Bijdrage Ouwehand aan debat over de rege­rings­ver­klaring

Dank u wel, voorzitter. Het zijn duistere tijden voor Nederland. We voeren oorlog tegen de natuur en als we winnen, hebben we verloren. De Nederlandse filosoof en cabaretier Tim Fransen wees me op dit mooie citaat. Ik vind het citaat mooi, omdat gezonde ecosystemen en een stabiel klimaat de basis zijn voor ons bestaan. De natuur kan prima zonder de mens. Maar de mens kan niet zonder de natuur. Die is cruciaal voor ons.

Hetzelfde geldt voor al die kwetsbare waarden waar we rechtsstaat voor nodig hebben: het gelijkheidsbeginsel, het principe dat je in Nederland gelijk behandeld wordt, dat je ertoe doet, dat je meetelt, dat je niet wordt gediscrimineerd, dat we werk maken van de bestrijding van racisme. Allemaal kwetsbare waarden. Maar net als de natuur heeft de rechtsstaat geen stemrecht. Ook de rechtsstaat kan niet voor zichzelf opkomen. Die kwetsbare waarden staan in de Grondwet en in internationale verdragen. Die vormen de grondrechten, die we niet alleen op papier moeten schrijven, maar ook in woord en daad moeten uitdragen en verdedigen als ze worden aangevallen.

Die kwetsbare waarden zijn cruciaal voor ons voortbestaan en cruciaal voor een samenleving waarin mensen zich niet buitengesloten voelen en waarin iedereen mee kan doen, een weerbare samenleving die de problemen kan oplossen die opgelost moeten worden. Maar in plaats van te staan voor wat cruciaal is voor onze samenleving en voor ons voortbestaan als mens, worden al die kwetsbare waarden keihard aangevallen. We zijn ermee in oorlog. En als je wint, hebben we allemaal verloren.

Voorzitter. Dit kabinet is er gekomen — laten we dat niet vergeten — na een jarenlange VVD-strategie om te proberen de heer Wilders de loef af te steken, met "PVV-corvee". In plaats van op dat moment al de rechtsstaat te verdedigen, is geprobeerd kiezers bij hem weg te houden door hetzelfde te doen. De rechtsstaat was al niet veilig met Rutte aan het roer. Alleen al het toeslagenschandaal en Groningen laten dat pijnlijk zien. Maar dat ging ook al over het wegzetten van mensen en een veroordeling wegens racisme.

Voorzitter. De zondebokpolitiek die de VVD heeft gebruikt om het kabinet te laten vallen, is door politicologen geduid als "het omploegen van de akker voor radicaal-rechts". Dat is precies wat er is gebeurd, in plaats van verantwoordelijkheid nemen voor het laten ontstaan van talloze problemen. Het commercialiseren van de woningmarkt, met een minister die zei: er zijn nu wel genoeg sociale huurwoningen. Nu kunnen mensen geen huizen meer vinden. Het belachelijk maken van natuurbescherming. Altijd maar de vee-industrie de hand boven het hoofd houden, waardoor je in een stikstofcrisis terechtkwam en niet meer kan bouwen. Het verwaarlozen van wat je nodig hebt voor een gezonde asielketen. Grip op migratie? Ja, maar doe dan ook de dingen die nodig zijn. Durf te benoemen waar het echte probleem zit: dat je voor de bv Nederland kwetsbare mensen hierheen haalt die op straat eindigen, omdat hun uitzendbureau hen er gewoon uitgooit als ze hun baan kwijtraken. Dat zijn problemen die de VVD heeft veroorzaakt. In plaats van die te benoemen en te durven oplossen, zijn kwetsbare mensen als zondebok gebruikt. Een samenleving waarin haat wordt gezaaid en waarin mensen tegen elkaar worden opgezet, is geen weerbare samenleving die de toekomst veilig kan stellen voor toekomstige generaties. De VVD heeft geoogst wat het heeft gezaaid. Als je probeert te kapitaliseren op vreemdelingenhaat voor je persoonlijke politieke doelen, is dit wat je krijgt: een radicaal-rechts kabinet onder leiding van een politieke zetbaas. We dreigen dus nog verder af te glijden in een samenleving waarin medemenselijkheid is ingeruild voor haat en hardheid en waarin egoïsme is verworden tot deugd.

In onze consumptiemaatschappij, waarbij de uitholling van de fundamenten van onze rechtsstaat allang voelbaar was, was het dé opdracht voor iedereen hier om de problemen in de fundamenten aan te pakken en om niet verder mee te gaan in de uitholling van de rechtsstaat. Dat begon dus al na de verkiezingen, bij deze formatie, door ter discussie te stellen of we de eed of de verklaring en de belofte die we hier allemaal hebben afgelegd, om trouw te zijn aan de Grondwet, eigenlijk wel respecteerden. Daar ging het al mis. De VVD en Nieuw Sociaal Contract hadden moeten gaan staan voor de rechtsstaat en verdedigen en terugveroveren wat we allang verloren hadden, in plaats van nog verder meebewegen. Het gevaar hiervan werd scherp opgetekend door Kustaw Bessems. Hij zei: je ziet hoe snel de rechtsstaat van een wezenlijk kenmerk van de democratie dat onmisbaar is voor ons allemaal verwordt tot de politieke wens van één coalitiepartij.

Weet u hoe gevaarlijk dat is? Dat is precies wat er met de natuur en het klimaat is gebeurd. Dat zijn nu "linkse thema's", alsof het niet de plicht is van ons allemaal om te zorgen voor een leefbare aarde voor toekomstige generaties. Als je de rechtsstaat reduceert tot je eigen persoonlijke politieke puntje, in plaats van de andere coalitiepartners er ook aan te houden en "anders gaan we niet met jullie regeren" te zeggen, dan wacht de rechtsstaat hetzelfde lot als de natuur. En moet je zien hoe slecht we ervoor staan. Dat is zeer, zeer gevaarlijk.

Als je ziet waar Nieuw Sociaal Contract en de VVD allemaal mee hebben ingestemd, dan kun je niet anders dan concluderen dat ze te bang zijn geworden, bang voor eigen electoraal verlies, en dat ze niet tegen Wilders durfden te zeggen: maar de rechtsstaat gaan we gewoon verdedigen en dat betekent dat we niet met jou kunnen regeren. Dat hadden kiezers heus wel begrepen. Nu zitten we met een kabinet met minstens twee uitgesproken racistische ministers, met een racistisch gedachtengoed. De partijleider van de PVV sprak op een extreemrechtse bijeenkomst in Hongarije, waar ook naziretoriek werd verspreid en waarbij de partijleider van de PVV zelf het heeft gehad over het verdunnen van de Europese joods-christelijke en humanistische cultuur en beschaving. Je kan zeggen "ik gebruik het woord 'omvolking' niet meer", maar het gedachtegoed is overal aanwezig.

Pieter Omtzigt heeft kennelijk geprobeerd Wilders te sensibiliseren, maar dat is duidelijk niet gelukt. Wilders doet wat ie wil; hij is de beste politieke strateeg van het Binnenhof. Denk niet dat je hem wel even kan temmen, want dat laat ie niet gebeuren. En dus moet je nee zeggen tegen dit kabinet. Maar in plaats daarvan maakt Nieuw Sociaal Contract een kabinet mogelijk dat de aanval op de rechtsstaat, die, nogmaals, al onder Rutte begonnen is, naar een nieuw niveau trekt.

Dat gebeurt onder leiding van een premier die er zelf ook om bekend staat de randen van de wet nadrukkelijk op te zoeken. Hij bespioneerde burgers met nepaccounts. En nu zegt deze premier, die een radicaal-rechts kabinet gaat leiden, er voor alle Nederlanders te willen zijn. Maar waar gaat dat dan precies uit blijken? Onderschrijft de premier de woorden van de koning vorig jaar, die zei dat het slavernijverleden nog steeds doorwerkt in hedendaags racisme en dat we de excuses daarvoor overeind moeten houden én dat we dat racisme moeten bestrijden? Wat bedoelt de minister-president toen hij zojuist in zijn verklaring zei dat Nederland niet meer het beste jongetje van de Europese klas moet zijn? Kan hij dat toelichten? Hoe ziet hij de uitspraken en de procesgang van organisaties als Urgenda, Johan Vollenbroek en Greenpeace? En hoe ziet de minister-president de arrestatiebevelen die de openbaar aanklager van het Internationaal Hof van Justitie heeft uitgevaardigd tegen drie leiders van Hamas en twee leden van de Israëlische regering, waaronder Netanyahu?

Voorzitter. We zullen er alles aan moeten doen om de basis van ons bestaan en onze samenleving veilig te stellen. En dit kabinet staat daar haaks op als het gaat om rechten voor de natuur, voor het klimaat, voor dieren én het simpele beginsel dat je er in Nederland bij hoort, ertoe doet en niet wordt gedegradeerd tot een tweederangs burger. Dit kabinet zet de aanval in op alles wat we nodig hebben voor ons voortbestaan en voor een samenleving die problemen kan oplossen.

Als jullie winnen, hebben we állemaal verloren! Daarom past er maar één antwoord op de totstandkoming van dit kabinet: een motie van wantrouwen. De heer Van Baarle was me voor, maar ik zal 'm van harte meetekenen. Geen steun van de Partij voor de Dieren voor dit levensgevaarlijke politieke experiment.

Interrupties

Interrupties bij de PVV

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Ik wilde eigenlijk iets aardigs zeggen. Dat is wel heel moeilijk en ik heb diep moeten graven, maar ik dacht ik wil toch iets aardigs zeggen in dit debat. Dat is dat de heer Wilders het gewoon goed heeft gedaan. Hij is, denk ik, de beste politiek strateeg van het Binnenhof. Ik ben gewoon benieuwd — misschien wil hij het wel zeggen — hoe het was om in onderhandelingen te zitten met mensen die politiek-strategisch een stuk minder begaafd zijn, om niet te zeggen "eigenlijk wel een beetje politiek-strategische sukkels".

De heer Wilders (PVV):
Nou, ik zat alleen maar met strategisch hoogbegaafde mensen aan tafel. Mevrouw Yeşilgöz, mevrouw Van der Plas, de heer Omtzigt en de mensen om hen heen behoren tot de onderhandelaren van het hoogste niveau. Dat kunt u ook zien aan het resultaat. We hebben dingen binnengehaald maar we hebben ook dingen totaal niet binnengehaald. Ik denk dat alle partijen hele goede onderhandelaars hadden. Die zijn zeker niet minder dan ik, misschien zelfs beter. Uiteindelijk hebben ze allemaal iets binnengehaald en ook iets moeten inleveren. Dat is de waarheid.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Ik snap het wel, maar ik kon het proberen. Ik had graag een inkijkje gekregen in die keuken. Mijn vorige vraag gaat over iets waarover de heer Wilders mij al vaker heeft gehoord: ik mis de oude Wilders eigenlijk wel. Deze week zag ik een hoopgevende tweet. NRC had geschreven dat in de nieuwe constellatie de leider van de PVV alle ruimte, alle vrijheid houdt om te zeggen wat hij wil. Trots had hij dat geretweet met de woorden "onversneden en ongecensureerd". Ik dacht: gelukkig hoeven we niet de Wilders te missen als er een kabinet aantreedt met bewindspersonen die hebben geprocedeerd tegen de komst van een zorghuis omdat ze het uitzicht vanuit hun riante villa niet willen laten bederven, en met een minister-president, een zetbaas, die burgers heeft laten volgen en bespioneren met nepaccounts. Er waren bewindslieden voorgedragen die beschuldigd worden van het bijeenharken van miljoenen. Iemand vond €110.000 bij de NPO niet genoeg; nee, dat moest €140.000 worden. Kom op, de oude Wilders had toch gezegd "het is een corrupte bende, wat een maffiose praktijken daar"? Dat mis ik. Misschien komt het nog, maar waarom is er geen kritiek van de heer Wilders? We kennen die zo goed van hem. Als er in de afgelopen jaren maar één smetje was op welke bewindspersoon dan ook, dan stond hij hier, met de beste kritiek ever; dat moet ik hem ook nageven. Waar is die nu?

De heer Wilders (PVV):
De helft van de voorbeelden die u noemt, hoor ik voor het eerst. Ik ken geen ze helemaal niet.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
O, echt? Interessant.

De heer Wilders (PVV):
Ja, serieus. Ik ken ze allemaal niet. Bovendien is dat volgens mij, zoals dat gaat in de procedure via de landsadvocaat, allemaal op een heel nette, keurige manier naar de Kamer gestuurd. Ik heb de bijlagen inderdaad niet allemaal gelezen, maar daarin staat of mensen al dan niet aandelen, huizen of weet ik wat hadden en of ze daarvan al dan niet afstand van hebben genomen. Dat is allemaal keurig volgens de regels gegaan. Daar hoef ik dus ook geen kritiek op te hebben. Zo gaat het altijd.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Slim, opnieuw. Lekker makkelijk zeggen "deze voorbeelden ken ik niet." Dat was bij een ander kabinet niet gebeurd. Dan had de heer Wilders geweten dat bijvoorbeeld mevrouw Keijzer een villa voor zichzelf heeft laten bouwen en dat het zorghuis waarvoor plannen waren, haar uitzicht zou belemmeren. 22 demente ouderen hadden zorg nodig. Mevrouw Keijzer wou het niet. Ze heeft geprocedeerd. Zijn eigen voorgedragen premier heeft burgers anoniem laten volgen met nepaccounts. Daar zou hij wat van gevonden hebben. Zijn voorgedragen minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking werkte bij de NPO. €110.000 per jaar vond ze niet genoeg, het moest €140.000 worden. Ik mis de oude Wilders die daar gehakt van zou hebben gemaakt. Hij censureert zichzelf dus wel degelijk, alleen omdat hij dit kabinet, zijn eigen kabinet, wil sparen. Jammer!

De heer Wilders (PVV):
Nee, ook dat is niet zo. Nogmaals, ik ken de details niet, maar bijvoorbeeld mevrouw Keijzer is volgens mij gewoon een juridische procedure begonnen. Als er nou iets mag binnen de rechtsstaat, is het wel dat je als individu procedeert. Dan leg je je neer bij het besluit, of je nou wint of verliest. Zo is het gegaan. En wat betreft het salaris — ik neem aan dat u de minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp bedoelt — bij Ongehoord Nederland: dat hogere salaris is van alle omroepen nog steeds het allerlaagst. Het zit dus nog steeds helemaal aan de onderkant, hoewel het natuurlijk een groot bedrag is.

Voorzitter. Allemaal collega's die de halve waarheid vertellen. Het is heel moeilijk om daarop te reageren.

(...)

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Maar dit is toch boven-Ruttiaans eigenlijk? De gedachte achter die omvolkingstheorie staat als een huis. Wat we hebben zien gebeuren, is dat Wilders twee zeer omstreden kandidaat-ministers naar voren schoof. Toen ging mevrouw Yeşilgöz een beetje sputteren. Toen kregen we die hoorzittingen. Die gingen eerst niet heel goed. Toen ging er een weekend overheen en daarna had de kandidaat-vicepremier een afgezwakt verhaal: het was een vergissing; ze gaan dat niet meer zeggen; maakt u zich geen zorgen. Wij staan hier nu als oppositie de heer Wilders te bevragen, maar de grote vraag is natuurlijk: waarom gaat mevrouw Yeşilgöz daarmee akkoord? Hoe heeft de heer Wilders de heer Omtzigt zover gekregen dat hij niet alleen zijn mond houdt, maar deze strategie ook nog eens overneemt? Het witwassen van de gedachte achter de omvolkingstheorie … Het is hartstikke goed dat je dat woord niet meer gebruikt, maar de gedachte daarachter is in strijd met het gelijkheidsbeginsel, met artikel 1 van onze Grondwet. Omzigt zegt daarover zelf "die ga ik verdedigen", maar Wilders heeft hem zover gekregen dat hij dit allemaal accepteert en dat hij zegt: het zijn gewoon zorgen over een demografische ontwikkeling. Nee, joh! Daar zit een racistische gedachtegang achter. Hoe heeft Wilders dat voor mekaar gekregen?

De heer Wilders (PVV):
Ik ga het niet voor de honderdste keer zeggen, maar er zit nul racistisch idee achter. Bij geen enkele PVV'er. Wij vertolken iets waarover heel veel mensen zich grote zorgen maken. Wij hebben niks met omvolkingstheorieën. We hebben niks met ideeën van mensen die denken dat de overheid opzettelijk mensen gaat vervangen. Het is te abject voor woorden. Wij sluiten ons aan bij de kritiek van de NCTV en de AIVD daarover en zullen die woorden dan ook niet gebruiken. Maar ik laat mij niet in een hoek duwen, alsof je een racist bent of aan omvolking doet als je iets zegt over al die zaken waar ik het net over had. Dan kunt u half Nederland, dan kunt u de helft van de grote steden van Nederland in die hoek duwen. Die mensen zijn dat niet. Ik word er knettergek van dat mensen in die wijken die daar zelf iets van zeggen, iedere keer racist worden genoemd, en dat is jaren het geval. Dat, die reactie, is de reden dat wij op 37 zetels zijn gekomen. Ik voorspel u: als u daarmee doorgaat en Nederlanders met terechte zorgen over hoe hun land verandert, over hoe hun wijk en straat veranderen, via mij of direct blijft uitschelden voor racist, dan zullen we met 57 zetels eindigen.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Dit overtuigt dus niet, en dat zou Omtzigt en Yeşilgöz dus ook niet moeten overtuigen. Ik zal tegen de heer Wilders zeggen waarom het vanuit hem ook niet overtuigt. Als je je echt zorgen maakt — gaat dat wel goed in onze steden; integreren vraagt iets van een samenleving — dan is het allereerste wat je doet het beleid dat de afgelopen 20, 30 jaar onder leiding van de VVD is gevoerd, bekritiseren. Heeft de inburgering gefaald? Hebben mensen geen taallessen gekregen? Mensen mochten niet eens werken. Is alles gedaan voor een goede opvang van mensen die zijn gevlucht voor oorlog of van mensen die wij zelf hebben gevraagd hierheen te komen om het vuile werk op te knappen? Is alles gedaan om dat goed te laten landen, om ervoor te zorgen dat je dat spreidt zodat ook de rijkere wijken een deel van deze mensen opnemen? Dát is je geoorloofde kritiek om te zeggen: hier moeten we wel aandacht voor hebben. Dat doet Wilders allemaal niet. Wat hij wel doet, is heel lelijk praten over deze hele groep mensen. Ja, dan moet je natuurlijk niet raar opkijken als anderen dat zien voor wat het is: een racistische gedachtegang. Daar moeten we een einde aan maken. De Koning heeft daarover vorig jaar gezegd: het slavernijverleden werkt nog steeds door in hedendaags racisme. Als je daar niet op aangesproken wil worden, dan moet je je daar niet schuldig aan maken. Dát.

De heer Wilders (PVV):
Wij maken ons daar niet schuldig aan. Dat is mijn antwoord.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Het overtuigt niet. Ik blijf erbij: wij vragen de heer Wilders nu om verantwoording, maar eigenlijk moeten we Yeşilgöz en Omtzigt hebben, want zij maken dit gewoon mogelijk.

(...)

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Lekker dualistisch voor de dieren. Voordat dit kabinet er zat, werd er onderhandeld. De Kamer had de wet die dieren moet beschermen met steun van de PVV aangescherpt. De minister van Landbouw wilde dat niet. Mevrouw Van der Plas wilde dat niet. De heer Wilders had alle ruimte om daar gewoon bij te blijven. Maar om te kunnen gaan regeren met de BBB is dat, huppekee, zo weggegeven. Als we nu naar de verdeling van de ministersposten kijken en naar wat er staat in het regeerakkoord over de dieren, dan kunnen dieren dus niet op de PVV rekenen. Mijn vraag is dus: waarom is dat hele ministerie van Landbouw naar de BBB gegaan?

De heer Wilders (PVV):
Omdat BBB dat graag wilde hebben en omdat zij een goede kandidaat hadden. Dat zijn twee belangrijke redenen.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Dan hoort de heer Wilders er ook bij te zeggen: "Omdat ik, als het erop aankomt, de dieren gewoon lekker voor de bus gooi." De BBB. Dat is de partij van mevrouw Van der Plas, die zegt: "Stalbranden? Joh, daar voelen dieren helemaal niets van." Over opkomen voor dieren zegt ze: "Dat is gewoon pure emotie. De PVV moet ophouden, hoor, met moties steunen tegen dierenleed, als ze gaan regeren." Transporten, lange transporten, piepjonge kalfjes, helemaal uit Ierland: de PVV heeft de Partij voor de Dieren gesteund. De motie is aangenomen. Natuurlijk wordt die niet uitgevoerd. De BBB is daartegen. Ellenlange transporten, helemaal naar het Midden-Oosten. Afschuwelijk, die dieren zo lang in zo'n vrachtwagen! De BBB krijgt nu de sleutels in handen. Het vervoeren van dieren bij hittegolven. We hebben er hard voor gevochten om die temperatuur een beetje naar beneden te krijgen. De BBB is daartegen. Wat denkt de heer Wilders dat er gaat gebeuren? Op het ministerie van LNV worden moties voor dieren al niet uitgevoerd. Nu heeft Wilders de sleutels gegeven aan een partij die dat absoluut niet van plan is en die er hoogstpersoonlijk voor heeft gezorgd dat de heer Wilders is gedraaid en dat de wettelijke bescherming voor dieren gewoon weer uit de wet is gehaald.

De heer Wilders (PVV):
Ja? Bent u klaar?

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Ik kan nog een uurtje doorgaan.

De heer Wilders (PVV):
Gaat uw gang.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Maar ik hoop dat de heer Wilders iets gaat doen voor de dieren, want hij heeft het niet genoemd bij de pijnlijke keuzes waarbij hij een concessie heeft moeten doen. Alsof het de normaalste zaak van de wereld is om ze voor de bus te gooien.

De heer Wilders (PVV):
Omdat er niets klopt van wat u zegt. Om te beginnen maakt u een karikatuur van de BBB. Oké, de BBB is geen PVV en geen Partij voor de Dieren, maar de BBB heeft zeker ook een groot hart voor dieren. Sterker nog, boeren hebben een groot hart voor dieren. Er is geen boer in Nederland, excessen daargelaten, die niet graag goed met zijn dieren omgaat, dus ik verwerp het idee dat de boer in Nederland antidieren is of dat de partij BBB een antidierenpartij is. Dat is een concept waar ik niet in meega. Dus ik heb er ook geen enkele moeite mee dat zij dat ministerie krijgen. Ik ben het gewoon totaal met u oneens. De BBB heeft een hart voor dieren en ook boeren hebben een hart voor dieren. We hebben in het akkoord overigens wel maatregelen voor dieren opgenomen. Ik heb u dat trouwens ook gezegd in het debat van vijf weken geleden. Ook over vervoer, bijvoorbeeld. U heeft het misschien niet gelezen of u wilt het niet lezen, maar het staat er zeker wel. Niet zo vergaand als in de wet die u graag wilt, toegegeven. Maar we hebben zeker oog voor dieren. Dat zullen we ook altijd blijven houden, maar niet op uw manier, nee. Er zijn ook andere manieren in de wereld.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Als de heer Wilders eerlijk is, zegt hij: inderdaad, dat dierenleed doet mij wat. En natuurlijk, boeren zitten vast in het systeem, dus daar moeten we ze bij helpen. Maar het neemt niet weg dat 30 miljoen dieren van ellende creperen en niet eens levend de stal uitkomen, dat dieren lijden bij stalbranden, dat dieren lijden bij dit soort transporten en dat de BBB niet op dezelfde manier als de PVV maatregelen steunt. Sterker nog, ze hebben letterlijk gezegd: hou op met het steunen van die moties als je gaat meeregeren. Wat de heer Wilders heel goed weet, is het volgende. Het weinige dat we overeind hadden gekregen voor dieren en dat we in de wet hadden weten te regelen, dat had dieren echt geholpen. Wat aangenomen moties betreft, ben ik altijd heel blij met de steun van de PVV, maar je weet ook — dat moet je ook gewoon toegeven — dat die meestal niet worden uitgevoerd, want: "het zijn maar dieren". Dus ik ben benieuwd. De heer Wilders zegt: ik ga me dualistisch opstellen tegenover dit kabinet. De PVV heeft gezegd: wij willen een einde maken aan het dierenleed in de bio-industrie. Wat gaat de heer Wilders dan doen? Want alleen het steunen van moties, die vervolgens niet worden uitgevoerd, of twitteren dat hij het schandalig vindt, is echt niet genoeg. Daar kopen de dieren helemaal niks voor.

De heer Wilders (PVV):
Wij hebben een groot hart voor dieren. BBB heeft ook een groot hart voor dieren. Er staat iets over het verbeteren van de omstandigheden voor dieren in het hoofdlijnenakkoord. Zo gaan we het doen.

Interrupties bij de VVD

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Voorzitter. Ik heb ook voor de VVD mijn best gedaan om te bedenken of ik iets aardigs kan zeggen. Nu heb ik zelfs twee dingen: maak de VVD niet zo klein; al die jaren regeren en dan die paar amendementen die links erdoorheen heeft gekregen, nemen niet weg dat de VVD gewoon heel veel heeft bepaald. Maar wat ik wilde zeggen, is dit. De heer Wilders heeft het slim gedaan, maar de VVD ook. De VVD heeft slim in de onderhandelingen die financiële borging weten op te schrijven zoals de VVD dat graag ziet: we blijven binnen die kaders en er zal bezuinigd worden als we geld moeten vinden. Mijn vraag is: is dit dan de exitstrategie? Want de VVD weet beter dan wie ook dat, als het op zulke zware bezuinigingen aankomt, de kans groot is dat Wilders zegt "ja dag, dat ga ik niet voor mijn rekening nemen", waardoor de VVD kan zeggen: ja, maar wij staan voor financiële degelijkheid, dus Wilders is een wegloper. Maar de vraag is natuurlijk wat er vervolgens gebeurt. Gaat de VVD dan weer naar deze linkerkant van de Kamer kijken omdat die bezuinigingen er hoe dan ook moeten komen?

Mevrouw Yeşilgöz-Zegerius (VVD):
Ik denk dat mevrouw Ouwehand en ik gewoon echt heel anders in de politiek zitten. Er is een reden waarom ik de afgelopen zeven maanden met mijn collega's heb onderhandeld, met nu minister Hermans en minister Heinen, om ervoor te zorgen dat we een stevig hoofdlijnenakkoord hebben waarin we echt geloven, en waarvan ik denk dat het Nederland ook stappen vooruit brengt. Het is niet voor niets dat ik als VVD-leider hier een kabinetsploeg heb met hele sterke liberalen, die ervoor gaan zorgen dat wat ons betreft het kabinet stabiel is en ook de rit uit kan zitten. Daar gaan wij alles aan doen. Wanneer je aan zoiets zou beginnen, zo veel politiek kapitaal inlegt en zo veel mensen vraagt om zich daaraan te committeren, vind ik het een heel cynisch mensbeeld en een cynische houding in de politiek als je daarna alleen maar bezig zou zijn met een exitstrategie, zoals mevrouw Ouwehand dat noemt. Ik denk dat we daarmee onszelf tekort zouden doen, maar nog veel belangrijker: de Nederlanders thuis. Wie zit er nou te wachten op verkiezingen binnen anderhalve dag? Niemand. Niemand. Dan kan je het nog cynischer maken en de peilingen erbij halen, want ook dat heb ik ergens gelezen: het ligt aan die peilingen. Ik zit niet op die manier in de politiek. Dat heb ik nooit gedaan. Dat ga ik ook nooit doen en dat laat ik me ook niet aanpraten.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Oké. Het was een open vraag na een compliment. Goed gedaan. Hoe de VVD de rijksbegroting graag gestuurd wil zien, is erin terechtgekomen. Dat heeft Wilders niet goed gedaan. Het was een open vraag of dit de exitstrategie is. Prima als mevrouw Yeşilgöz meent zichzelf te moeten kwalificeren als iemand die nogal cynisch in de politiek zit. Die woorden had ik niet gebruikt. Maar het lijkt me een reële vraag omdat juist de VVD, voordat mevrouw Yeşilgöz het roer overnam, bij monde van Rutte altijd heeft gezegd: nooit meer met Wilders, want die loopt weg. Nu zien we een akkoord en we zien dat er een kabinet komt, dat mevrouw Yeşilgöz eigenlijk helemaal niet wilde, met Wilders als grootste partij. Ze wilde helemaal niet meedoen; ze wilde alleen maar gedogen. Dus alles wat ze niet wilde, is gebeurd en ze heeft alleen die financiële kaders voor elkaar gekregen. Dan is het toch niet zo raar om te vragen of dat de exitstrategie is voor de VVD, zodat ze er electoraal toch nog goed uit kunnen komen als blijkt dat er bezuinigd moet worden en Wilders niet meedoet?

Mevrouw Yeşilgöz-Zegerius (VVD):
Heel eerlijk: ik denk dat de mensen thuis er echt wel klaar mee zijn dat er hier in de Kamer op deze manier politiek wordt bedreven, maar het is aan mevrouw Ouwehand om zelf haar woorden te kiezen. Ik zit hier niet te vissen naar complimenten overigens. Het is allemaal prima en verpakt in een sneer en dan kijken of ik erop reageer. Ik denk dat mensen dit zat zijn. Mensen hebben op 22 november gestemd; ze hebben heel duidelijk richting aangegeven. Ik probeer mijn rol daarin te vinden en ook verantwoordelijkheid te nemen om ervoor te zorgen dat we ook naar de mensen luisteren. Mensen hebben gezegd: "Hou op, ik ben het zat met hoe het ging. Het moet anders."

Mevrouw Ouwehand zegt dat wij in het hoofdlijnenakkoord alleen maar een financiële zin hebben opgenomen. Nee, wij hebben voor mekaar gekregen dat we Oekraïne blijven steunen. We hebben voor mekaar gekregen dat we doorgaan met klimaatmaatregelen; sterker nog, het is het stevigste investeringspakket van het hele kabinet. We hebben onze investeringen in defensie; we gaan de 2% halen. We hebben investeringen in veiligheid. We investeren eindelijk weer in ondernemers en de middeninkomens. Dat zijn allemaal klassieke VVD-punten en ik ben heel blij dat die in het akkoord zijn opgenomen. Zo heeft elke partij haar eigen elementen erin opgenomen. Dat is ook duidelijk. Ik heb het niet in mijn eentje geschreven. Dan had het er anders uit gezien; ook dat debat hebben we met elkaar gehad. Dat is ook hoe dat werkt in een coalitieland.

Ik kan u verzekeren dat de heer Omtzigt, mevrouw Van der Plas en de heer Wilders wakker en aanwezig waren, zelf hebben onderhandeld en zelf ook akkoord zijn gegaan met dingen waar zij akkoord mee wilden gaan. Er is dus niemand ergens ingeluisd. Ik ga er ook niet van uit dat iemand vanwege iets wegloopt. Dit zijn de afspraken. Als u vraagt waarom de VVD van financiën een belangrijk punt heeft gemaakt, die degelijkheid van belang vindt en het belangrijk vindt om die belastingen niet te verhogen, dan zeg ik: dat is omdat ik echt van mening ben dat ondernemers en de mensen thuis het zat zijn dat zij altijd voor die rekening moeten opdraaien. Dat gaan we proberen te voorkomen. Het kabinet zal aangeven in hoeverre dat gaat en op welke manier dat gaat. Dat is aan hen.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Mevrouw Yeşilgöz heeft gelijk: er staan inderdaad meer VVD-punten in het hoofdlijnenakkoord. De VVD heeft het goed gedaan en heeft voorkomen dat de hoge vermogens en de grote vervuilers worden belast, terwijl er wel voor is gezorgd dat je binnen de financiële kaders blijft. Dan blijft er maar één oplossing over, en dat is bezuinigen. We weten dat Wilders daar niet van houdt, dus het was een oprechte vraag. Ik snap dat mevrouw Yeşilgöz zich niet in haar kaarten wil laten kijken. Dat is haar goed recht. Maar ze kan het de Kamer en de mensen thuis, waar ze het over heeft, niet helemaal kwalijk nemen dat we de VVD niet meer zomaar op haar blauwe ogen geloven. Want de ervaring leert dat de VVD niet altijd even eerlijk is over wat ze doet en wat ze van plan is, en zelfs bereid is om tegen de Kamer te liegen. Ja, zo gaat dat.

Mevrouw Yeşilgöz-Zegerius (VVD):
Ik laat deze kwalificaties echt bij mevrouw Ouwehand. Voor mij laat dit zien dat ze een beetje klaar is in het debat. Dat snap ik; alle respect daarvoor. Iedereen kiest zelf hoe die politiek wil bedrijven. Als je het op deze manier wilt doen, moet je het vooral aan je eigen kiezers uitleggen, denk ik. Mevrouw Ouwehand heeft vragen over de positie van de heer Wilders, die nu wordt weggezet als een of ander slachtoffer. Ik kan u verzekeren dat hij zo niet aan tafel zat. Pak het vooral op in de tweede termijn. Ik denk dat hij er met plezier op ingaat.

(...)

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Mevrouw Yeşilgöz heeft het over dingen die achter de schermen gebeuren en zegt dat niet alles wat zij doet zichtbaar is. Over die basislijn en het respecteren van de democratische rechtsstaat: we zagen dat mevrouw Yeşilgöz op Twitter wel een journalist verdacht maakte toen hij de aandacht wilde richten op wellicht buitenproportioneel politiegeweld. Neemt zij dat terug? We hadden daarover een debat moeten voeren. Intussen is zij geen minister meer, maar daarover heeft ze nooit verantwoording afgelegd. Dat lijkt mij strijdig met de basisbeginselen die zijn afgesproken, namelijk dat de pers onafhankelijk is, dat er geen politieke bemoeienis is en dat journalisten niet verdacht worden gemaakt door ministers van Justitie. Dat lijkt mij een waarde die je overeind moet houden.

Mevrouw Yeşilgöz-Zegerius (VVD):
Ontzettend fijn dat ik deze vraag alsnog krijg. Ik had hem graag als minister gehad, maar vanaf deze plek gaat het net zo lekker.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Mooi.

Mevrouw Yeşilgöz-Zegerius (VVD):
Nee, ik neem daar natuurlijk niks van terug. Een journalist mag alles vragen, alles opschrijven en alles doen wat hij wil. Dat gebeurt ook en dat hoort ook in een rechtsstaat. Dat zal ik ook altijd verdedigen. Dat doe ik sinds mijn eerste dag in de politiek. Daar had ik deze Tweede Kamer niet voor nodig. Dat begon in Amsterdam al en dat zal ik blijven doen. Als een journalist — ik heb de exacte formulering nu niet voor me, maar een van de vragen was: ben je ook slachtoffer geweest van politiegeweld? — op die manier een vraag stelt, dan is het mijn plicht als minister van Justitie en Veiligheid om te zeggen: zou je die vraag niet wat breder formuleren, wetende dat politieagenten daar staan voor onze veiligheid en voor de veiligheid van demonstranten?

Die politieagenten staan daar voor onze veiligheid en voor de veiligheid van demonstranten. Stel dat demonstranten aankomen met gezichtsbedekking, scherpe voorwerpen of ammoniak om onze agenten te belagen en aan te vallen en die agenten komen voor zichzelf op of ontruimen de boel op gezag van de burgemeester. Als er op dat moment dan gesproken wordt over "ben jij ook slachtoffer van politiegeweld?", alsof ze dat doen zonder enige structuur, enig kader of enig plichtsbesef, dan is het mijn taak als minister om tegen zo'n journalist te zeggen: zou je dit niet wat breder trekken? Dat hoeft hij niet te doen. Daar ga ik niet over. Dat is verder niet mijn afweging. Die journalist kan vervolgens elk stuk of elke documentaire maken die hij maar wil. Daar hebben wij ook gewoon kennis van te nemen.

Maar wat voor minister was ik geweest als ik op dat moment mijn politieagenten in de steek zou laten en zou doen alsof zij gewoon naar eigen inzicht met een wapenstok klappen uitdelen? Ik had mevrouw Ouwehand ook graag daarover gehoord. Want die mensen … Voorzitter, ik weet dat u het wilt afronden, maar dit is zó belangrijk. Want die politiemensen zijn ook mensen. Onder dat uniform zit een vader, een moeder, een broer of een zus. Daar gaat iedereen zo verdomd makkelijk aan voorbij. Dat zal ik nooit doen, als minister niet en hier niet.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Dat was de vraag niet. Ik concludeer alvast: u bent gewoon af als het gaat om persvrijheid. Wat de minister had kunnen doen, is reageren van: ja, als er sprake is van ongeoorloofd politiegeweld, dan wijs ik dat af; wij doen daar zelf ook onderzoek naar en als een journalist dat wil onderzoeken, dan wacht ik af waar die mee komt. Als dat een reportage wordt die inderdaad maar één kant van de zaak belicht, die niet deugt, dán ga je er wat van zeggen. Maar wat de minister deed, was deze journalist publiekelijk op Twitter verdacht maken over het onderzoek dat hij wilde doen. Dat hoort gewoon niet bij het verdedigen van de persvrijheid. En ik wil de verdachtmaking die mevrouw Yeşilgöz zo makkelijk even onze kant op schuift beantwoorden: geweld tegen en intimidatie van politie of wie dan ook, is altijd verwerpelijk. Daar nemen wij áltijd in stevige bewoordingen afstand van. Wij steunen de politie. Volgens mij heeft de VVD de vervroegdpensioenregeling laatst weer weggestemd; de Partij voor de Dieren deed dat niet.

Dat neemt niet weg dat de minister en ook de VVD een grote verantwoordelijkheid hebben om altijd scherp te blijven op het geweldsmonopolie dat bij de overheid en dus ook bij de politie ligt. Als er dingen gebeuren die niet kunnen, dan moet je die gewoon kunnen onderzoeken. Zo zitten we erin. En mevrouw Yeşilgöz moet niet doen alsof iedereen die kritisch is op het geweldsmonopolie van de politie, op geen enkele manier respect heeft voor het moeilijke werk dat deze mensen moeten doen.

Mevrouw Yeşilgöz-Zegerius (VVD):
Ten eerste zei mevrouw Ouwehand: Dilan Yeşilgöz is af als het daar en daar over gaat. Maar mevrouw Ouwehand is niet de norm, dus dat kunnen we met elkaar overslaan. Ik zal altijd opkomen voor de politie, altijd, net als dat ik altijd op zal komen voor de vrijheid van de pers. Dat zijn geen zaken die tegenover elkaar staan. Als een journalist op Twitter iets opschrijft waardoor het lijkt alsof de politie gewoon geweld gebruikt zonder enige norm of enig kader, dan is het mijn taak om voor onze politiemensen op te komen, eerst als minister, nu als fractievoorzitter en straks ook als gewone burger. In diezelfde tweet van mij staat in mijn laatste zinnen ook dat als er dingen zijn die niet goed zijn gegaan — als minister hoor je in de eerste plaats de meest kritische te zijn op het geweldsmonopolie — we die ook altijd onafhankelijk zullen onderzoeken. Het staat de journalist ook altijd vrij om daar zijn of haar eigen onderzoek naar te doen. Dat staat altijd vrij.

Maar als je begint met het vaste frame dat onze politiemensen geen normen en waarden hebben, geen professionals zijn en niet onder het gezag van een burgemeester opereren, terwijl ze daar staan voor jóúw veiligheid, niet alleen die van de demonstranten, maar ook die van de journalisten, dan horen we daar met z'n allen voor op te komen. Het was eigenlijk al eenzaam om dat alleen als minister te doen, dus ik ben blij dat ik dat ook hier kan doen en ik hoop dat er meer mensen zullen opstaan. Dat gaan een-op-een verder met de vrijheid van pers. De pers heeft altijd alle vrijheid. Ik heb nooit gezegd dat een journalist daar geen onderzoek naar mag doen. De politie zal altijd alle medewerking verlenen. Daar is helemaal niks aan afgedaan, maar je hoort voor mensen op te komen die er staan voor onze veiligheid, net als dat je opkomt voor journalisten die er staan voor onze rechtsstaat.

De voorzitter:
Helder. Het is een debat over de regeringsverklaring en niet over individuele tweetjes van alweer enige tijd geleden.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Dat klopt, voorzitter. Ik had eigenlijk een andere vraag, maar die ga ik zo dan even stellen. Voor nu concludeer ik dat de partijen die dit kabinet mogelijk maken al de hele dag, en eigenlijk in de hele aanloop hiernaartoe, precies doen wat radicaal-rechts zo sterk maakt: zand in de ogen strooien en gaslighten. Wij moeten nu dus geloven dat de PVV geen racistische partij is, dat de BBB een groot hart voor dieren heeft en dat bij de VVD de persvrijheid veilig is. Nou, ik dacht het toch even niet.

Mevrouw Yeşilgöz-Zegerius (VVD):
Ik heb me zelf als woordvoerder ingezet voor middelen voor PersVeilig, voor de beschermingsmiddelen en -instrumenten voor journalisten, voor freelancers. Ik heb mevrouw Ouwehand daarbij nooit gezien. Dus de maat nemen is prima, maar zorg dan dat je je er de afgelopen tijd ook voor hebt ingezet. Als het gaat over de politiemensen, zorg dan dat je er ook altijd hebt gestaan als ze ons echt nodig hadden, mevrouw Ouwehand.

(...)

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Voorzitter. Mijn vraag gaat over de veiligheid waar de VVD voor zegt te staan met het kabinet; de voor Nederland belangrijke veiligheid. Ik vroeg mij af hoe mevrouw Yeşilgöz die verantwoordelijkheid waar kan maken, als we toch ook zien dat we ervoor worden gewaarschuwd dat de manier waarop politici zich opstellen in het debat leidt tot bedreigingen van wetenschappers, bijvoorbeeld als het gaat over klimaat. Ik zeg daarbij ook heel nadrukkelijk: landbouw en natuur. Ze heeft het zelf meegemaakt dat een minister die die portefeuille krijgt, moet zeggen "maar jongens, als je kijkt naar de rapporten en de wetenschap ...", en dan toch gewoon trekkers op haar erf heeft. Ik zie daar een groot risico in. Ik vroeg mij af hoe zij, zeker met de kabinetsleden die zijn voorgedragen en die het eerder over omvolkingstheorieën hebben gehad, waarvoor ook de NCTV voor waarschuwt dat dat gevaarlijk kan zijn, dat waar gaat maken. En niet alleen maar achter de schermen.

Mevrouw Yeşilgöz-Zegerius (VVD):
Dat is een duidelijke gedeelde verantwoordelijkheid, waar we met z'n allen voor moeten staan. Mevrouw Ouwehand heeft mij bijna drie jaar als minister kunnen volgen en gezien dat ik daar weinig subtiel over was. Dat zal vanaf een andere plek echt niet anders zijn.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Ja, maar dat is een groot verschil als minister van Justitie. En dat heeft mevrouw Yeşilgöz uiteindelijk wel gedaan: als het echt op bedreigingen, geweld en intimidatie aankomt, zeggen "dat is niet de bedoeling" en proberen te voorkomen dat dat überhaupt ontstaat. Mijn vraag gaat nadrukkelijk over de waarschuwing van de NCTV, over mensen die de omvolkingstheorie verspreiden of het gedachtegoed daarachter aanhangen. We worden gewoon gewaarschuwd dat dat gevaarlijk is. Het is ook gevaarlijk als je in debatten hier in de politiek niet eerlijk de feiten durft te vertellen. Dat is een risico, ook voor de veiligheid. Er zal veel van boeren en andere mensen gevraagd gaan worden; mensen die allemaal hun steentje moeten bijdragen aan het stoppen van de klimaatcrisis.

Mevrouw Yeşilgöz-Zegerius (VVD):
Het is lastig voor mij om niet terug te vallen op de eerdere interruptie van mevrouw Ouwehand. Ik kom op voor politieagenten, omdat ik weet dat zij ook thuis worden opgewacht. Ik wens niemand selectieve verontwaardiging toe. Dat moet je ook nooit doen. Dat betekent dat je voor journalisten gaat staan als die worden belaagd. Dat betekent dat je voor wetenschappers, politici en politieagenten staat op het moment dat zij wat meemaken. Op het moment dat ik dat doe, zou ik ook zo graag steun willen van mevrouw Ouwehand en willen dat ze vervolgens niet zegt: die groep mocht je niet verdedigen. Dit gaat over het vermijden van selectieve verontwaardiging. Dit gaat over je uitspreken en er vervolgens ook naar handelen. Dat heb ik altijd gedaan. Dat gaat nu niet anders worden.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Maar dit is toch te schandalig voor woorden! Mevrouw Yeşilgöz krijgt een vraag over waarom zij de aanstelling van in elk geval twee ministers ondersteunt die aantoonbaar theorieën hebben verspreid waarvan de NCTV zegt dat ze een inspiratie zijn voor extreem geweld. Daar vraag ik naar en in antwoord daarop suggereert ze dat de Partij voor de Dieren het prima zou vinden dat politiemensen worden bedreigd. Waar haal je het vandaan? Dat vinden wij niet prima en dat weet mevrouw Yeşilgöz. Ze wil gewoon geen antwoord geven op de vraag waarom zij dit kabinet mogelijk maakt en waarom zij eraan meewerkt dat mensen die een omvolkingsgedachtegoed aanhangen, waar de NCTV tegen waarschuwt, in het kabinet zitten. Dat vindt zij gewoon prima. Hou toch op! Echt.

Mevrouw Yeşilgöz-Zegerius (VVD):
Ik heb daar zeer uitvoerig antwoord op gegeven. Kort, nog één keer. Dit kabinet zal het hoofdlijnenakkoord moeten uitvoeren en zal zich moeten houden aan alle afspraken. Op het moment dat iemand daarvan afwijkt, zullen wij als VVD die ruimte niet bieden. En dan zult u ons voor en ook achter de schermen absoluut daarover horen.

Interruptie bij NSC

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Als papier zou borgen dat we ons allemaal gedragen zoals de rechtsstaat van ons vraagt, was er geen probleem, maar dat is niet het geval. Ook de staatscommissie waarschuwt daarvoor. Het vraagt veel meer dan alleen een hele minimalistische benadering in de zin van: oké, dit staat op papier. Erger nog: we gaan de grenzen opzoeken en als we daaroverheen zijn gegaan, zien we wel of het een keer bij de rechter strandt. Dat is voor die rechters niet goed. De heer Omtzigt weet heel goed wat de teneur is van de partijen waarmee hij samenwerkt: de schuld geven aan de rechter; de schuld geven aan wetenschappers; hit ze, hit ze; feiten ontkennen. Is dat nou echt het rechtsstatelijke ethos en het versterken van de rechtsstaat dat de heer Omtzigt Nederland heeft beloofd en waar mensen hun vertrouwen in hebben gesteld?

De heer Omtzigt (NSC):
Ik heb vertrouwen in het kabinet-Schoof, de introductie die minister-president Schoof hier net hield, in zijn ethos, zijn wil en ook zijn trackrecord om de rechtsstaat te respecteren. En ja, ik denk dat hij een goede minister-president is en dat deze ploeg het in zijn geheel in zich heeft om die rechtsstaat te respecteren.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Ik heb de heer Omtzigt sinds de basislijn geen conclusies zien verbinden aan talloze voorbeelden waaruit blijkt dat je die basislijn wel op papier kan hebben, maar dat zijn coalitiepartners zich daar in de praktijk gewoon niet aan houden. Sterker nog, zijn eigen partij houdt zich er niet aan met voorstellen om de toegang tot de rechter te beperken, terwijl de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur zegt dat de overheid die zaken over klimaat en natuur gewoon aan zichzelf te danken heeft, want zij houdt zich niet aan de internationale afspraken. Als er dan organisaties naar de rechter gaan, is de reactie niet: we moeten betere wetten maken. Nee, de reactie is: zullen we kijken of het die milieuorganisaties moeilijker kan worden gemaakt om naar die rechter te gaan? Dat is geen rechtsstaatversterking; dat is de grenzen opzoeken en blijven doen wat je wil doen. Ik vraag het dus nog een keer, en dan heb ik het nog niet eens gehad over het tot tweederangsburgers degraderen, zoals de PVV doet. Gelooft de heer Omtzigt nou echt dat de rechtsstaat hiervan opknapt en dat dit is wat Nederland een stapje verder brengt in het herstel van de rechtsstaat, dat we héél nodig moeten plegen?

De heer Omtzigt (NSC):
Ik weet niet of mevrouw Ouwehand de hoorzitting met Teun Struycken, de staatssecretaris voor Rechtsbescherming, heeft gehoord toen een aantal andere partijen over "omvolking" begonnen. Toen heeft hij heel helder uitgelegd wat de positie van Nieuw Sociaal Contract is. Dat is, voorlezend wat de NCTV zei: bij het accelerationisme leidt dit tot een rassenoorlog; dit mag niet gebruikt worden. U vroeg of onze mensen zich hebben uitgesproken. Ik denk dat van alle personen hij zich het helderst heeft uitgesproken, namens onze partij. Dat is: wij accepteren niet dat mensen komen met een omvolkingstheorie of met "omvolking" als een begrip. Dat is een voorbeeld. U vroeg een voorbeeld, want u zei net dat we ons nergens uitgesproken hebben. Het enige waar ik wel voor waak, zeg ik u, is dat ik graag aan de slag ga met de problemen van Nederland. Ik word dagelijks gevraagd om te reageren op tweets van elkaar of krantenberichten — en dat doen we hier dagelijks de hele dag — terwijl we tegelijkertijd wetsvoorstellen als hamerstuk laten doorgaan omdat we daar geen tijd voor hebben. Ik zal er ook voor zorgen dat we tijd hebben voor die wetsvoorstellen, maar ik zal niet verzaken als de rode lijnen overschreden worden.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Behalve dan voor de Transgenderwet zeker, want die mochten we niet behandelen en de Natuurherstelwet ook niet. Daarvan heeft NSC gewoon gezegd: nee, geen debat; dat gaan we gewoon niet doen. Maar goed, even terug naar het punt waarvoor ik hier sta. Het is prachtig dat een van de kabinetsleden, toen nog beoogd kabinetslid voor NSC, zich heeft uitgesproken tegen die omvolkingstheorieën, maar we hebben gezien dat de heer Omtzigt dit kabinet met deze mensen erin die deze gedachtegang aanhangen, mogelijk maakt en gewoon mee heeft gewerkt aan het omkatten. Het is goed dat het woord "omvolking" niet meer wordt gebruikt, maar het zijn wel "zorgelijke demografische ontwikkelingen". Dan maak je niet alleen een radicaal-rechts kabinet mogelijk dat de rechtsstaat nog verder zal ondermijnen, maar werk je ook nog mee aan het witwassen ervan.

De heer Omtzigt (NSC):
Ik zal zo doorgaan. Als wij een bepaalde wet willen afwijzen, dan kunnen we die afwijzen. Dat is op zich geen enkel probleem. Laat ik het zo zeggen. Als u het rapport van Richard van Zwol vanuit de staatscommissie leest, dan ziet u dat hij schrijft: "We moeten keuzes maken over migratie en daarin de kwaliteit van de economie en sociale samenhang voorop stellen. Dat is nodig om op langere termijn onderwijs, zorg, wonen en sociale zekerheid voor iedereen in Nederland toegankelijk te houden." Het spreken over hoeveel migratie wij wenselijk vinden, stond in ons verkiezingsprogramma, dat ik hier bij me heb. Dat ging bij ons met name om arbeidsmigratie, een gedeelte om studiemigratie en een gedeelte om asielmigratie. De manier waarop dat hier taboe verklaard wordt, is iets wat wij de afgelopen 40 jaar in Nederland gedaan hebben. Het is hier taboe om erover te spreken.

Neem het eerste hoofdstuk van het rapport van Van Zwol. Dat gaat om de voorganger, de commissie-Muntendam in 1976. Die had als heldere aanbeveling — volgens mij was dat de derde — dat het op de korte en middellange termijn aanbevelenswaardig is om de omvang van de Nederlandse bevolking niet af te laten hangen van migratie, oftewel te streven naar een migratiesaldo van nul. Als iemand dat hier nu zou zeggen, zou dat als zeer radicaal gezien worden. We kunnen wel spreken over wat een samenleving aankan, maar iedereen die hier is en die gewoon Nederlander is, is volwaardig lid van de Nederlandse samenleving, mocht daar twijfel over bestaan. Zo zijn wij succesvol geworden als Nederlandse samenleving, als voetbalelftal wat hier als voorbeeld genoemd werd, in de wetenschap en op allerlei andere plekken. Zo heb ik gelukkig ook mijn echtgenote ontmoet.