Bijdrage Ouwehand aan WGO Spoedwet aanpak stikstof

Voorzitter, dank u wel. We hebben het over het stikstofdossier of eigenlijk over het onvermogen, of meer de onwil, van de Nederlandse regering om kwetsbare waarden te beschermen. De natuur heeft waarde in zichzelf. Als je er zelfstandig voor kiest om een goed natuurbeleid te voeren en om het kwetsbare niet onder te laten sneeuwen door de economische belangen op de korte termijn, dan had je het ook niet in zo'n ingewikkelde Habitatrichtlijn op Europees niveau hoeven regelen. Het had zo veel makkelijker gekund, als je maar accepteert dat je, als het erop aankomt, gewoon echt even moet staan voor die kwetsbare belangen. De ecologische hoofdstructuur was een hartstikke goed idee. Het is niet uit de lucht komen vallen ook. Het was ecologisch onderbouwd. Als je een robuust natuurnetwerk hebt van gebieden die voldoende groot en met elkaar verbonden zijn, dan hoef je niet op de millimeters te bekijken of je een bepaald plantje wel voldoende ruimte biedt om nog te kunnen overleven. Neem meer ruimte voor de natuur: dat is al jarenlang de les. Dan kun je én heel veel bureaucratie schrappen én er is ironisch genoeg economisch meer mogelijk.

Maar de Nederlandse regering wilde dat niet. Die wilde alleen in Europees verband regels daarvoor maken. Dus hebben we — ik heb het nog even nagezocht — sinds 10 juni 1992, toevallig de dag dat ik 16 jaar oud werd, de Habitatrichtlijn. Ik kreeg dus geen brommer voor mijn verjaardag — gelukkig niet, zeg — maar wel die richtlijn. Dat is 27,5 jaar geleden. Ik had toen geen idee — dat geef ik eerlijk toe — maar ik was toen al wel voor de natuur. En 27,5 jaar later zien we hier een kabinet dat nog steeds niet weet wat het precies zou moeten doen om zich te houden aan de voorschriften van de Habitatrichtlijn.

Tja, voorzitter, het kabinet dacht toch zeker zelf niet dat iemand ook maar iets van medelijden opbracht met de zielige gezichten die we zagen toen deze bewindspersonen aan Nederland moesten vertellen dat we tussen zes uur 's ochtends en zeven uur 's avonds niet meer 130 km/u mogen rijden? Ik bedoel, wat is dat voor een vertoning? Dat is toch een maatregel van likmevestje! En niemand denkt: nou, dit is inderdaad wel zo heftig dat we even in de rouwstemming moeten, effe die begrafenissfeer. Nee!

We wisten al dat het stikstofbeleid niet deugde, tenminste, ik ga ervan uit dat het ministerie dat verantwoordelijk is voor de landbouw, de natuur en de voedselkwaliteit toch ten minste wel weet aan welke regels je moet voldoen. Maar goed, als je dan wil wachten tot het definitieve definitieve oordeel van de Raad van State, is het dan toch wel hét moment om je expertise naar boven te trekken en in elke geval scenario's te maken, ook als je er politiek gezien misschien nog niet uitkomt, en te presenteren wat er aan de hand is, hoeveel stikstof er uit de landbouw, de industrie en het buitenland komt, wat de maatregelen zijn die we kunnen overwegen en wat die gaan opleveren. Maar als je dan na zes maanden alleen maar dit presenteert — 100 km/u, hartstikke goed, moeten we in heel Nederland doen, ook 's nachts, heel Holland 100 is voor iedereen goed — is dat toch wel een beetje mager.

En dan een spoedwet die precies hetzelfde doet, of eigenlijk erger nog, dan die Programmatische Aanpak Stikstof waarvoor het kabinet een harde tik op de vingers had gekregen. Wéér stikstofruimte gaan uitgeven aan economische activiteiten, terwijl je nog niet in de buurt komt van de verplichting om die natuur gewoon goed te beschermen. Dat wéét de minister toch, dat dat gewoon niet kan?

Voorzitter. De Partij voor de Dieren heeft een amendement ingediend. Het kabinet lijkt niks geleerd te hebben van de Programmatische Aanpak Stikstof. Op zichzelf kun je een programmatische aanpak invoeren. Dat kán. Maar je moet dan wel aan een aantal voorwaarden voldoen. En een van die voorwaarden is dat je de natuur in voldoende mate moet beschermen. Hoe meer natuur en hoe robuuster, hoe meer er economisch kan. Dat is een van die dingen; het op de pof leven kan dus niet.

Ik hoorde D66 zojuist vooruitkijken en andere partijen in de coalitie doen dat ook: er komt een plan, stem nou maar in met deze wet, er komt een plan, we gaan ons heus wel aan die verplichtingen uit de Habitatrichtlijn houden. Maar op basis waarvan zouden we er vertrouwen in moeten hebben dat dat plan ook goed is? Dan hadden jullie toch allemaal wat andere dingen moeten zeggen op het Malieveld, of niet?

Dus het voorstel dat de Partij voor de Dieren nu heeft ingediend, luidt als volgt. Wat de spoedwet nu voorstelt, kan, maar alleen als er een plan ligt waarmee duidelijk wordt gemaakt dat de instandhoudingsdoelen van de Natura 2000-gebieden ook daadwerkelijk worden gehaald. Is dat plan er niet, dan geen spoedwet. Dat lijkt me een redelijk verzoek.

Er is geen enkel excuus om dat plan nu nog niet te hebben, zeg ik in de richting van het kabinet en ook de coalitiepartijen. Het is niet zo dat ze bij het ministerie van LNV nog nóóít gehoord hebben dat we in Nederland veel te veel dieren hebben, veel te veel mest en dat dat een regelrechte bedreiging is voor kwetsbare natuurgebieden. Als dat nieuwe informatie is voor het ministerie van LNV, tja, dan moet iedereen naar huis. Ik heb één medewerker. Ze is in augustus begonnen bij de Partij voor de Dieren en heeft in een paar weken tijd precies alle voorstellen gedaan waar het hele ministerie dus blijkbaar niet op kan komen. Tja, dan gaat er écht wel iets mis. Dus, voorzitter, eerst dat plan, en anders geen spoedwet.

Een van de dingen die het kabinet ook al moet doen, is zorgen voor een forse reductie van de stikstofuitstoot. Of je dat nou leuk vindt of niet, dat moet gebeuren. We hebben dus ook daarvoor twee amendementen ingediend. Ook GroenLinks heeft daar een aantal voorstellen voor gedaan. We geven het scenario om het binnen vijf jaar te doen; hoe sneller je stikstof reduceert, hoe meer er ook weer op andere terreinen kan. Als het kabinet dat te snel vindt, bieden we ook nog een scenario van tien jaar. Maar zo'n plan moet er natuurlijk wel liggen. We moeten dat gewoon afspreken met elkaar.

Daar hoort natuurlijk bij dat we niet langer wegblijven bij wat boeren ook gewoon verdienen: dat je duidelijk bent dat het aantal dieren in de Nederlandse veehouderij echt moet krimpen. Als die maatregel er niet komt, sta je zo weer bij de rechter en gaat de natuur nog verder achteruit, om over het lijden van de dieren nog maar te zwijgen. Dus ook daar hebben we een amendement voor ingediend.

Het verbaast ons zeer dat het kabinet met deze spoedwet voor zichzelf een mogelijkheid creëert om allerlei projecten vrij te stellen van de vergunningplicht. Ik noem luchthaven Lelystad, luchthaven Schiphol, Maastricht, Rotterdam. Dat zijn allemaal projecten die uiteraard gepaard gaan met een enorme stikstofuitstoot. En dan heb ik het over de klimaatmaatregelen nog niet gehad. Bovendien, hoe eerlijk is dat tegenover de boeren? Hoe minimaal ook, boeren worden al wel geconfronteerd met maatregelen. Maar hiermee zou je zeggen: we hebben ook nog een paar dingen die wij heel erg leuk vinden en die hoeven allemaal niet aan de vergunningplicht te voldoen. Jongens, dat is toch geen verhaal in de richting van de landbouw?

Voorzitter. Wij hebben net als veel andere partijen heel veel vragen over de voermaatregelen die het kabinet voorstelt. Het is nog volstrekt onduidelijk wat het kabinet daarmee wil. Aan de ene kant wordt het niet verplichtend opgelegd, maar de mogelijkheid wordt wel gecreëerd in de wet. We hebben nog geen idee wat het gaat doen met het welzijn van de dieren.

Het kabinetsbeleid van de afgelopen jaren heeft ingezet op technologische oplossingen om de grote uitstoot van de veehouderij aan te pakken. Dat gaat ten koste van de dieren. We weten dat dieren steeds vaker worden opgesloten in potdichte stallen met een luchtwasser erop en dat de productie per dier is opgevoerd. Zelfs het kringloopplan van het kabinet houdt geen rekening met dierenwelzijn. De taskforce die de minister heeft gevraagd om advies uit te brengen, zegt nota bene: misschien moeten boeren klimaat en stikstofreductie maar even belangrijker maken dan dierenwelzijn. Dat is op alle mogelijke manieren onverantwoord. We hoorden de ChristenUnie net ook weer terecht zeggen dat boeren duidelijkheid verdienen, met beleid dat lang meekan. Als we nu alleen maar op stikstof gaan sturen en de dierenwelzijnsvraagstukken later komen, is dat niet alleen heel oneerlijk voor de dieren, maar ook voor de boeren. Ik licht dus een aantal van mijn amendementen toe en dan zal ik afronden, voorzitter.

Het is noodzakelijker dan ooit om dierenwelzijn nu te borgen. Als we dat niet doen en het beleid doorgaat zoals het door het kabinet is geschetst, zijn de dieren nog sterker dan nu het geval is het slachtoffer van die technologische aanpak. Wij stellen dus voor om een aantal uitzonderingen in de Wet dieren te schrappen. De vijf vrijheden van Brambell worden al 60 jaar erkend als hét kader dat je moet hanteren om dierenwelzijn voor gehouden dieren te garanderen. Zorg dat je daar geen uitzonderingen meer op maakt. Dát is nodig voor dierenwelzijn. Die kaders moeten gewoon staan. Zorg nou dat we een maatregel invoeren in de wet zodat de productie per dier niet nog verder kan worden opgevoerd, want dat is het gevolg van technologische maatregelen.

Een van de andere voorstellen die we doen, heeft te maken met de aankondiging die het kabinet in oktober 2018 al heeft gedaan. Wij waren er blij mee: er komt een mogelijkheid om een houdverbod op te leggen aan personen die zich schuldig hebben gemaakt aan dierenmishandeling of dierverwaarlozing. Maar we wachten dus al meer dan een jaar op dat wetsvoorstel. Als boeren worden geconfronteerd met het gedwongen stoppen van hun bedrijf, lijkt het de Partij voor de Dieren niet meer dan redelijk dat de eersten die je laat stoppen de lui zijn die zich schuldig hebben gemaakt aan dierenmishandeling. Ik zal dus bij deze wet een voorstel indienen om een houdverbod te regelen, waarvan het kabinet zegt zelf een voorstander te zijn, maar waar we nog steeds geen wetsvoorstel voor hebben gezien.