Bijdrage Ouwehand AO Duurzaam inkopen en palmolie (eerste termijn)

Mevrouw Ouwehand (PvdD): Voorzitter. Waar de Partij voor de Dieren al vaker voor heeft gewaarschuwd, werd weer pijnlijk duidelijk in een uitzending van Zembla. Daarom hebben we de staatssecretaris van Landbouw uitgenodigd om bij dit overleg aanwezig te zijn. Het gaat om palmolie. In Maleisië en Indonesië wordt de lokale bevolking van hun land gejaagd, worden leefgebieden van de orang-oetangs vernietigd en worden rivieren vergiftigd, met dode vissen en zieke mensen tot gevolg. En dat allemaal voor palmolie die we duurzaam noemen! Hoe kan dat? Door er een logo op te zetten en een aantal maatschappelijke organisaties bereid te vinden om daar hun naam aan te verbinden. Bijna alle grote westerse gebruikers van palmolie, zoals McDonald's, Walmart en Unilever, zijn lid van de ronde tafel voor duurzame palmolie. En toch wordt Zuid-Azië nog steeds massaal ontbost voor palmolieplantages en worden mensen dus van hun land verjaagd. Het antwoord op de vraag hoe dit mogelijk is, is dat duurzame palmolie een sprookje is. Het is verzonnen om het geweten van bedrijven, consumenten en overheden te sussen. En het werkt buitengewoon goed. Kritiek wordt vakkundig gesmoord door een goedbetaalde lobby en deze greenwash tafel wordt nota bene ondersteund door onze regering. De Partij voor de Dieren wil weten hoeveel geld Nederland sinds het begin van de RSPO in dit project heeft gestopt. Hoeveel betaalt de Nederlandse belastingbetaler mee aan het duurzaam ontbossen van Azië ten behoeve van onze shampoo en koekjes? Welk bedrag komt daar dan nog bij als het Programma Palmolie van het Initiatief Duurzame Handel (IDH) van start gaat? De staatssecretaris vertrouwt erop dat er via bemiddeling een constructieve oplossing kan worden bereikt bij de plantage die centraal stond in Zembla. Hoe zou zo'n oplossing er dan uitzien? Krijgen de bewoners hun land weer terug? Houdt het bedrijf op met het vergiftigen van de rivier, en daarmee dus de drinkwater- en voedselbron? Alleen dat zou natuurlijk een constructieve oplossing voor de bevolking zijn. Ik hoor graag een reactie van de staatssecretaris.

Als we die zogenaamde duurzame palmolie blijven kopen, is er geen enkele drijfveer voor deze bedrijven om hun praktijken te veranderen. We moeten dus onmiddellijk met een importstop komen. Ik hoor daarop graag een reactie. We moeten stoppen met het inkopen van greenwash palmolie en daadwerkelijk duurzaam gaan inkopen. De Partij voor de Dieren wil dan ook dat het kabinet per direct de steun, financieel en anderszins, aan de RSPO stopzet. Het hele IDH-programma is, wat ons betreft, een lachertje, maar dit geldt in het bijzonder voor de RSPO en ook de RTRS over de soja. Ik maak nog een laatste opmerking over de palmolie. Op de etiketten van de producten die in de supermarkten worden verkocht, staat alleen maar dat het om plantaardige olie gaat. Maar er is nogal een verschil tussen palmolie uit Indonesië of Maleisië, met alle problemen die ik zojuist genoemd heb, en bijvoorbeeld zonnebloemolie uit Hongarije. Is de staatssecretaris bereid om in te gaan op ons verzoek om een etiketteringsverplichting in te voeren? Als hij dat niet is, dien ik daarover een motie in. Ik wil nog even kort ingaan op duurzaam inkopen. Het viel ons op dat er geen enkele aandacht is voor duurzaam voedsel. De onderwerpen eiwit, transitie en vegetarisch ontbreken in het criteriadocument, terwijl wij denken dat duurzaam eten toch echt niet zo moeilijk hoeft te zijn. Wij zien graag meer inzet en ambitie van de staatssecretaris van Milieu op dat punt.

[...]

De heer Leegte (VVD): De kern van de discussie van de vorige keer was dat er geen afvinklijstjes meer zouden bestaan. Dat lijkt te lukken met het voorstel. Ik heb echter wel zorgen. Kan de staatssecretaris de garantie geven dat de nieuwe criterialijsten niet de nieuwe afvinklijstjes worden? Zo ja, hoe gaat hij daar dan voor zorgen? Het klinkt natuurlijk allemaal lief en vriendelijk om biologische producten te bestellen voor de catering, maar biologisch heeft niet per se met duurzaamheid te maken. Ik kan me voorstellen dat dit soort wetenschap misschien ongemakkelijk voelt, maar je moet natuurlijk wel de juiste dingen doen.

Mevrouw Ouwehand (PvdD): Ik stel voor om er geen langdradige discussie van te maken, maar ik wil wel graag weten of de heer Leegte nu echt blind achter rapporten van ABN AMRO aanloopt als het gaat om de vraag of biologisch wel of niet duurzaam is. Hij hoeft alleen maar "ja" of "nee" te zeggen.

De heer Leegte (VVD): Er is geen rapport van ABN AMRO bij mij bekend. Dat zal een gemis zijn. We moeten constateren dat de EHEC-bacterie uit de biologische landbouw komt. Biologisch vormt dus een risico voor de volksgezondheid. De CO2-uitstoot als gevolg van het produceren van biologische melk is veel hoger dan de CO2-uitstoot van FrieslandCampina bij het produceren van duurzame melk. Voor biologische landbouw is meer grond nodig dan voor andere duurzame producten. In die zin heeft biologisch niets met duurzaamheid te maken.

Mevrouw Ouwehand (PvdD): Ik dacht toch echt even dat de heer Leegte citeerde uit stukken van ABN AMRO. Nu merk ik dat de heer Leegte redeneert volgens de wetenschappelijk niet erg stabiele redenering N=1. Ik wil hem uitnodigen om zich eens te verdiepen in de landbouw. Ik wil het hierbij laten.

De heer Leegte (VVD): Wij kunnen elkaar wel de morele maat nemen, maar we moeten naar de feiten kijken. We komen met meer mensen op deze aarde. We hebben niet meer grond. We moeten dus met minder hectares voor meer productie zorgen. Biologisch draagt daar niet aan bij.

[...]

Staatssecretaris Bleker: Voorzitter. De vragen die aan mij zijn gesteld, hebben betrekking op duurzame palmolie. De Ronde Tafel Duurzame Palmolie (RSPO) is gestart in 2003 als een privaat initiatief, met als belangrijkste initiatiefnemers het Wereld Natuur Fonds, Oxfam Novib en Unilever. Overheden kunnen daarvan geen lid zijn. De Nederlandse overheid heeft het initiatief indertijd wel ondersteund, met middelen voor onderzoek en institutionele capaciteitsopbouw. Ik zal in de schriftelijke beantwoording van de vragen aangeven welk bedrag daarmee gemoeid is geweest. De RSPO heeft zich ontwikkeld tot een internationaal platform, waarbinnen maatschappelijke organisaties, palmolieplantages, de verwerkende industrie, fabrikanten van voedingsmiddelen, de retail en banken met elkaar 8 principes en 39 criteria hebben ontwikkeld als standaard voor duurzaam geproduceerde palmolie. Dat was in 2005.

[...]

Staatssecretaris Bleker: Dan kom ik nu op wat er in de bewuste Zembla-uitzending naar voren is gekomen. Welnu, de groep die daar is besproken, de IOI-Group, is lid van de RSPO. Een deel van de plantages van deze onderneming zijn aangesloten bij de RSPO en gecertificeerd. De plantage die in de uitzending was, valt niet onder de certificering van de RSPO. Zembla suggereert dat de desbetreffende onderneming het bestrijdingsmiddel Paraquat gebruikt op zijn plantages. Dit middel is niet voorboden volgens de Maleisische wet, mits veilig gebruikt. Het is wel verboden op RSPO-gecertificeerde plantages. Het klopt dat de plantage die in beeld was, een niet-RSPO-gecertificeerde plantage is, van een bedrijf waarvan overigens andere plantages wel RSPO-gecertificeerd zijn.

[...]

Staatssecretaris Bleker: Een importstop, zoals door mevrouw Ouwehand van de Partij voor de Dieren ter tafel gebracht, is volgens WTO-regels niet mogelijk. Verder is mij gevraagd of ik bereid ben om een certificeringssysteem op te zetten. Welnu de Ronde Tafel Duurzame Palmolie heeft zelf een certificeringssysteem voor duurzame palmolie opgezet. Om die reden zie ik geen enkele noodzaak om een dergelijk systeem op te zetten vanwege de overheid.

Mevrouw Ouwehand (PvdD): Ik had het over etiketten. Plantaardige olie staat nu op de etiketten als je koekjes koopt. Ik wil graag dat dit wordt gespecificeerd. Daar ging mijn vraag over; niet over een certificaat.

Staatssecretaris Bleker: Ik zal het aan het platform voorleggen, want het is vooral een zaak waarover daar moet worden beslist.

Mevrouw Ouwehand (PvdD): Het gaat om de labeling hier. Het gaat erom of wij in Nederland verplicht willen stellen dat je kunt zien wat voor soort plantaardige olie in de producten zit. Je moet dus bijvoorbeeld kunnen zien of het zonnebloemolie is of palmolie.
Dat is de vraag. Daar gaat de staatssecretaris over en dat wil ik graag weten.

Staatssecretaris Bleker: Het antwoord op die vraag krijgt u later, evenals het antwoord op de vraag hoeveel geld ermee is gemoeid. Dan blijft er voor mij toch ook nog iets over om schriftelijk te antwoorden.

De voorzitter: Ik dank staatssecretaris Bleker voor zijn antwoorden. Het is nu kwart voor negen. Ik stel voor, dat staatssecretaris Atsma in een kwartier op hoofdlijnen antwoord geeft. Meer gedetailleerde vragen zouden dan schriftelijk kunnen worden afgedaan.

Lees hier op de website van Zembla de schriftelijke beantwoording op de vragen van Esther Ouwehand over palmolie
U kunt daar ook de uitzending van Zembla over palmolie terugkijken