudigd.

Dit is maar één bedrijf, maar we zien dat dierenartspraktijken massaal worden opgekocht door buitenlandse multinationals. De Kamer wil dat dit stopt. We nemen al jarenlang moties aan om de prijsstijgingen te beperken. Begin dit jaar zijn er nog moties van de Partij voor de Dieren samen met de SP en de PVV aangenomen die de bewindspersonen oproepen om in te grijpen bij de massale overname, waar mogelijk een prijsplafond te regelen en met wetgeving te komen. De staatssecretaris heeft dus het volle mandaat van de Kamer om in te grijpen, maar er gebeurt nog helemaal niks, behalve een onderzoek dat al jaren loopt. Gaat de staatssecretaris op korte termijn eindelijk die multinationals aanpakken? De staatssecretaris zei dat hij moties van de Kamer uitvoert. We vragen hem rap aan de slag te gaan met de opdrachten van de Kamer op dit onderwerp en eind dit jaar een plan van aanpak en tijdlijn naar de Kamer te sturen. Kan hij dit toezeggen?

Interruptie Mevrouw Van der Plas (BBB):
Ik ben ook tegen die hele grote ketens die eigenlijk heel veel geld verdienen aan dieren. Maar ik zou ook graag het volgende van het lid Kostić willen weten. Heel veel dierenartsen, die gewoon in een praktijk werken, krijgen door het frame dat wordt gebruikt naar hun hoofd geslingerd dat het aan hen ligt, zo van: jij wordt rijk over de ruggen van zieke diertjes. Maar het ligt natuurlijk niet aan de dierenarts en de assistent die daar werken, een groot hart hebben voor dieren en dieren willen helpen beter te worden. Vaak begeleiden die ook eigenaren van huisdieren als een hond, kat of ander dier geëuthanaseerd moet worden. We moeten het niet op de dierenarts en assistent in de praktijk afwentelen, maar echt kijken naar het grotere plaatje, naar de grote ketens die op winstbejag uit zijn. We moet het daarop houden, en de dierenarts en assistent sparen. Is het lid Kostić het daarmee eens?

Kamerlid Kostić (PvdD):

Ik had het niet voor niets over de multinationals. Het is goed dat mevrouw Van der Plas dat nog even benadrukte. De multinationals die geld verspillen aan het plaatsen van advertenties voor de aankoop van aandelen in plaats van er daadwerkelijk voor te zorgen dat de kosten voor gewone burgers omlaaggaan, moeten we dus aanpakken. Daar zijn Kamermoties over aangenomen. Laat inderdaad helder zijn dat dat losstaat van de hardwerkende mensen in het veld, die hoe het nu is geregeld ook maar zwaar vinden. Juist daarom roep ik ook de BBB op om de eigen staatssecretaris aan te spreken om hier werk van te maken. Ik hoop dat dat niet hoeft; ik hoor het straks. Maar de boodschap van de Kamer is heel duidelijk. We moeten het nieuwe kabinet ook niet laten wegkomen met nog langer onderzoek doen. Het is gewoon tijd voor actie. We zien in andere landen dat er wel meer kan. Dus hoppa!

Dan het vierde punt. Op dierendag heeft de Partij voor de Dieren samen met Nieuw Sociaal Contract de handen ineengeslagen om op te komen voor onder andere de schildpaddenopvangen, waarvoor nog dank. Die opvangen zitten overvol, omdat de dieren massaal worden gekocht en vervolgens gedumpt. Een schildpad is al voor ongeveer €20 te koop. Mensen denken vaak: lief, zo'n klein schildpadje. Maar schildpadden blijven niet klein en kunnen tientallen jaren oud worden. In Nederland overleven die gedumpte schildpadden nog hooguit een paar jaar. Als het onder de 18 graden Celsius is, worden schildpadden gauw ziek, kunnen ze geen eten meer verteren en sterven ze een langzame, pijnlijke hongerdood.

Zolang deze dieren nog mogen worden gehouden, is het voor de opvangcentra, en dus voor al die hardwerkende vrijwilligers, dweilen met de kraan open. Dat geldt dus ook voor al die andere reptielen. Daarom komen wij samen met NSC met een voorstel voor het snel maken en invoeren van een positieflijst voor reptielen. Door de vorige bewindspersoon was toegezegd dat er na de invoering van de positieflijst voor zoogdieren ook een positieflijst voor reptielen zou komen. Die tijd is nu dus aangebroken.

Ten slotte nog even over dierproeven. De Tweede Kamer wil al jaren dat het aantal dieproeven omlaaggaat, maar dat gebeurt niet. Er worden in Nederland nog elk jaar zo'n 500.000 dierproeven uitgevoerd. De afgelopen jaren is het aantal dierproeven zelfs gestegen.

Voorzitter. Proefdiervrij onderzoek is niet alleen beter voor de dieren, maar ook voor de mens. Dierproeven vertalen zich namelijk heel slecht naar de mens. Veel van de op dieren positief geteste medicijnen werken niet goed bij de mens. Ondertussen zijn er fantastische nieuwe technieken ontwikkeld — innovatie, zeg ik maar tegen de VVD — die vaak veel beter werken, zoals organen op een chip en computermodellen. Die geven betere resultaten en kunnen zorgen voor lagere onderzoekskosten. Dat is winst voor de maatschappij en natuurlijk ook winst voor de dieren.

Eerder dit jaar heeft de Kamer een motie aangenomen om de subsidies die naar proeven voor apen gaan, stapsgewijs over te hevelen naar proefdiervrij onderzoek. Apenproeven vallen onder de minister van OCW, dus we verwachten van die bewindspersoon ook actie, maar ondertussen vraag ik de staatssecretaris van LVVN of hij bereid is om ook voor alle andere onderzoeken met dieren, waarvoor hij dan weer verantwoordelijk is, zo'n constructie in te stellen. De subsidies voor dierproeven worden dan elk jaar minder, terwijl de impuls voor proefdiervrij onderzoek elk jaar toeneemt: win-win.

In de Wet op dierproeven staat dat een dierproef alleen mag worden uitgevoerd als er geen alternatief beschikbaar is, maar in de uitvoering van de wet zijn verbeteringen mogelijk, zoals de Kamer ook vaststelde. Ik vraag de staatssecretaris om dat proces zorgvuldiger in te richten, bijvoorbeeld door systematic review beter te implementeren — hierover heeft de Kamer ook een motie aangenomen — of door die verplicht te stellen voorafgaand aan het verlenen van een vergunning. Is de staatssecretaris bereid om te onderzoeken of de criteria voor het verlenen van een vergunning strenger kunnen worden, zodat we het aantal dierproeven eindelijk kunnen laten afnemen?

Voorzitter, ten slotte. Ik blijf het maar zeggen: dierenwelzijn is niet links of rechts, maar een kwestie van beschaving. Ik hoop echt dat we deze week weer samen een stapje vooruit kunnen zetten.