Bijdrage Ouwehand aan debat over de stik­stof­pro­ble­matiek

Voorzitter, dank u wel. Ik ben blij dat ik weer terug ben.

Voorzitter. De natuur heeft waarde van zichzelf. Ook als de mens er geen doel voor kan bedenken, is de natuur waardevol. We maken onderdeel uit van dat leven op aarde. Intrinsieke waarde: de Partij voor de Dieren vecht voor het erkennen ervan, maar het is ook de basis van ons bestaan. Het geval wil dat we in het bepalende decennium leven. De keuzes die we nu maken of niet durven te maken, zullen bepalen of er een leefbare toekomst is op deze planeet, of dat we blijven doormodderen of rijden op de doodlopende weg waar we al veel te lang op zitten. De natuur levert ons schoon water om te drinken, schone lucht om in te ademen, een gezonde bodem om ons voedsel op te verbouwen. Als we dat verkwanselen, ziet de toekomst er ook voor de mens zeer slecht uit. Dus dit moet het uitgangspunt van beleid zijn: het publieke belang van een gezonde natuur, omdat we daar als mens niet buiten kunnen. Wie dat niet doet en de kortetermijnbelangen van de agro-industrie, bijvoorbeeld, vooropstelt en daaraan het publieke belang van een gezonde toekomst ondergeschikt maakt, trekt een spoor van vernieling. Dat treft de natuur, de dieren, de gezondheid van mensen en de positie van de boeren. Een paar grote jongens — de Rabobank, de stallenbouwers, de veevoerjongens, FrieslandCampina en de grote supermarkten — profiteren van dit systeem. De rest verliest. Sinds het begin van deze eeuw is Nederland al de helft van zijn veeboeren kwijtgeraakt. Dat komt doordat ze dit systeem niet volhouden. De helft van de boeren leeft inmiddels onder de armoedegrens. De Partij voor de Dieren snapt heel goed dat de wanhoop onder boeren groot is. Wat niet helpt, is hen door blijven jagen, die fuik in. Het enige wat helpt, is durven kiezen voor een houdbare toekomst. Voor de natuur, voor de dieren, voor de gezondheid van mensen op het platteland en voor de boeren zelf.

De gevolgen van het weigeren om die keuzes te maken zijn inmiddels overal te voelen en te zien. De natuur die op omvallen staat. Het dramatische lijden van miljarden en miljarden dieren in de veehouderij. Een onleefbaar platteland. 100.000 woningen die niet gebouwd kunnen worden, terwijl Nederland kampt met verschrikkelijke woningnood. Grote onzekerheid onder de boeren. Grote onrust in de samenleving. Opstand bij provinciale bestuurders. De Partij voor de Dieren heeft niet voor niets gevraagd om de aanwezigheid van de minister-president. Hij drukt zijn snor, terwijl dit de grootste crisis is uit zijn politieke carrière, zoals hij eerder heeft gezegd, en wij aan alle kanten kunnen zien dat er leiderschap nodig is. Dat kun je niet overlaten aan één of twee ministers.

Voorzitter. Hoe lossen we deze problemen op? Om te beginnen door alle problemen die samenhangen met de intensieve landbouw in Nederland in samenhang te bekijken en in samenhang op te lossen. De tweede randvoorwaarde voor de oplossing is dat we ons houden aan het wettelijke verslechteringsverbod. De natuur mag niet nog verder achteruitgaan. Ten derde: de natuur moet herstellen. De zekerheid dat de natuur zal herstellen met de maatregelen die het kabinet presenteert, is de enige manier om ook andere ontwikkelingen weer mogelijk te maken. De treurige conclusie vandaag, bijna vier jaar na de uitspraak van de Raad van State, is dat het kabinet nog steeds geen enkel vinkje kan zetten. Het rekent zich rijk met vrijwilligheid en het rekent erop dat de provincies het wel gaan uitvoeren, terwijl we aan alles kunnen zien dat dit wensdenken is.

De grote olifant in de kamer is natuurlijk het gebrek aan politiek leiderschap en politieke moed bij met name CDA en VVD. De opstand in de provincies valt rechtstreeks de politieke leiders van VVD en CDA aan te rekenen, die we maar niet zien om uit te leggen: "We hebben ons blindgestaard op economische kortetermijnbelangen. Er zijn ontzettend veel problemen ontstaan, ook voor de boeren. Die fout moeten we niet nog een keer maken; we moeten het nu durven op te lossen." Mijn vraag aan het kabinet is: baart die opstand hen zorgen? Mochten VVD en CDA onverhoopt in provinciebesturen terechtkomen, ook na de verkiezingen, in bijvoorbeeld Drenthe en Overijssel, wat gaat de minister dan doen? Ja, ze gaat ingrijpen als de provincies niet leveren, maar we zouden dat plan B allang hebben gehad. Waar is dat plan B?

Voorzitter. Boeren hebben recht op duidelijkheid. Ze hebben er ook recht op dat iedereen zijn aandeel levert, dus ook de industrie. De doelen moeten kloppen met wat van boeren wordt gevraagd. Schiphol, Tata Steel, biomassacentrales, de kunstmestfabriek: gelijke monniken, gelijke kappen. Boeren hebben er ook recht op dat ze worden beschermd tegen oneerlijke concurrentie van buitenaf. De Kamer heeft samen met de Partij voor de Dieren gezegd: er moet geen vrijhandel komen, bijvoorbeeld met Brazilië, die voor oneerlijke concurrentie zorgt. En de minister voor Buitenlandse Handel in dit kabinet gaat er toch gewoon mee verder. Dat is onacceptabel. Ook onacceptabel, ook in de richting van boeren, is als je niet alle problemen in één keer samenpakt. Dan moeten boeren nú veranderen vanwege stikstof en dan hebben ze stráks een zoönoseprobleem, om over dierenwelzijn nog maar te zwijgen. Dat zit er niet in.

Voorzitter, tot slot. Ik heb de minister er al vaker op gewezen. In Oisterwijk wordt in één straat een varkenshouder uitgekocht voor 2,5 miljoen belastinggeld, terwijl er verderop in de straat een nieuwe varkenshouder bij komt. Diezelfde situatie speelt nu in Egchel. Een stal met 100.000 varkens heeft een vergunning om uit te breiden met 25.000 varkens erbij. Mensen die daar wonen, protesteren uit alle macht om dat tegen te houden. Ze noemen zichzelf Big Pig City, grote varkensstad. Hoe kan dit midden in die stikstofcrisis? 25.000 varkens erbij! De minister moet daar nu een streep door zetten.

Dank u wel, voorzitter. Ik had nog veel meer willen zeggen, maar ik ben al een halve minuut over mijn tijd heen.