Bijdrage Ouwehand aan de Algemene Politieke Beschouwingen 2024
Voorzitter, de mate van beschaving kan je afmeten aan hoe de samenleving omgaat met de kwetsbaren. Dit hebben wij vaak uitgelegd toen mensen aan ons vroegen, jaren geleden: waarom is er een partij voor de dieren nodig? Toen zeiden we: als je met de meest kwetsbaren in je samenleving zo hardvochtig omgaat, dan betekent dat meestal niet veel goeds voor de anderen. We hebben het op een gegeven moment niet meer gebruikt, want we hadden het zo vaak gezegd. Op een gegeven moment wil je weleens iets anders. Maar toen ik me aan het voorbereiden was op dit debat, dacht ik: het moet toch weer van stal. Het moet toch weer van stal, want wat een dieptepunt hebben we bereikt in onze Nederlandse parlementaire geschiedenis, dat mensen die gevlucht zijn voor oorlog en geweld, van het nieuwe kabinet glashard zo ongeveer de schuld krijgen van alle problemen en dingen die niet goed gaan in Nederland, en alleen omdat mensen een crisis ervaren. Ja, mensen zijn jarenlang opgehitst tegen asielzoekers.
Het opvangen van mensen die hulp nodig hebben, is een kwestie van beschaving en dat vraagt ook iets van een samenleving. Dus dat moet je goed organiseren. Maar kijk naar wat er de afgelopen jaren, decennia is gesaboteerd om een goede opvang van mensen die hulp nodig hebben mogelijk te maken, om te zorgen dat we goed kunnen samenleven, dat we als samenleving dat kleine offer ook kunnen brengen, dat we zeggen: ja, dat doen we, want als wij in de problemen zouden zijn gekomen, hadden we het ook fijn gevonden als we ergens werden opgevangen. Er is bezuinigd op de IND, opvanglocaties zijn gesloten, taallessen zijn gesaboteerd. En van oudsher zijn het nooit de rijke wijken geweest waar mensen werden opgevangen. Het was altijd in de arme volksbuurten waar er al problemen waren. Ja, en als je dan concludeert "we gaan lekker die asielzoekers als zondebok gebruiken en dan ook nog wijzen naar problemen op de woningmarkt, in de zorg, in het onderwijs, waar ook overal de vieze vingerafdrukken van de VVD aan zitten" — want laten we eerlijk zijn: de VVD heeft jarenlang geregeerd; en dit kabinet is een club vol geradicaliseerde VVD'ers en CDA'ers — als je kwetsbare mensen daar de schuld van geeft, dan ken je toch weinig schaamte.
Het liet zich al voorspellen: dit gaat natuurlijk samen met andere trekjes die niet bepaald horen bij een gezonde parlementaire democratie, waarin je bijvoorbeeld ook tegenmacht organiseert, waarin je tegenmacht respecteert, zelfs tegenmacht wil hebben. Ik heb het over autoritaire trekjes en het parlement buitenspel zetten. Organisaties beperkingen opleggen die naar de rechter willen om aan de rechter te vragen of het beleid dat het kabinet heeft voor natuur en klimaat — zo ongeveer niks dus — wel voldoet aan de wet. Het demonstratierecht inperken. Dat is niet alleen een kwestie van qua beschaving door een ondergrens te zijn gezakt, maar zo haal je ook alle zuurstof uit de samenleving. Autoritaire trekjes.
Voorzitter. Het staat er dus niet best voor. En wat ik ook pijnlijk vond, is dat dit kabinet de koning heeft gebruikt om plannen voor te lezen die gewoon keihard zijn en het hele land verdelen. Vorig jaar sprak de koning nog mooie persoonlijke woorden bij de herdenking van het slavernijverleden, waarin hij liet merken dat hij weet hoeveel pijn racisme en discriminatie doen. De koning is ook een belangrijke steunpilaar geweest voor de mensen die zo keihard getroffen zijn door het toeslagenschandaal, waar dezelfde gedachtegang achter zit waar het kabinet nu zo schaamteloos gebruik van wil maken. Ja, we zouden wel naar de feiten kunnen kijken, maar "liever luister ik naar de onderbuik". Daar krijg je hardvochtig beleid van. Dat raakt mensen en dat raakt ons als geheel.
Wat dat racisme en die discriminatie in de samenleving betreft: de koning zei ook dat het slavernijverleden nog steeds voelbaar is, met racisme en discriminatie in de samenleving. Dat merken we aan alle kanten, met dit kabinet dat geen woord over racisme en discriminatie in de troonrede wilde laten uitspreken door de koning. Een racistische gedachtegang en institutioneel racisme in de samenleving bestrijd je niet door te dwepen met Sifan Hassan. Integendeel. Je moet oog hebben voor de realiteit. Het toeslagenschandaal is daar maar één voorbeeld van. Want hoe er nu een zondebok wordt gemaakt van asielzoekers staat voor al die mensen die zich nog steeds niet erbij voelen horen in Nederland. Al die mensen die nog steeds worden gediscrimineerd. Voor wie erbij horen nog altijd voorwaardelijk is, simpelweg omdat het kinderen zijn van mensen die in de jaren zeventig naar Nederland zijn gehaald om hier de vuile klusjes op te knappen. Wat we nog steeds doen met arbeidsmigranten. Mensen met een biculturele achtergrond horen er niet bij. Dát moet het kabinet aanpakken. Want samenleven doen we hier met z'n allen. Het is een schandvlek dat er nog steeds racisme en discriminatie is. Pak dat aan in plaats van met een racistische gedachtegang verder beleid te maken.
Zijn Nederlanders er nou mee geholpen dat het kabinet zich ermee bezighoudt alle energie op een nepcrisis te richten? Is dít het oplossen van de problemen met bestaanszekerheid van Nederlanders? Wat hebben die bijstandsmoeders eraan, die nog steeds niet rond kunnen komen? Maar wel cadeautjes naar aandeelhouders. Wel dikke, vette subsidies voor een vervuilend bedrijf als Tata Steel, terwijl de aandeelhouders en de CEO's uit India zich rot lachen. De belastingbetaler mag het ophoesten, tot je dienst! Mensen met een tweede huis hoeven minder overdrachtsbelasting te betalen. Daar staan 150.000 kinderen in armoede tegenover en 900.000 mensen in armoede.
Waarom accepteer je dit als je tegelijkertijd geld genoeg hebt? Maak andere keuzes. Dán doe je iets voor Nederland. Geen oplossing voor de bouwvakkers, voor de verplegers, de politieagenten en al die andere mensen met zware beroepen, die niet door kunnen tot hun 67ste. Zij moeten er eerder uit, omdat ze op zijn. Mensen die gewoon naar de sportschool willen of die hun kinderen naar een voetbalwedstrijd willen laten gaan; dat wordt allemaal duurder. Aandeelhouders en mensen die toch al genoeg hebben, die knappen ervan op.
In plaats van je te richten op wat mensen echt nodig hebben, leidt het kabinet de aandacht af door te blijven hitsen en te blijven vervallen in feitenvrije ophitspolitiek, terwijl er crises zijn die wél reëel zijn, zoals de klimaatcrisis, die hoe dan ook iedereen zal raken. Dat is niet eens zover weg. De boeren hebben nu al te maken met de gevolgen van een veranderd klimaat. We hoeven niet zover te kijken, omdat in Midden-Europa de overstromingen door het veranderde klimaat heviger zijn dan ooit. Dat staat ons te wachten. Ben je dan bezig met wat echt van belang is voor mensen? De koning zei het zo mooi: gezondheid is het belangrijkste wat je hebt voor jou, voor je geliefden.
Mensen die een toekomst willen voor hun kleinkinderen, verwachten dat leiders in dit land aan de slag gaan met het aanpakken van de klimaatcrisis, van de natuurcrisis, van de wooncrisis, van al die dingen die onze aandacht vragen. Maar het kabinet doet dat niet. Zoals dierenwelzijn en mensen die niet voor zichzelf kunnen opkomen, kwetsbaar zijn, zijn ook waarden zoals natuur en klimaat, de basis van ons bestaan, kwetsbaar. Er zijn hier nog steeds partijen — ze hebben zelfs het kabinet mee gevormd — die de klimaatcrisis ontkennen, maar de toekomst van je kinderen staat op het spel. Hoe haal je het in je hoofd? De natuurcrisis wordt door het ministerie van de agro-industrie glashard ontkend. Nog meer mest uitrijden, schrappen op het natuurbeleid. We kunnen niet zonder de natuur, boeren al helemaal niet.
Voorzitter. De Partij voor de Dieren kiest voor het meest kwetsbare als uitgangspunt voor al het beleid, want we kunnen niet zonder een gezonde leefomgeving. We kunnen niet zonder een samenleving waarin we oog hebben voor elkaar, waarin we iets overhebben voor elkaar, waarin we elkaar respecteren en waarin mensen gelijkwaardig zijn. Dat heeft ook te maken met het scheve klimaatbeleid. Mensen voelen zich totaal in de steek gelaten door een regering die wél subsidies geeft aan grote vervuilers. En dan moeten zij zelf maar zorgen voor verduurzaming van hun huis. Ja, zo krijg je mensen niet mee, terwijl ze wel verwachten dat de overheid met effectief beleid komt. Gelijkwaardigheid heeft ook te maken met een rechtvaardig klimaatbeleid. We moeten dit met z'n allen doen. We moeten dus zorgen dat iedereen zich gerespecteerd voelt en in een positie wordt gebracht waarin hij het mee kan maken. Maar dat doe je niet door de mensen met het minste geld gewoon aan hun lot over te laten.
Voorzitter. Ik denk dat de natuurcrisis het meest prangend en het meest illustratief is. Hoelang zijn boeren wel niet voor de gek gehouden, terwijl boeren alle belang hebben bij schoon water, een gezonde bodem en biodiversiteit? En opnieuw, opnieuw, wordt hun zand in de ogen gestrooid. We weten dat het pakket waar minister Wiersma mee komt, volstrekt onvoldoende gaat zijn. Hoe gaat het kabinet de problemen oplossen waar deze boeren in terechtkomen en de protesten die daaruit voort gaan komen? Gaat de minister-president het land koest houden? De vorige keer liet hij blijken dat hij niet eens wist hoe slecht het gesteld is met de Nederlandse natuur- en milieukwaliteit. Misschien wil hij nog een poging doen. Hoe is het in het kabinet gegaan met die afspraken over Mercosur? Je kan het boeren toch niet aandoen om hier verandering van ze te vragen en tegelijkertijd aan de buitengrenzen de deuren wagenwijd open te zetten voor goedkope zooi uit Argentinië en Brazilië? Ik zou de minister-president daar graag over horen.
Voorzitter. De dieren hebben al de hoogste prijs betaald toen ze werden overgeleverd aan de BBB. Ik vergeet het niet, meneer Wilders: de PVV heeft ermee ingestemd dat het ministerie van LNV voortaan het ministerie van de agro-industrie is. Als je de mestcrisis wil oplossen, begint dat bij de feiten. Er is in Nederland bizar veel mest omdat we in Nederland bizar veel dieren fokken, in stallen houden en naar de slacht sturen. Daar zit het probleem. Die dieren leiden een ellendig leven. Het zijn 500 miljoen tot 600 miljoen dieren per jaar. 30 miljoen dieren komen niet eens levend die stal uit. Die creperen daar van pure ellende. Als je niet over de dieren wil praten, ga je ook die mestcrisis niet oplossen. 80% van de Nederlanders wil een einde aan de bio-industrie. Moet je eens even kijken hoeveel draagvlak je hebt voor een transitie in de landbouw.
Voorzitter. De Partij voor de Dieren vecht met alles wat ze in zich heeft tegen ieder kabinet. Dit kabinet maakt het het bontst van allemaal. Het stelt niet voorop wat we met z'n allen zo dringend moeten beschermen: kwetsbare waarden als natuur en klimaat, de rechten van dieren, de rechtsstaat en de gelijkwaardige behandeling van iedereen hier in Nederland. De bezuinigingen op de allerarmsten van de wereld doen nog een schepje boven op de schaamte die we voelen over dit kabinet. We hebben het "een gevaarlijk politiek experiment" genoemd en helaas, sneller dan we hadden gedacht, is gebleken dat daar geen woord van was onderschat.
Voorzitter. Geen steun voor dit kabinet. Ook geen steun voor de Miljoenennota trouwens. Het kabinet moet betere plannen presenteren, en dan kunnen we praten.
Interrupties
Interrupties bij PVV
De heer Wilders (PVV):
Ik denk het niet. Ik denk dat onze kiezer ontzettend blij en trots is dat wij meedoen. Ik denk dat de kiezer mijn vreugde deelt over de winst en de resultaten die mijn partij heeft behaald binnen het kabinet. Ik zal niet alles herhalen, maar naast het strengste asielbeleid hebben we het ook over meer dan een halvering van het eigen risico, een opt-out op asiel en migratie, voor iedereen een plusje bij het koopkrachtcijfer, hard inzetten op meer politie en een stevig beleid tegen criminelen. Dat zijn allemaal dingen die niet waren gebeurd als Frans Timmermans in het kabinet had gezeten. Ik denk dat de kiezer mij eerder zal belonen dan straffen. Tot nu toe wijzen de peilingen daar ook op.
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Dat zou best kunnen, maar ik denk dat de kiezer misschien een beetje vergeten is dat de heer Wilders destijds niet uit de VVD is gestapt omdat hij morele bezwaren had tegen het hardvochtige beleid dat de VVD altijd voerde tegen gewone Nederlanders. VVD-beleid draait om de rijken bevoordelen, allemaal cadeautjes geven aan het grote bedrijfsleven en ervoor zorgen dat mensen die het al héél goed hebben, het nog beter krijgen. Ondertussen moesten talloze mensen steeds meer buffelen om rond te komen. Maar dat was niet de reden dat de heer Wilders uit de VVD stapte. De vraag is natuurlijk deze. We hebben de afgelopen jaren niks anders dan heel duidelijke taal gehoord van de heer Wilders. "Huren omlaag nu! Eigen risico afschaffen nu!" Dat kan morgen. "Btw op boodschappen naar nul!" Nu de heer Wilders hiermee wordt geconfronteerd, komt hij met lijstjes. Ja, dat is wel een beetje Haags. "Als ik naar de cijfers kijk, zie ik wel plusjes bij de inkomensgroepen". Daar schieten mensen toch niks mee op?
Laten we het op één punt concreet maken. Als je accepteert dat 150.000 kinderen in armoede blijven leven terwijl je wel cadeautjes geeft aan aandeelhouders, aan expats, aan mensen die een tweede huis hebben, dan ben je sociaal gezien toch geen knip voor de neus waard? Dan heb je toch al die tijd mensen die hoopten dat de heer Wilders hen zou bevrijden uit armoede, gewoon een beetje gebruikt als stemvee?
De heer Wilders (PVV):
Nee, ook dat klopt niet. Overigens, de reden dat ik de VVD heb verlaten, was het lidmaatschap van Turkije van de Europese Unie. De toenmalig fractievoorzitter, Van Aartsen, wilde dat ik dat steunde en dat wilde ik niet. Dat is uiteindelijk de reden geweest. Ik weet niet of u dat weet, maar dat is iets heel anders …
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Dat weet ik.
De heer Wilders (PVV):
… dan wat u zegt. Ik blijf erbij: wij leveren. Nogmaals, als je geen meerderheid hebt in de Kamer, kan je niet je hele programma uitvoeren. U kunt de verkiezingsprogramma's van alle vier partijen in de coalitie, en ook van alle eerdere regeringen en coalities, naast het regeerakkoord, zoals het toen nog heette, leggen en dan zult u zien dat ze allemaal heel veel niet hebben binnengehaald. Waarom? Omdat je met elkaar een compromis moet sluiten. Je moet verantwoordelijkheid nemen, want anders komt links aan de macht. Wil je dat voorkomen, dan moet je met gezond verstand compromissen sluiten. Dat compromis ziet er hartstikke goed uit. Nogmaals, een hele hoop van wat we hebben beloofd, hebben we gekregen en kunnen we de mensen geven. Niet alles en niet in de mate die we in de campagne hebben genoemd; dat ben ik met u eens. Maar mensen snappen heel goed dat je moet onderhandelen als je met z'n vieren bent. Als ik dan zeg dat we voor volgend jaar vier keer meer aan lastenverlichting voor die mensen doen, 4 miljard, dan voor het bedrijfsleven, dat dat ook verdient, dan is dat een hartstikke goed verhaal. Dan denken mensen: goed gedaan, Wilders; dat hebben jullie goed gedaan. Oké, je hebt niet alles gekregen, maar dat kan ook niet als je een meerpartijenstelsel hebt. Dat is onmogelijk. Daar schaam ik me ook niet voor. Nogmaals, ik ben ontzettend trots op dit geweldige resultaat van de onderhandelingen met het kabinet. Ik heb er heel veel zin in. Volgens mij gaat het ook een enorm succes worden.
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
De heer Wilders wil van twee walletjes eten. Aan de ene kant probeert hij te doen alsof hij heeft gevochten voor mensen in armoede, voor mensen in de oude wijken die geen huurverhoging kunnen hebben en die een huurverlaging beloofd was. Aan de andere kant zegt hij: ik ben er eigenlijk heel trots op. 1 miljard voor bedrijven, 4 miljard voor huishoudens. Waar zijn er meer van in Nederland? Wie hebben het beter in Nederland? Dat zijn een aantal grote bedrijven, niet het midden- en kleinbedrijf, want die moet je ook beschermen tegen de online zielloze allesverkopers, tegen de multinationals, tegen de aandeelhouders van het bedrijf in India, Tata Steel. Die krijgen gewoon cadeautjes. Maar 150.000 kinderen blijven in armoede zitten. Dat eigen risico gaat helemaal niet naar beneden. Dus niet alleen is de heer Wilders van huis uit een VVD'er die dat eigenlijk niet zo veel kan schelen, maar hij is ook gewoon een VVD'er in het voorliegen van kiezers. We stonden hier toch samen tegen Rutte over die belachelijke verkiezingsbelofte om iedere Nederlander €1.000 te geven? Wij wisten allemaal dat dat gewoon iets was dat hij had gezegd in de hoop dat mensen zouden stemmen. Maar heer Wilders heeft hetzelfde gedaan. "Het eigen risico moet en kan morgen naar nul." Toen wist hij ook heel goed dat het niet kon. Hij heeft het gewoon gezegd. Dan heb je geen respect voor je eigen kiezers. Dan denk je: als ik dit zeg, gaan mensen op me stemmen en ze hebben niet door dat ik lieg. Dat is het schadelijkste wat de heer Wilders hier doet.
De heer Wilders (PVV):
Er zat geen vraag in, maar toch: ik lieg niet. Ik heb oprecht gezegd dat ik het eigen risico wilde afschaffen. Dat is niet helemaal gelukt, want we zitten met vier man aan tafel, maar het is voor meer dan de helft gelukt. We gaan het eigen risico voor 60% afschaffen over twee jaar. Dat betekent dat het van €385 naar €165 gaat. 4,3 miljard euro — ik denk dat dat een van de grootste lastenverlichtingsoperaties is die er is. Dus ja, sorry hoor, ik ben daar heel trots op en ik denk dat heel veel mensen thuis daar ontzettend blij mee zijn. Ontzettend blij! Iedereen begrijpt dat je niet alles binnenkrijgt als je met vier man onderhandelt; dat is heel normaal.
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Het zou mooi zijn als de heer Wilders het gewoon eerlijk durft te zeggen. Het is ook aan de minister van Volksgezondheid gevraagd: joh, waarom gaat dat eigen risico niet eens naar nul, maar wordt het pas over twee jaar gehalveerd? Toen zei ze tegen de Kamer: ja, dat wisten we eigenlijk wel, maar toen de heer Wilders naar dat SBS-verkiezingsdebat ging, had ik hem gewoon niet goed genoeg geïnformeerd. Kom op zeg! Kom op zeg! Je denkt toch niet dat iemand daarin trapt? Wees gewoon eerlijk. Zeg hier eerlijk: "Ik heb hier een ruttiaanse VVD-strategie gebruikt. Ik heb allerlei dingen gezegd waardoor mensen die er wanhopig naar snakken dat ze een keertje rond kunnen komen aan het einde van de maand lekker op mij gaan stemmen, terwijl ik weet dat we het niet kunnen waarmaken." Dan heb je gewoon geen respect voor je kiezers. Laat ik het nog lelijker zeggen: dan heb je je eigen kiezers gewoon recht in het gezicht gespuugd.
De heer Wilders (PVV):
Mooie woorden, maar het slaat helemaal nergens op. We hebben veel respect voor onze kiezers. Voor meer dan 4 miljard euro gaan we het eigen risico met meer dan de helft verlagen. Daar is de PVV hartstikke trots op. Dat betekent dat heel veel mensen die nu ziek zijn ... U weet: de huisarts zit niet in het eigen risico, dus mensen kunnen wel naar de huisarts. Maar uit heel veel onderzoeken blijkt dat veel mensen, als ze daarna dure medicijnen nodig hebben of naar een specialist in het ziekenhuis moeten, dat nu niet doen omdat ze gewoon die €385 niet hebben. Er zijn wel verzekeraars die zeggen dat je dat in twaalf termijnen kan betalen, maar je zal maar met je partner samen een jaar lang €100 extra moeten betalen voor een paar maanden voor dat eigen risico. Ouderen en mensen met weinig inkomen die ziek zijn, gaan vaak niet meer naar het ziekenhuis. Door het eigen risico te verlagen van €385 naar €165 — nogmaals, dat kost heel veel geld: 4,3 miljard — kunnen die mensen wel naar het ziekenhuis en kunnen ze weer zorg krijgen die ze nu niet kunnen betalen. Dat is toch geweldig? Daar kunt u mij toch niet op aanvallen? Dat is toch iets om supertrots op te zijn. Ik denk dat de mensen die dat nu horen denken: potverdorie, natuurlijk hadden we liever dat het morgen was gebeurd, maar wat zijn wij blij dat de PVV dat voor elkaar heeft gekregen!
(...)
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Ik heb een vraag over de dieren. De heer Wilders had die natuurlijk al verwacht, want de PVV, de heer Wilders, heeft het ministerie van Landbouw in handen gegeven van de BBB en ik maak mij grote zorgen over de dieren. We zien al dat de minister in antwoord op Kamervragen zegt: nee joh, er is niet echt een probleem met het dierenwelzijn in de veehouderij. De prioriteit van de aanpak van stalbranden is weg. Het valt mij ook op dat er niets meer wordt gezegd over het lijden van dieren bij de slacht, terwijl de PVV onze moties toch altijd heeft gesteund. Lagere slachtsnelheden, zodat er meer rust in dat proces komt. Verbieden van de CO2-bedwelming bij varkens, want die is heel pijnlijk. Maar ook over de onverdoofde slacht zijn wij het eens, dacht ik. Het stond niet in het hoofdlijnenakkoord, terwijl de PVV er altijd een punt van heeft gemaakt en nu de grootste partij is in deze coalitie. En het komt ook niet terug in het regeerakkoord. Ik vraag mij af waarom dat zo is. Waarom staat er niet in dat er een verbod komt op de onverdoofde slacht?
De heer Wilders (PVV):
Ik heb geen idee. Omdat we het er niet over hebben gehad? Ik moet even goed nadenken. Er staat wel wat in over dierenwelzijn, althans in het hoofdlijnenakkoord hebben we wel een paragraaf opgenomen over dierentransport, zeg ik uit mijn hoofd. Volgens mij staat er dus wel wat in over dieren en hebben we het daar ook over gehad in het debat over het hoofdlijnenakkoord. Ik ben het niet met u eens dat dat niet zo was. En nogmaals, een van de voordelen van het extraparlementaire kabinet is dat wat er niet in staat, en waarvan we ook tijdens de onderhandelingen niet hebben gezegd "dit wil een van de partijen niet", een vrije kwestie is. Dat is hoe het werkt. Ik weet niet of dat geldt voor alle punten die u noemt, maar ik kan niet op alle voorbeelden die u net noemde, aangeven wat we daarmee gaan doen. Dat zult u toch met de heer Graus in de bekende debatten moeten bezien.
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Over die onverdoofde slacht: ik vraag dat niet voor niks. We hebben daar eerder een wetsvoorstel over ingediend. Dat heeft het gehaald in de Tweede Kamer. Maar in de Eerste Kamer, heeft het toen zittende kabinet — ik weet het nog goed, het was Rutte I, dat werd gedoogd door de heer Wilders — ons gewoon pootje gehaakt. Dat wetsvoorstel is daar verworpen. Het is nogal van belang of het kabinet dat steunt of niet en ik vraag het ook omdat wij verder willen met ons wetsvoorstel, maar de onverdoofde slacht betreft natuurlijk wel twee religieuze groepen, moslims en joodse mensen. Er is een uitzondering op het verbod op onverdoofd slachten voor deze twee religies. Als wij verdergaan met dat wetsvoorstel, zou ik wel graag van de heer Wilders horen of hij met zijn fractie wel wil dat er een volledig verbod op de onverdoofde slacht komt. Ik zie hem namelijk, in alle eerlijkheid, altijd de schijnwerpers zetten op de islamitische onverdoofde slacht, maar hij moet toch erkennen dat de joodse onverdoofde slacht net zulk dierenleed veroorzaakt bij de runderen en de andere dieren die geslacht worden.
De heer Wilders (PVV):
Ik ga daar nu echt niet op reageren. Dat is allemaal veel te technisch. Wat ik u zei, meen ik oprecht: ik kan mij niet herinneren dat wij het daar überhaupt over hebben gehad tijdens de onderhandelingen, maar ik zal het nog even checken bij mijn collega's. Als dat klopt, is het een vrije kwestie. Dan moet ik daarna nog even kijken of ik niet iemand keihard tegen z'n schenen schop als we dat wel doen. Ik kan dat nu niet aangeven, maar u weet dat wij daar serieus naar zullen kijken.
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Dat is fijn. Ik vind het wel een beetje slapjes als de heer Wilders nu zegt "dit is te technisch". Als er iets getwitterd kan worden over de islamitische onverdoofde slacht, dan vindt hij het helemaal niet te technisch. En diervriendelijke slacht bestaat niet, hè; alle vormen van slacht zijn ellendig voor dieren. Maar wij moeten er alles aan doen om het lijden van dieren bij de slacht te verminderen. Een verbod op CO2-bedwelming, lagere slachttempo's in de reguliere slacht én de uitzondering op het verbod op onverdoofde slacht schrappen. Daar is niets technisch aan en ik reken erop dat de heer Wilders dat gewoon gaat steunen.
De heer Wilders (PVV):
Ik moet helemaal niks en als de mevrouw van de Partij voor de Dieren zo tegen mij praat, dan ga ik me nog drie keer bedenken of ik het wel steun. Met die toon kunt u ernaar fluiten.
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
O, dus de dieren ... Ik wil heel graag gebruikmaken van mijn vierde interruptie, voorzitter. Het is goed dat de heer Wilders effe kleur bekent. Als het gaat om de dieren, dan is die dus tot niks bereid.
De heer Wilders (PVV):
Een beetje een normale toon, dan kunnen we praten. Anders bekijkt u het maar.
Interruptie bij D66
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Die gaat over de mestcrisis. Het valt me op dat de heer Jetten hele vriendelijke woorden spreekt; zojuist nog "wat goed dat minister Wiersma door het vuur gaat" en zo. Een compliment uitdelen mag. Echter, als we kijken naar de feiten, dan is wat er nu voorligt een nog verdere afzwakking van het plan van minister Adema om de problemen op te lossen, en de Raad van State kraakte dat plan al af als onvoldoende. Het lijkt me belangrijk om eerlijk te blijven over wat er nodig is en niet te doen alsof de plannen die er nu liggen al zo vreselijk ingrijpend voor de boeren zijn dat we geen extra maatregelen meer kunnen eisen omdat dat "schandalig zou zijn".
De heer Jetten (D66):
De komende weken en maanden zullen we in dit parlement de mestplannen van het kabinet uitgebreid bespreken. Ook D66 heeft nog wel wat suggesties voor betere plannen; beter voor de toekomst van boeren, beter voor ons drinkwater en beter voor de natuur. Maar het begint wel bij de notie dat er iets moet gebeuren. Toen we vorig jaar het mestpakket van minister Adema bespraken, waren er partijen in deze Kamer die moord en brand schreeuwden en zeiden: onacceptabel dat deze plannen überhaupt worden voorgesteld. Inmiddels zie ik een BBB-minister die erkent dat afromen nodig is. Dat betekent dat als boeren rechten verkopen, een deel van de rechten uit de markt wordt gehaald, wat leidt tot een kleinere veestapel. Of dat een grasland noodzakelijk is. Of een maximumaantal dieren per hectare grond. Dat leidt tot een kleinere veestapel. Dat zijn nieuwe inzichten die noodzakelijk zijn om überhaupt bij een oplossing voor boeren en natuur uit te komen. Daarom prijs ik de minister van Landbouw voor het feit dat zij deze keuze heeft durven maken en dat zij deze koers inzet. Wij zullen haar helpen om de plannen verder aan te scherpen.
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Aanmoedigen is natuurlijk altijd goed. Iemand prijzen voor nieuw opgedane inzichten is ook goed. Tegelijkertijd speelt dit al zo lang dat we ook onze verantwoordelijkheid moeten nemen, denk ik, om echt helder te helder te blijven in de richting van de boeren, die pijnlijke veranderingen moeten ondergaan, nadat ze jarenlang eigenlijk alleen maar zand in de ogen is gestrooid. We moeten nu niet nog een keer de fout maken om niet de hele werkelijkheid op tafel te leggen. De plannen die nu voorliggen, bijvoorbeeld voor de afroming van rechten in de melkveehouderij, lijken neer te komen op een krimp van 5% in 2035. Dat is gewoon niet genoeg. In plaats van alleen maar aanmoedigen en complimenten geven moeten we ook eerlijk zijn over wat er nodig is, plús beleid maken dat boeren in staat stelt om daadwerkelijk om te schakelen.
De heer Jetten (D66):
Daar ben ik het op zich wel mee eens, maar het zal mevrouw Ouwehand niet verbazen dat juist D66 heel veel voorstellen heeft over hoe die toekomstperspectiefplannen voor de boeren nog beter kunnen. Die voorstellen zullen we ook doen. Ik heb ergens ook nog wel de lichte hoop dat als er ergens nog een extraparlementair randje aan dit experiment zit, dat juist op het terrein van landbouw is. Je ziet dat door de coalitie en de oppositie heen landbouwwoordvoerders elkaar weten te vinden, bereid zijn met elkaar samen te werken en misschien ook een voorbeeld zijn voor andere inhoudelijke commissies. Laten we wel wezen, er hangt ook wel een heel zwaar zwaard van Damokles boven het hoofd van boeren die nu in de mestcrisis zitten. Immers, als aan het eind van het jaar de vrijstelling op het gebied van mest die Nederland nu nog heeft van Europa verdwijnt, dan gaan heel veel boeren tienduizenden euro's meer betalen voor hun mestafzet en dat kunnen ze zich financieel gewoon niet veroorloven. Willen we boeren helpen en willen we ze ook financieel door deze zware tijd heen krijgen, dan moeten die mestplannen goed zijn en kunnen we geen dag langer wachten om ze in te voeren.
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Eens met deze analyse. Laten we vooral ook de kern van het probleem blijven benoemen. Dat Nederland verdrinkt in de mest, komt omdat in de veehouderij meer dan 500 miljoen dieren worden gefokt en uiteindelijk gedood. Daar zit het probleem.
De heer Jetten (D66):
U weet: ook D66 vindt dat we alleen met een kleinere veestapel toekomstperspectief voor boeren in het land voor elkaar krijgen.
Interruptie bij VVD
Mevrouw Yeşilgöz-Zegerius (VVD):
Het is bijna 7 oktober. Dan is het een jaar geleden dat de brute aanval van Hamas in Israël heeft plaatsgevonden. Ik zou graag van het kabinet willen weten of de aanpak van antisemitisme zoals die in ieder geval vanuit mijn partij en de ChristenUnie is neergelegd, ook voortgezet wordt en daar waar mogelijk geïntensiveerd wordt, en of daarvoor inderdaad ook die extra middelen worden uitgegeven. We zien namelijk, zeker sinds 7 oktober, maar daarvoor ook, dat Jodenhaat helaas steeds normaler lijkt te worden in ons land. Ik sta hier te spreken terwijl een partij hier in de Kamer, de Partij voor de Dieren, net een plaatje deelt. Dat plaatje lijkt heel erg onschuldig: we gaan trakteren op watermeloenen. Dit terwijl je weet dat dat een symbool is voor de steun voor Hamas. Dat is het niveau dat we hier hebben bereikt. Ik hoop dat het kabinet de aanpak van Jodenhaat heel erg serieus zal oppakken.
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Mevrouw Yeşilgöz weet heel goed — ze doet dit met opzet — dat de watermeloen symbool staat voor de Palestijnse vlag. Het toont solidariteit met de Palestijnse bevolking, die is onderdrukt door de regering-Netanyahu en de steeds rechtser wordende regering in de staat Israël, en tegen de genocide in Gaza, waar zeer waarschijnlijk sprake van is. Het heeft niks te maken met de steun aan Hamas. Hamas is een terroristische organisatie. De daden die Hamas op 7 oktober en op andere momenten heeft gepleegd, verdienen niets dan veroordeling. Dat doet de Partij voor de Dieren ook. Dat weet mevrouw Yeşilgöz. Maar de regering-Netanyahu maakt zich schuldig aan oorlogsmisdaden, aan apartheid en aan onderdrukking van het Palestijnse volk. Daar hoor ik de VVD nooit over.
Mevrouw Yeşilgöz-Zegerius (VVD):
Ik sta hier niet om het beleid van Netanyahu te verdedigen; dat heb ik nooit gedaan en dat ga ik ook nooit doen. Wat hier gebeurt — dat vind ik eerlijk gezegd wel wonderlijk — is dat mevrouw Ouwehand nu doet alsof het voor haar totaal nieuw is dat dit symbool echt een hondenfluitje is voor Hamasaanhangers. Als het al nieuw was, dan wordt het u al de hele dag op Twitter verteld. Je kunt denken: "Nou, dit is niet de categorie waar ik toe wil behoren. Dit zijn niet de mensen waarmee ik me wil associëren. Als ik wil opkomen voor de Palestijnen, dan moet eigenlijk mijn eerste aanval gericht zijn op Hamas, die de Palestijnen onderdrukt." Dat waren allemaal opties geweest. Daar heeft mevrouw Ouwehand niet voor gekozen. Mijn enige punt hier — ik zie het gebeuren; waarvan akte — is dat ik vind dat we hier moeten benoemen dat er op dit moment zo veel vormen van Jodenhaat naar buiten worden gebracht in dit land, alsof het maar normaal is. Ik zal daar altijd voor opstaan. Dat heb ik altijd gedaan, dat heeft mijn partij altijd gedaan, en daar gaan we nu ook niks aan veranderen.
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Dit is precies waarom de Partij voor de Dieren niks dan volle oppositie heeft tegen dit kabinet. Dit is feitenvrij ophitsen. Feitenvrij ophitsen! Het is steun voor het onderdrukte Palestijnse volk, in combinatie met de veroordeling van de daden van Hamas. Hamas staat al op een terreurlijst. Daar is het kabinet al tegen. Het is nodig dat politieke partijen het kabinet eraan herinneren dat er een internationale verplichting is om alles te doen wat je in je hebt om die genocide te voorkomen. Internationale verdragen — dit is een kabinet dat zegt de rechtsstaat te respecteren, als het aan NSC ligt — daar hoor ik mevrouw Yeşilgöz allemaal niet over. Zij beschuldigt mensen die strijden tegen die genocide van Jodenhaat. Dat is verschrikkelijk. Dat is een valse beschuldiging, waardoor mensen zich niet kunnen uitspreken voor die arme Palestijnen, terwijl dat nodig is. Mevrouw Yeşilgöz weet heel goed dat de Partij voor de Dieren en zo veel andere partijen in deze Kamer vinden dat antisemitische bestreden moet worden. Daar zijn wij vóór! Mevrouw Yeşilgöz maakt een kabinet mogelijk met een extreemrechtse partij en ik hoor haar nooit over het groeiende extreemrechtse antisemitisme. Ik hoor haar altijd alleen maar als ze het kan gebruiken om mensen die het opnemen voor het Palestijnse volk, de mond te snoeren. Het is zó verschrikkelijk spuuglelijk: voor je eigen politieke belangen ophitsen, feitenvrij, terwijl er 40.000 mensen zijn gestorven.
Mevrouw Yeşilgöz-Zegerius (VVD):
Volgens mij krijgt mevrouw Ouwehand precies wat ze wil. Als zij deze nuance namelijk had willen aanbrengen, had ze daar wel voor gekozen in haar tweet. Ze heeft daar niet voor gekozen, en zo werkt dit ook. Op het moment dat je hondenfluitjes inzet en op het moment dat je je antisemitisch wil uiten, moet je er ook op voorbereid zijn dat je een weerwoord krijgt, in dit geval van mij. Mevrouw Ouwehand zei: het gaat erom wat nodig is. Wat nodig is, is dat die gijzelaars worden vrijgelaten. Wat nodig is, is dat Hamas verantwoordelijk wordt gehouden. En inderdaad, wat nodig is, is dat die ellende ophoudt en we uiteindelijk gaan naar een tweestatenoplossing. Daar ben ik het helemaal mee eens. Ik ben meerdere malen in Israël en in de Palestijnse gebieden geweest. Ik weet dondersgoed hoe ellendig het daar is. Maar de Jodenhaat in dit land is veel te groot om het plat te slaan, heel bewust te weten wat je online deelt en wat voor hondenfluitje dat is, en daarna hier verontwaardigd te doen. Ik laat dat niet zomaar voorbijgaan. Mevrouw Ouwehand zei: en dit is waarom niemand zich durft uit te spreken voor de Palestijnse zaak. Feit is nu dat Joodse studenten niet naar de universiteiten durven. Feit is nu dat mensen met een keppeltje niet meer de straat op durven. Dát zijn de feiten nu. Op het moment dat mevrouw Ouwehand zich daar ook hard voor maakt, kunnen wij een gesprek voeren. Tot dan behandel ik mevrouw Ouwehand precies op de manier waar zij om vraagt. Dit is wat het is.
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Dit is echt de wereld op z'n kop: mevrouw Yeșilgöz die over hondenfluitjes begint, terwijl ze dit kabinet mogelijk heeft gemaakt, niks zegt over extreemrechts antisemitisme dat is gegroeid en de feiten niet naast elkaar wil zetten. We maken ons ook zorgen over antisemitisme. Waarom het nodig is om aandacht te vragen voor de onderdrukking van de Palestijnen en de genocide daar, is omdat onder andere dit kabinet eenzijdig allemaal wel weet te benoemen wat Hamas heeft gedaan, wat we moeten veroordelen, maar dat de belangen scheef zijn.
Ik zeg het nog een keer: antisemitisme willen we met z'n allen bestrijden. De beschuldiging die mevrouw Yeșilgöz hier uit komt dus volstrekt uit de lucht vallen, maar ze doet dat met opzet. De belangen zijn scheef. Er is aandacht voor de terreurdaden van Hamas. We zijn het met elkaar eens dat iedere vorm van antisemitisme bestreden moet worden. Waar we het niet over eens zijn, is dat Netanyahu en de staat Israël zwaarder moeten worden aangepakt om die afschuwelijke onderdrukking en die afschuwelijke genocide daar te stoppen. Daarom blijven wij aandacht vragen voor de Palestijnen, hoe lelijk mevrouw Yeșilgöz het ook wil spinnen.
Interruptie bij CDA
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Ik heb een korte vraag aan de heer Bontenbal. Die mag hij ook doorgeleiden aan het kabinet. Ik wil hem vragen hoeveel geld, belastinggeld, er al is gestoken in mestvergisting de afgelopen jaren en hoe rendabel dat eigenlijk is geweest.
De heer Bontenbal (CDA):
Dit is een gevaarlijke vraag, omdat u mij nou dwingt om over energietechnologie te gaan praten. Dan zegt mijn fractie meestal: hou gewoon effe je mond. Ik ga het u nog één keer proberen uit te leggen ... Ik mag het niet!
De voorzitter:
U kreeg opvallend veel steun van uw fractie, viel me op.
De heer Bontenbal (CDA):
Wat mij opvalt, is dat andere fracties klappen voor hun fractievoorzitter, maar bij mij gebaren ze "hou het kort". Ik kan u vertellen, voorzitter, dat het heel gezond is om een hele kritische fractie te hebben. Daar word je beter van. Mestvergisting is gewoon, denk ik, een deel van de oplossing. In het verleden zijn er aantoonbaar dingen misgegaan bij mestvergisting door het bijmengen van allerlei troep enzovoorts. We weten het allemaal. Maar mestvergisting is gewoon een hele prachtige technologie. Er worden nog steeds heel veel nieuwe projecten opgezet, die kunnen zorgen voor groen gas. Dat is voor de verduurzaming van de gebouwde omgeving heel belangrijk en we helpen de boeren ermee. Er doemen ook nieuwe technologieën op aan de horizon. Ik zou bijvoorbeeld de superkritische watervergassing willen noemen, waar ze in Alkmaar mee bezig zijn. Dat is geweldig. Ik zou zeggen: ga eens in Alkmaar kijken. We kunnen nog heel veel doen op het gebied van groene energie, samen met de agrarische sector.
De voorzitter:
Als ik schors voor het diner, dan kunt u gewoon doorpraten over energie. Zullen we dat afspreken?
De heer Bontenbal (CDA):
Ja, dat doe ik graag, voor iedereen die blijft zitten.
De voorzitter:
U mag ook gewoon blijven staan dan. Mevrouw Ouwehand nog?
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Ik stel voor dat de heer Bontenbal zijn eigen podcast begint, met alles wat hij weet over de energietransitie en waarvan hij wil dat wij het ook weten. Maar ik zou het CDA toch ook echt willen vragen om breder te kijken. Kijk, mest komt niet uit de lucht vallen. Dat komt van ...
De heer Bontenbal (CDA):
Meestal niet.
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Meestal niet, behalve als je zo veel verzuurt dat het in de vorm van regen misschien nog naar beneden komt. Nee, dat komt van dieren. Die zijn hier gefokt, die moeten eten, er worden nog steeds massa's soja uit Brazilië gehaald. Dus de problemen met mest hebben een veel bredere context. Dan kan je wel zeggen "als die mest er toch is, dan kunnen we er beter dit van doen", maar het heeft al heel veel geld gekost en het levert niet veel op — en heb je weleens met mensen gesproken die naast zo'n mestvergister hebben gewoond? Dus of dit nou de integrale oplossing is waar we de landbouw en het klimaat mee helpen ... Ik zou de heer Bontenbal willen vragen om daar toch nog een keertje over na te denken voordat hij kostbaar belastinggeld daarin steekt.
De heer Bontenbal (CDA):
Ik heb erover nagedacht. Het is een stukje van de puzzel. Ook al zouden we bijvoorbeeld maar de helft minder mest hebben, dan is het nog steeds een hele slimme technologie. We zullen de komende jaren nog mest hebben en dan zou ik willen zeggen: doe er iets nuttigs mee; haal er groene energie uit en maak een businesscase voor agrariërs. Volgens mij is dat een hartstikke goed idee. Ik denk dat u daar eigenlijk ook voorstander van zou moeten zijn.
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Nee. Als ik mijn energieleverancier kies, dan kies ik heel nadrukkelijk voor geen enkele vorm van betrokkenheid bij de veehouderij of de bio-industrie. Als je voor je energievoorziening afhankelijk gaat worden van het fokken en doden van dieren, dan kan je het namelijk niet groen noemen.
De heer Bontenbal (CDA):
Ja, maar dan wil ik u ook nog even wijzen op het feit dat er in de agrarische sector massaal duurzame energie wordt opgewekt. Dat is de sector waar massaal windenergie en zonne-energie worden geproduceerd. Haal de cijfers en de feiten erbij. Laten we die sector niet op deze manier in de hoek zetten. Als het gaat over groene energieproductie, zijn het vaak pioniers die juist op het gebied van duurzaamheid echt al best wel veel doen.
Interruptie bij NSC
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Maar er gebeurt al van alles met het kabinet dat NSC mogelijk heeft gemaakt. We hebben een presentatie gezien van het regeerprogramma, waarin mensen die zijn gevlucht voor oorlog en geweld van de premier, die door NSC wordt gesteund, de schuld krijgen van zo ongeveer alle problemen in Nederland. Niet dat hij dat kon aantonen, maar "mensen ervaren dat zo". Mevrouw Van Vroonhoven haalde zojuist terecht het toeslagenschandaal aan. We weten allemaal dat NSC daaruit voortgekomen is.
Er is een parlementaire enquêtecommissie geweest over hoe het kon gebeuren dat zo veel mensen in die enorme ellende zijn geduwd. Die enquêtecommissie noemde de beleidskeuzes van Henk Kamp. Hij deed precies dit. De feiten waren niet dat er veel werd gefraudeerd. Zijn eigen ambtenaren hadden dat allemaal uitgezocht. Hij zei letterlijk in dat verhoor "ja, maar er leeft iets anders in de samenleving; ik heb toch het gevoel dat er meer wordt gefraudeerd". Dat was een van de factoren voor een keihard beleid waardoor mensen in de totale vernieling zijn geduwd. Waarom laat NSC dit gebeuren? Waarom protesteert het niet? Waarom steunt het een premier die voor het oog van de natie kwetsbare mensen de schuld geeft terwijl daar geen feiten voor zijn?
Mevrouw Van Vroonhoven (NSC):
Ik zie geen beschuldigende vinger hier. U verwijst naar het toeslagenschandaal en wat daar gebeurd is. Ik kijk ook naar de heer Van Nispen die daar zit, met zijn prachtige rapport van de parlementaire enquêtecommissie. Wij hebben gezegd dat we al die aanbevelingen ondersteunen en dat we daarmee aan de slag willen. U weet als geen ander dat artikel 1 van de Grondwet en al die andere mooie artikelen in onze Grondwet voor ons boven alles staan. We hebben het nu over het migratieverhaal. Daar willen we wat aan doen en dat moet ook langs die lijnen gelegd worden. Het een sluit het ander niet uit.
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
"Ik zie geen beschuldigende vinger"? Heeft mevrouw Van Vroonhoven wel naar de persconferentie gekeken? "Het loopt vast op de woningmarkt, in de zorg, in het onderwijs en dat komt doordat we te veel asielzoekers hebben." Dat is wat er is gezegd. En "mensen ervaren die crisis". Nou heeft het ministerie van Veiligheid en Justitie onder leiding van een VVD'er dat al uitgezocht, twee jaar geleden. Kun je hier het noodrecht op inzetten? Nee, dat kan niet. Ze hebben dat uitgezocht. Het kan niet. De situatie is in de tussentijd niet verslechterd. We hebben er gelukkig geen pandemie bij gekregen of een oorlog of een andere noodtoestand. We weten dat het niet kan en toch gaat NSC verder mee en laat het gewoon gebeuren dat je straks met een noodwetgeving zit. Maar nog veel erger: daaraan ten grondslag ligt dat je kwetsbare mensen de schuld geeft, omdat mensen het "ervaren". Ja, er is jarenlang gehitst tegen asielzoekers. En dat is precies waar Omtzigt boos over was: hoe Kamp dat zei. "Ja, die ambtenaren hadden die cijfers wel, maar dit leeft gewoon in de samenleving, dus ik ga wel keihard fraudebeleid instellen; wat kan mij het schelen?" Dit is toch precies hetzelfde?
Mevrouw Van Vroonhoven (NSC):
Ik hoor geen vraag.
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Dit is toch precies hetzelfde? Vraagteken!
Mevrouw Van Vroonhoven (NSC):
U kunt er niet voor weglopen dat we een woningtekort hebben van 400.000 woningen. Het is echt een enorme opgave om daartegenaan te bouwen en om dat op te lossen. U zegt nu dat in de persconferentie een-op-een de relatie is gelegd met asielzoekers. Dat zijn niet mijn woorden. Dat zou ik nooit zo zeggen, maar ik zeg wel dat we aan beide kanten problemen hebben. We hebben een probleem met de woningbouw, waardoor alles vastloopt. Mensen kunnen geen gezin meer beginnen. Mensen zitten vast. Studenten kunnen niets meer vinden. Aan de andere kant zien we ook dat er echt een te grote instroom is. We moeten ook wat aan deze instroom doen. Het gaat om allebei de kanten. Zo begon ik mijn betoog ook: we hebben een aantal fundamentele problemen die we de kop moeten bieden.
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Mevrouw Van Vroonhoven doet het nu zelf. Ze doet het nu zelf. Er is geen crisis met mensen die gevlucht zijn voor oorlog en geweld. Er is een crisis op de woningmarkt, maar de eerstverantwoordelijke daarvoor is de VVD. De VVD zei letterlijk: er zijn te veel sociale huurwoningen. Deze zijn allemaal in de uitverkoop gezet. Ik laat het gelach even ...
De voorzitter:
Het woord is aan mevrouw Ouwehand.
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Voorzitter, ik wacht rustig tot de hilariteit voorbij is.
De voorzitter:
Stilte graag. Mevrouw Ouwehand spreekt. Meneer Van Campen, mevrouw De Vries. Mag het in het VVD-vak iets rustiger? Ja, ik geef u hiervan de schuld. Mevrouw Ouwehand is aan het woord. Wij luisteren naar haar.
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Dat is prima. Ik benoem de feiten. De VVD-minister zei: ik heb een heel ministerie overbodig gemaakt, want de markt lost dat probleem met de woningmarkt wel op. Het was de VVD die bezuinigd heeft op de IND door locaties gewoon te sluiten. Er is zeker een crisis in de opvang, want het is onmenselijk hoe mensen nu in Ter Apel moeten slapen. Maar dat is het gevolg van slecht beleid en niet van het feit dat mensen vluchten voor oorlog en geweld. Ik vind het zo schandalig dat juist NSC hierin meegaat. Pieter Omtzigt heeft zo hard geknokt voor het toeslagenschandaal. We vonden het allemaal schandalig wat Henk Kamp daar zei. Wat kunnen mij die feiten schelen. Dit leeft gewoon in de samenleving. En NSC laat dit gebeuren. Deze zondebokpolitiek staat nog even los van die noodwet die ik ook verschrikkelijk vind. Dat we dit dieptepunt hebben geraakt in de Nederlandse parlementaire geschiedenis, nota bene met dank aan NSC! Ik geloof niet dat de NSC-kiezers dit hadden zien aankomen. Ik in ieder geval niet.
Mevrouw Van Vroonhoven (NSC):
Mag ik hier één ding op zeggen? Mevrouw Ouwehand doet alsof er geen problemen zijn. Dat vind ik toch ook wel een beetje zorgelijk. Als je het hebt over de migratiestroom waarmee we nu te kampen hebben, dan kun je dat niet ontkennen. Ik zeg niet dat het in de eerste plaats aan de asielzoekers ligt. Kijkt u ook even naar de arbeidsmigratie en de studiemigratie die we hebben. We hebben in de campagne gezegd dat dit bij uitstek de grote stromen zijn waar wij ons op moeten focussen. Wat dat betreft proberen wij hier alle problemen aan te pakken.
Interessant voor jou
Bijdrage Ouwehand aan debat over de regeringsverklaring
Lees verderBijdrage Ouwehand aan de Algemene Politieke Beschouwingen 2024 (tweede termijn)
Lees verder