Bijdrage Ouwehand AO Grond­stoffen en Afval

Mevrouw Ouwehand (PvdD):

Voorzitter,
We leven in een wegwerpsamenleving en dat is heel vervelend. Door de inzet van Zwerfies, de Plastic Soup Foundation en alle mensen die iedere dag hun best doen om inzichtelijk te maken hoe het met het zwerfval in ons land gaat – we krijgen voortdurend foto’s en mooie petities – zien we hoeveel troep er op straat terechtkomt. Ik raap regelmatig troep op. Voor het algemeen overleg bedacht ik: ik doe dat een uurtje en ik neem het mee om het aan de Staatssecretaris te laten zien. Ik heb het plan opgegeven. Ik vond zo vreselijk veel. Het was ongeveer vier keer mijn eigen omvang. Daar kon ik niet mee op de fiets en in de trein naar Den Haag. De hoeveelheid troep die op straat ligt, is deprimerend. Ik geef de Staatssecretaris dan ook mijn complimenten dat zij de druk van de lobby weerstaat om het systeem af te schaffen. Het systeem werkt bewezen en maakt dat de berg afval niet nog groter wordt door grote petflessen. Als het geen grondstoffen had gekost en we ze niet zouden weggooien, had ik vlaggetjes laten maken met Hup Wilma erop. Ik geef mijn complimenten daarom mondeling. Het is ongelofelijk belangrijk. We weten hoe groot de druk vanuit het bedrijfs-leven is om het systeem af te schaffen.

We zijn er natuurlijk nog niet. Er staan in de raamovereenkomst afspraken en in 2017 evalueren we die. De hoeveelheid afval is echter zo groot dat het probleem nog niet is opgelost als de afspraken in de raamovereen-komst worden nagekomen. We kunnen wachten op de evaluatie en tot de afspraken zijn afgelopen, of alvast nadenken over wat we nog meer in gang kunnen zetten of kunnen voorbereiden. Dan kunnen we straks snel schakelen als er meer nodig is om zuiniger te zijn met grondstoffen, zwerfafval te voorkomen en de milieudruk te verminderen. Ik sluit me aan bij de partijen die het verstandiger vinden om het goedwerkende systeem door te trekken naar kleine flesjes. Het is natuurlijk goed om een pilot uit te voeren voor het systeem van de retourpremie, maar vergeet niet om de bestaande mogelijkheden mee te nemen. Ik wijs de Staatssecretaris op inzichten van de sociale psychologie en de neurowetenschap dat de mens iets niet kwijt wil raken. Statiegeld heeft men al betaald. Dan is de motivatie om het dubbeltje terug te krijgen sterker dan als men dat nog niet heeft betaald. Die kennis ligt onder het succes van het bestaande statiegeldsysteem. Is de Staatssecretaris bereid om de diepere laag mee te nemen in de pilots? Ik roep haar in aansluiting op het pleidooi van de ChristenUnie op om het statiegeld voor kleine flesjes in de pilots mee te nemen en misschien uit te breiden naar dingen die nu alleen in de pilot met de retourpremie zitten. Is de Staatssecretaris daartoe bereid?

Ik dank de Staatssecretaris voor de aanpak van het oplaten van ballonnen. Het was een moeilijke discussie. Ballonnen oplaten heeft alleen maar feestelijke connotaties, dus als je erover begint ben je als snel de party pooper. Het gaat echter gewoon om in het milieu brengen van afval. Ik ben blij dat de Staatssecretaris met de motie van de PvdD aan de gang is gegaan en onder de aandacht van gemeenten heeft gebracht dat het oplaten van ballonnen grote nadelen heeft, dat het zorgt voor plastic soep en dat dieren erin stikken. Op Koningsdag werden veel Oranjevereni-gingen zich bewust van de problematiek. Is het een idee dat de Staatsse-cretaris met hen spreekt? Grote organisaties en bedrijven die zich misschien nog niet hebben gerealiseerd dat het oplaten van ballonnen veel weerstand oproept, schrikken van tegenreacties. Ik noem het Aidsfonds, dat er niet bij had stilgestaan dat het om milieuvervuiling gaat. Zo’n maatschappelijk tegenreactie is voor het Aidsfonds niet fijn. Kan de Staatssecretaris meer partijen aanspreken om het bewustzijn te vergroten?

We hebben eerder een plan over ongewenst reclamedrukwerk ingediend. Destijds lag het een beetje moeilijk en ik houd het weer eens aan de Staatssecretaris voor. We vinden het de normaalste zaak dat we bij e-mail kiezen voor een opt-insysteem. Je kiest dan zelf voor een nieuwsbrief en reclame, hoewel we ook nog worden gespamd. Waarom doen we dat ook niet voor fysiek reclamedrukwerk? Men moet nu actief achter een sticker aan als men dit drukwerk niet wil ontvangen. Het omdraaien is veel beter. Volgens Milieu Centraal gaat het om maar liefst 34 kilo drukwerk per huishouden per jaar. Veel daarvan wordt helaas gedumpt door bezorgers die de route niet meer zien zitten. Is de Staatssecretaris bereid om te bekijken of we van het opt-out- een opt-insysteem kunnen maken? Dat betekent dat zij met de Minister van Binnenlandse Zaken moet overleggen over de gevolgen voor het verspreiden van gemeentelijke informatie. Veel gemeenten verspreiden informatie via het internet, maar andere houden vast aan de wens om dit via brievenbussen te doen. Volgens mij kunnen we dit oplossen en ons veel milieudruk besparen.

(...)

Mevrouw Ouwehand (PvdD): Ik vraag me bij zo’n verpakking niet af waarom ze dat doen. Vanuit marketing wordt gedacht dat verpakken verkopen is. Een fabrikant in een bepaald segment denkt dat hij op deze manier de hoogste opbrengst met zijn product krijgt. Daar zitten gewoon Excelsheetjes achter. Kan binnen het concurrentieveld, waarbinnen de ene tandpastafabrikant zich wil onderscheiden van de andere en daar allerlei modellen op loslaat, verwacht worden dat de bedrijven zich inhouden en de concurrentie meer ruimte geven? Dat is een naïeve gedachte. Kunnen we concrete actie afdwingen? Ik heb het gevoel dat dit moet.

Staatssecretaris Mansveld: Eerst worden de hoogst haalbare doelen geformuleerd, dan komt zoiets aan het licht en zie je waar het probleem ontstaat. Ik vind mezelf niet naïef. Ik ben blij dat ik blijkbaar marketing-prikkels kan weerstaan en dat die dus niet helemaal werken. Ik wil bekijken op welke manier de hoogste haalbare doelen en de verduurza-mingsplannen eruit komen te zien. Mevrouw Ouwehand kent nu mijn persoonlijke mening.

Mevrouw Ouwehand (PvdD): Ik heb er veel waardering voor dat de Staatssecretaris ongevoelig voor marketing is, maar de modellen zijn erop gericht om de gemiddelde consument te verleiden om de producten te kopen. De Staatssecretaris is geen gemiddelde consument: ze is hoog geïnformeerd en betrokken bij het milieu. Ik ken haar dynamiek. Ik trap er ook niet in. De marketingjongens zijn er echter niet uit op mevrouw Mansveld en mij over te halen, want ze gaan ons toch niet voor zich winnen. We zijn hard to get. Dat is mooi, maar hoe zorgen we ervoor dat de marketingspelletjes niet ten koste gaan van het algemene doel van duurzaamheid en dat de Staatssecretaris het goed in de hand houdt? Er is meer nodig dan een algemene oproep aan de sector. Die doet namelijk geen recht aan de onderlinge gerechtvaardigde concurrentiebelangen. Dat zullen altijd heel sterke prikkels zijn, die wij met een oproep niet wegnemen.

Staatssecretaris Mansveld: Dit filtert zich vanzelf uit met de hoogst haalbare doelen en de brancheverduurzamingsplannen. Dat is de weg om dit zichtbaar te maken en te kunnen bestrijden. Ik dank de heer Dijkstra nadrukkelijk voor het zespuntenplan. Ik heb er even doorheen gebladerd. Ik beloof dat ik er uitgebreid op reageer. Ik zie er aantrekkelijke dingen in staan, maar ook een paar punten waarbij ik vragen heb. Het is prettig dat iedereen vanuit zijn eigen invalshoek met een plan komt en laat zien wat hij belangrijk vindt. Er wordt weleens gezegd dat niet de bestemming, maar de reis ernaartoe belangrijk is. Het plan is zeer waardevolle input voor de reis ernaartoe. Door het circulaire economiepakket, dat als het goed is nog dit jaar geleverd wordt, staat de circulaire economie ook op de EU-agenda. Dat is een van mijn prioriteiten, niet alleen voor het voorzitterschap, maar ook voor het bewustzijn dat je milieu en economie bij elkaar kunt brengen om stappen vooruit te zetten. De discussie zal voornamelijk gaan over faciliteren en vooruithelpen, omdat we net starten en het pakket er net ligt. Nederland heeft ervaring, kennis, technologie, capaciteit en de jaarlijkse Innovatie-estafette en de partijen die zich daarbij aan willen sluiten. Dit alles staat voor mij hoog op de agenda. Een North Sea Resource Roundabout kan een mooi voorbeeld van een Europese green deal zijn. Er is vanuit Brussel veel aandacht voor het begrip «green deal» en voor bijvoorbeeld de Safety Deal. We kunnen allerlei deals bedenken, maar de andere landen kijken naar de manier waarop we mensen en afspraken aan elkaar verbinden en niet gelijk in een subsidierelatie en oude systemen vervallen. Brussel heeft aan een deel van mijn ambtelijk apparaat gevraagd om hierover een presentatie te geven. Dat is ook gebeurd. We zien dat iets dan breder landt. Het programma Ruimte in Regels voor Groene Groei (R2G2) is samen met Economische Zaken ingesteld om knelpunten rond de circulaire economie op te pakken. Sinds 2013 zijn 155 belemmeringen in behandeling genomen. 68 zijn afgerond en voor 38 belemmeringen is VANG gestart. In 2015 worden alle belemmeringen die in 2014 zijn binnengekomen onderzocht. De afhandeling in gang. Het is heel goed om knelpunten concreet naar belemmeringen terug te brengen en er heel praktisch naar te kijken. Mevrouw Van Veldhoven en de heer Smaling vroegen naar de monitoring van VANG. Zoals ik in de Tussenbalans Groene Groei heb aangegeven, zet het kabinet in op het ontwikkelen van een einddoel en tussendoelen. In de volgende rapportage over VANG worden per actie de partijen, de deadlines, indicatoren en instrumenten genoemd. Ik steun de ideeën van de twee fracties om dit uit te breiden.

(...)

Mevrouw Ouwehand (PvdD): Dat is prima. Dat is ook mijn voorstel. Het verschil is dat je kiest voor opt-out. We hebben met betrekking tot ons e-mailverkeer allang voor opt-out gekozen. Bij opt-out is het standaard dat je geen ongevraagde dingen krijgt, tenzij je kiest voor een nieuwsbrief per e-mail of voor gedrukte post. Kunnen we het niet omdraaien? De keuze blijft, iedereen mag het zelf weten, maar de standaard wordt dat je drukwerk niet ongevraagd krijgt. Nu moeten mensen moeite doen om het niet in de bus te krijgen. Het alternatief is milieuvriendelijker en doet niets af aan de keuzevrijheid.

Staatssecretaris Mansveld: Ik hoop dat er uiteindelijk heel andere wegen zijn en dat bijvoorbeeld het internet dit overneemt. Ik wil het tot die tijd laten zoals het is en het niet omdraaien. Als je belang hebt bij de folders, vind je het prettig om ze gewoon te krijgen en er niet om te hoeven vragen. Ik handhaaf het huidige systeem in de hoop dat we langzaam maar zeker zien dat digitale informatiesystemen het overnemen. De heer Houwers vroeg of ik de ervaringen over incontinentiemateriaal in de provincie Gelderland wil meenemen. Die worden meegenomen. De discussie over een groen bnp hebben we ook eerder gevoerd. Tijdens het algemeen overleg Groene groei heeft Minister Kamp zijn visie daarop gegeven. Ik wil niet flauw doen, maar die mening is de Kamer bekend. Ik herhaal niet wat de heer Kamp heeft gezegd, want het is het kabinets-standpunt. De Kamer heeft de discussie al verschillende keren met mijn collega gevoerd. Die moeten we niet op verschillende plekken opnieuw voeren.

(...)

Mevrouw Ouwehand (PvdD): Voorzitter. Dank voor de beantwoording en voor de toezegging van de Staatssecretaris om meer partijen als bedrijven en organisaties mee te nemen in de bewustwording van het milieuvervui-lende effect van ballonnen. Mijn zorg zit in het verschil tussen de ambitie van de Staatssecretaris om de hoeveelheid afval terug te dringen en haar verwachting van wat men uit zichzelf zal doen. We hadden al even een discussie over de verpak-kingen. De marketingjongens zijn echt niet op hun achterhoofd gevallen. Die prikkels zijn gewoon heel sterk. Hetzelfde geldt voor reclamedrukwerk. De Staatssecretaris denkt dat het internet dit vanzelf over gaat nemen. Ik denk dat dit niet vanzelf gaat. Het stuit mij tegen de borst dat je, als je voorstelt om het om te draaien en niet standaard de reclamefolders in de brievenbussen te krijgen, altijd te horen krijgt dat mensen er prijs op stellen dat ze weten wat er in de reclame is. Reclame is geen liefda-digheid. We moeten oppassen dat we niet in dat frame komen. Het is gewoon marketing en bedoeld om mensen naar de winkel te lokken. Natuurlijk, als je op de centjes moet letten is het fijn om te weten wat waar het goedkoopst is, maar laten we dat niet verwarren met de agenda daarachter. Het is een marketingstrategie. Is de Staatssecretaris het met mij eens dat 34 kilo reclamedrukwerk per huishouden per jaar veel is en dat we naar oplossingen moeten kijken? De Staatssecretaris zegt dat internet het gaat overnemen en dat zij niks hoeft te doen, maar ik geloof dat niet. Misschien vindt zij overschakelen op een opt-outsysteem op dit moment geen goed idee, maar er zit wel wat tussenin. Is de Staatssecre-taris bereid om hiernaar te kijken?

(...)

De voorzitter: Ik heb de volgende toezeggingen genoteerd. –De Staatssecretaris stuurt de Kamer in oktober een plan van aanpak van de pilot met het retourpremiesysteem. –De Staatssecretaris vraagt het Afvalfonds Verpakkingen de afspraken uit 2007 over statiegeld schriftelijk te herbevestigen en stuurt die reactie aan de Kamer. –De Staatssecretaris zal nadat zij met de sector afspraken over hout heeft gemaakt aan het einde van het jaar de eindresultaten hiervan naar de Kamer sturen. –In het derde kwartaal informeert de Staatssecretaris de Kamer over de brancheverduurzamingsplannen. –De Staatssecretaris geeft een reactie op het zespuntenplan van de heer Dijkstra en zal die aan de Kamer doen toekomen. –In de volgende voortgangsrapportage van VANG gaat de Staatssecre-taris per actie in op de verschillende indicatoren, zoals de betrokken partijen en de financiële instrumenten. –De Staatssecretaris zal de Kamer na de zomer de regeling voor het verbod op gratis plastic tassen toesturen. –De Staatssecretaris gaat na of er ten aanzien van kassabonnen fiscale verplichtingen zijn en zal de Kamer hierover informeren. –De Staatssecretaris informeert de Kamer eind 2015 over de certifice-ring van de verduurzaming van biomassa, ook in EU-verband. –De Staatssecretaris informeert de Kamer in de komende voortgangs-rapportage van VANG over de regeling voor tweewielers. –In een reactie op het WRR-rapport over voedselbeleid gaat de Staatssecretaris in op de openstaande vragen. Staatssecretaris Mansveld: Dat is een stuk van de Staatssecretaris van Economische Zaken. Ik zal ervoor zorgen dat de onderwerpen die hier besproken zijn bij haar terechtkomen. Ik onderteken die reactie niet mede.