Bijdrage Kostić aan debat over zoönosen en dier­ziekten

Dank, voorzitter. Dat de bio-industrie een hel op aarde is voor de dieren was al bekend, maar deze industrie vormt ook een ernstige bedreiging voor de volksgezondheid. Het is een bron van dierziekten die niet alleen gevaarlijk zijn voor de dieren zelf, maar ook voor de mens. We hoorden gisteren bij het rondetafelgesprek weer dat we deze risico's door deze industrie blijven lopen, terwijl de intensieve veehouderij de maatschappij onder de streep vooral geld kost.

Ik ben niet zo van de oude politiek en om de feiten heen draaien. Ik zeg het daarom maar zoals het is: de bio-industrie wordt in stand gehouden uit pure politieke lafheid. Experts zeggen dat we het aantal dieren moeten verminderen om onverantwoorde risico's voor de volksgezondheid te voorkomen. We kunnen niet zeggen dat we het niet hebben geweten. Dus als er straks weer mensen ziek worden of doodgaan, is dat voor rekening van de partijen die nu nog niet durven ingrijpen. We kennen minister Wiersma als de minister van de bio-industrie. Het verbaast haast niemand dat zij kiest voor de veehouderij boven de volksgezondheid. Van de minister van Volksgezondheid verwachten wij wel dat ze de gezondheid van onze mensen op de eerste plaats zet.

Virologen als Marion Koopmans zeggen dat juist Nederland een tikkende tijdbom is. Met onze intensieve veehouderij is Nederland een broedplaats voor gevaarlijke infectieziekten die van dier op mens kunnen overspringen. Alle adviezen van experts tot nu toe komen neer op de woorden van arts en hoogleraar Hans Zaaijer. We kunnen ons de risico's van die intensieve veehouderij voor de volksgezondheid simpelweg niet veroorloven. We moeten ervan af. Onderschrijft minister Agema deze duidelijke conclusies van alle gezondheidsexperts? Beleid voor de volksgezondheid mag geen casinopolitiek zijn waarbij we afwachten, onderzoeken blijven doen en er ondertussen op gokken dat het goed gaat. Het verminderen van zoönoserisico's moet niet worden meegewogen, maar moet wettelijk worden geborgd. Ik vraag minister Agema of zij wel het lef heeft om dit eindelijk te regelen.

Voorzitter. We weten al jaren dat de intensieve geitenhouderij een risico vormt voor de gezondheid van omwonenden. 1,5 miljoen mensen wonen in de buurt van een geitenhouderij en al die mensen lopen gevaar. Het aantal geiten is sinds de Q-koorts in vijftien jaar verdubbeld. Ik heb er nog even een bijdrage van ons van vijf jaar geleden bij gepakt. Dat betrof een debat nadat een onderzoek was verschenen dat dit verband aantoonde. Wij stelden toen al dat het onacceptabel is dat de minister elf jaar nadat we al wisten dat de geitenhouderij voor ernstige gezondheidsschade zorgt, opnieuw meer onderzoek wilde laten doen. Hierdoor bleven maatregelen uit.

Inmiddels is het zestien jaar -- zestien! -- na het eerste onderzoek en brengen opeenvolgende kabinetten willens en wetens de gezondheid van omwonenden van geitenstallen in gevaar. Het gaat om de gezondheid van 1,5 miljoen mensen. We zagen het ook al bij de Q-koorts. Ruim 100 mensen overleden en meer dan 500 mensen zijn nog altijd chronisch ziek. Ik citeer een slachtoffer: "De overheid heeft hier schuld aan. Het ministerie van Landbouw heeft de zaak getraineerd en heeft weggekeken." Ik vind het moeilijk te verteren dat de economische belangen van een paar boeren zwaarder wogen dan de gezondheid van mensen. Het ministerie wilde 100% zekerheid over het causale verband tussen Q-koortsuitbraken op de boerderij en besmettingen, terwijl al zolang bekend was wat Q-koorts is en dat mensen besmet kunnen raken.

Voorzitter. Dit zou een belangrijke les moeten zijn voor deze ministers. Wacht niet. Deze week verscheen opnieuw een alarmerend onderzoek. Wat doet de minister van BBB? In plaats van onmiddellijk actie te ondernemen, neemt het kabinet nog een jaar de tijd voor een onderzoek. Ik zeg tegen minister Wiersma: u speelt willens en wetens met risico's voor de gezondheid van Nederlanders tot 100 doden per jaar omdat u niet ingrijpt. Ik vind dat werkelijk onverantwoord en onacceptabel.

Is minister Agema bereid om wel voor de volksgezondheid te kiezen en nu een landelijk verbod op uitbreiding en nieuwvestiging in te stellen? Gaat zij maatregelen treffen om het aantal geiten naar beneden te brengen? Zo nee, wat zegt zij dan tegen de 1,5 miljoen mensen die in de buurt van een geitenhouderij wonen en grote gezondheidsrisico's lopen? Zelfs in een provincie als Gelderland waar officieel een geitenstop geldt, wordt een geitenhouderij nog met 1.000 dieren uitgebreid. Wat vindt de minister van Volksgezondheid daarvan? Daaraan moet toch per direct een halt toe worden geroepen?

Voorzitter. Virologen en Europese gezondheidsinstanties waarschuwen dat vogelgriepvirussen een steeds grotere bedreiging vormen. Topviroloog Thijs Kuiken wijst erop dat juist in onze pluimveehouderijen de gevaarlijke varianten van het vogelgriepvirus konden ontstaan. Als we niet ophouden met deze intensieve veehouderij, zullen die virussen in verschillende vormen blijven komen. Vaccinatie alleen is dweilen met de kraan open. Zolang we de bron niet aanpakken, zullen virussen blijven muteren met een hoog risico voor onze mensen. Experts zeggen: krimp die veestapel en begin in ieder geval met het afbouwen van de pluimveehouderijen in pluimveedichte en waterrijke gebieden. Dat was ook het advies van de commissie-Bekedam aan de regering in 2021. Het Europees Centrum voor ziektepreventie en de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid kwamen in januari ook al met het advies om in te zetten op een aanpak van de afbouw van dierenaantallen.

De Europese Autoriteit kwam dus al met het advies om de intensieve pluimveehouderijen af te bouwen. Ik vraag de minister of zij bereid is de experts te volgen en maatregelen te treffen om uitbreiding en nieuwvestiging van pluimveestallen in risicogebieden te verbieden.