Bijdrage Krediet­crisis

Voorzitter. "De crisis is meer een morel dan een financiële crisis. Het hoort niet slechts te gaan over regulering en toezicht, maar minstens zozeer over de balans tussen meer en genoeg, tussen duurzaam en snel gewin, tussen korte termijn en lange termijn, tussen matiging en hebzucht. Diezelfde onbalans tussen verschillende waarden ligt ook ten grondslag aan de andere grote crises die het kapitalistische systeem momenteel uit evenwicht brengen, de energie- en klimaatcrisis enerzijds en de handels- en voedselprijzencrisis anderzijds. Die crises zijn eigenlijk nog veel erger en fundamenteler dan de financiële crisis, al is het maar omdat wij van de financiële crises een ding zeker weten: die gaan weer over. Altijd wordt er een bodem bereikt en daarna gaat het weer beter. Maar die zekerheid hebben wij bij die andere crises niet. De klimaatcrisis is niet cyclisch en wordt alleen maar erger en de voedselcrisis is nooit weggeweest."

Dit citaat is afkomstig uit een opinieartikel van onze minister van Financiën. Mijn fractie is zeer verheugd over dit voortschrijdend inzicht. Dit is namelijk de wijze waarop wij de verschillende crisis zouden moeten aanpakken. Volgens Bernard Wientjes zullen geniale mensen ons telkens opnieuw een crisis bezorgen. Hij zegt dat dit een nadeel van het kapitalisme is, maar dat er geen beter systeem bestaat. Het zijn geniale mensen, voorzitter, die ons in een crisis hebben gestort. Mensen die complexe financiële producten hebben ontwikkeld die geen weldenkend mens meer kon begrijpen, maar die één grote gemene deler hadden: excessieve zelfverrijking voor de bedenkers. Dat blijkt uit een internationaal onderzoek onder 500 bestuurders van banken door KPMG.

Maar wat doet dit kabinet? Nee, er komt geen New Green Deal, geen nieuw pakket aan stimuleringsmaatregelen voor een reële, duurzame economie. Nee, dit kabinet investeert in banken. Dit betekent dat investeren in het opnieuw mogelijk maken van business as usual vergelijkbaar is met het investeren van tijd in een tikkende tijdbom.

De 90 mld. die wij inmiddels geïnvesteerd hebben in het overeind houden van de banken, kostte omgerekend dus al €5000 per Nederlander, jong en oud. Daarbij komt nog eens een nationale verarming van 150 mld. in de aanloop naar de crisis. Dit is ongeveer €10.000 per Nederlander. Over heel 2008 zal dit oplopen tot 200 mld. vermogensverlies voor huishoudens en uitgeholde pensioenen waarvan de echte pijn nog moet komen. De term "bankroof" krijgt met deze crisis wel een heel nieuwe lading. Voeg daarbij het feit dat er een garantiestelsel van de overheid van 200 mld. wordt ingesteld om leningen tussen banken weer vlot te trekken en het is duidelijk dat wij nog niet echt slagen in het benutten van een crisis als een keerpunt om ander, duurzamer beleid te bewerkstelligen.

Moeten wij wachten op de financiële tsunami die dreigt volgens Klaas Wagenaar van KPMG, of kunnen wij nu al kiezen voor duurzaamheid? Moeten wij hopen dat burgers miljarden investeren in een obligatielening van SNS Bank of willen wij dat burgers hun spaargeld investeren in een duurzame economie, in windmolens, zonne-energie en vleesvervangers? Natuurlijk zal de uitstoot van CO2 nu minder snel groeien of zelfs tijdelijk dalen, maar is dat wat wij beogen? Moeten wij niet gewoon vrezen dat de wederopbouw straks alle kritiek op extra vervuiling de mond zal snoeren?

In Nederland weten wij inmiddels dat het schrappen van de bpm en de verlaging van de bijtelling voor schone auto's heeft geleid tot een run op die auto's in een markt die verder op slot zit. Waarom zet het kabinet niet versneld in op fiscale maatregelen die kunnen leiden tot ontpotting van spaargelden ten bate van duurzaamheid en het onder het 0%-tarief brengen van de omzetbelasting op milieuvriendelijke producten? Schone energieopwekking, bijvoorbeeld via zonnepanelen en windmolens, zou per direct een enorme stimulans kunnen vormen voor ondernemers die actief zijn in het realiseren van een meer duurzame samenleving. Het schrappen van de overdrachtsbelasting op ecologisch gebouwde woningen zou een geweldige impuls betekenen voor de bouw en Nederland op dat gebied een koppositie kunnen bezorgen.

Wij moeten ons richten op vergroening van de agrarische sector, naast vergroeningen die mogelijk zijn in de grijze sector. Uit het rapport van het CPB en het Planbureau voor de Leefomgeving blijkt dat de kredietcrisis nauwelijks effect heeft op de emissies van de niet-CO2-broeikasgassen, zoals methaan en lachgas, die veel schadelijker zijn. Er wordt daarom uitgegaan van het feit dat de veehouderij en de organische afvalsector net zo veel broeikasgassen zullen blijven uitstoten als al het geval was. Daar is winst te behalen. Als wij de kredietcrisis, de klimaatcrisis en de voedselcrisis in samenhang willen bezien, zoals de minister van Financiën voorstelt, moeten wij de milieu- en klimaatonvriendelijke wijze van produceren door de veehouderij tegen het licht durven houden. Nu inzetten op milieuvriendelijk geproduceerde landbouwproducten, zoals vleesvervangers, schept een nieuwe markt en kan grote aantallen arbeidsplaatsen scheppen, de uitstoot van broeikasgassen terugdringen en de voedsel- en klimaatcrisis wereldwijd oplossen.

Het is onwenselijk dat alleen de bancaire sector overeind gehouden wordt, zonder voorwaarden aan duurzaamheid te stellen, en andere sectoren vrijwel buiten beschouwing worden gelaten. Steun aan de bancaire sector moet gebonden zijn aan hervorming in de richting van duurzaamheid en herstel van vertrouwen. Banken zullen weer serviceverleners moeten worden op het gebied van sparen en betalen. Speculeren met ingewikkelde beleggingsproducten is iets voor andere instellingen, die herkenbaar zijn aan plaatsen die niet minder risicovol zijn dan het casino.

En voorts zijn wij van mening dat er een einde moet komen aan de bio-industrie.