Bijdrage Ouwehand AO Grond­stoffen en Afval

Mevrouw Ouwehand (PvdD): Voorzitter. Ik sluit me aan bij de gedachte die de vorige spreker heeft geuit, namelijk die dat we zo veel mogelijk moeten recyclen, omdat grondstoffen eindig zijn. Als wij dus blijven plukken van de aarde en wij alles wat wij gebruiken ergens als afval proberen weg te moffelen, gaat het vroeg of laat niet goed. Ik voeg daaraan toe dat we ook aan het begin van de route moeten kijken, dat we ons moeten afvragen of we alles wel in een kringloopeconomie kwijt kunnen of dat we ons gewoon ook moeten matigen. Die vraag moet indringend aan de orde worden gesteld in deze tijden van toenemende schaarste, waarvan ze bij de VVD kennelijk nog niets merken. Mensen aan de andere kant van de wereld merken daar wel degelijk iets van, kan ik onze vrienden van de VVD verzekeren.

Milieuregels zijn er niet voor niets. Die moeten dus worden nageleefd en dat blijkt niet goed te gebeuren. Sterker nog, het ministerie zelf werkte mee aan het overtreden van die regels. Handhavingsinstanties hebben vaak niet een goed zicht op de ketens en de milieuovertredingen worden vaak geseponeerd. Het lijkt er dus op dat milieumisdaad loont, terwijl de kern ten aanzien van milieucriminaliteit natuurlijk is dat niets minder op het spel staat dan de gezondheid van onze leefomgeving en dus ook die van onszelf. We zijn heel benieuwd naar wat de staatssecretaris gaat doen om de handhaving van de milieuwetten flink te vergroten. We vinden dat ook hiervoor geldt dat je kritisch moet kijken naar je startpunt. Staan wij activiteiten toe waarvan we, als we eerlijk zijn, moeten zeggen dat het eigenlijk niet te handhaven is als je niet, zoals de voormalig minister van Landbouw het wel eens zei, achter iedere boom een handhaver wilt zetten? Ik weet dat het kabinet daar niet erg van houdt, maar daarom moeten we de consequenties van de andere kant zien. Ik heb van het kabinet nog geen reactie gekregen op het feit dat er zorgen zijn bij mestvergisters, om maar eens iets te noemen. Ten aanzien van dat wat er in die vergisters gaat, lijkt nauwelijks handhaving mogelijk. Je moet er dus voor kiezen om al je belastinggeld uit te geven aan een-op-een controle ten aanzien van dat soort activiteiten, of je moet zeggen dat je dat een beetje zonde vindt van het geld en zeggen: laten we het maar niet doen. Dat soort keuzes moet gemaakt worden. We kijken dus reikhalzend uit naar de brief over die mestvergisters, want de zorgen daarover zijn groot.

Ik ben ook heel erg benieuwd naar de inbreng van de Partij van de Arbeid-fractie over het statiegeld. Bij de begrotingsbehandeling hoorde ik de woordvoerder zeggen dat die fractie voor het behoud van statiegeld is, wat me deugd deed. Dat lijkt me een fantastisch idee. Het systeem werkt namelijk "hartstikke" goed en nu er nog geen statiegeld op bijvoorbeeld kleinere flesjes zit, kun je al zien wat de ellende is voor het milieu van producten en verpakkingen die worden verkocht zonder dat er sprake is van een financiële prikkel om ze netjes terug te brengen of ze ergens te deponeren. Het gaat niet werken met meer inzamelpunten. We nemen waar dat de meest kritische geluiden binnen de gemeenten ten aanzien van de gemaakte afspraken niet zijn gehoord. Wat de Partij voor de Dieren betreft behouden we het statiegeldsysteem dus en breiden we dat zelfs uit. Ik hoop dat de Partij van de Arbeid de rug op dit punt recht houdt. Als er geen statiegeldregeling is, zal er heel veel zwerfvuil rondslingeren. Dat zien we nu al. Dat komt via de rivieren ook in de zeeën terecht. Ik stel daarover een technische vraag aan de staatssecretaris. Klopt het dat macroplastics, zoals tassen, flessen en noem alles maar op, die voor die enorme plastic soep zorgen, op dit moment in de Kaderrichtlijn Water niet officieel als probleemstof worden erkend? Is het juist dat, als we die wel daarin opnemen, de staatssecretaris ook meer middelen in handen heeft om daarmee aan de slag te gaan? Hoe staat het met de uitvoering van de motie die vraagt om een Europees verbod op microplastics in cosmetica? We zien graag dat er op dat punt met grote voortvarendheid wordt gewerkt, omdat ook cosmetica een grote bijdrage leveren aan het heel schadelijk vervuilen van onze oceanen. Als het dan toch gaat om het verminderen van de druk van ons plastic op het milieu, vind ik dat dit kabinet een visie zou moeten hebben op bijvoorbeeld de plastic tasjes die je in winkels gratis krijgt. Misschien kan de VVD wat dat betreft nog een beetje meevoelen. Wat de staatssecretaris betreft worden de plastic tasjes zo snel mogelijk uitgefaseerd. Je zou kunnen beginnen met het maken van de afspraak dat men ze niet meer gratis aanbiedt aan iedereen die een product koopt in een supermarkt, een drogisterij of noem het maar op.

De voorzitter: De heer Dijkstra hapt toe.

De heer Remco Dijkstra (VVD): Ja, ik kan het niet laten voorzitter. Mevrouw Ouwehand moet de stukken beter lezen. Als zij namelijk de Raamovereenkomst Verpakkingen leest, ziet zij dat daarin precies staat wat de branche voornemens is te doen, namelijk onder andere het uitfaseren van plastic tassen in supermarkten, in winkelketens en dat soort dingen. Ik vestig de aandacht van mevrouw Ouwehand daar graag op.

Mevrouw Ouwehand (PvdD): De heer Dijkstra en ik hebben nog niet heel erg vaak met elkaar in een debat gezeten. Hij had ook in rapporten kunnen lezen dat die zelfregulering met die vrijblijvende afspraken niet heel veel zoden aan de dijk zouden zetten. Als er dus geen stok achter de deur is in de vorm van dat er gezegd wordt dat er een verbod komt als het voor 2015 niet geregeld is, gaat het niet werken.

De heer Remco Dijkstra (VVD): Gelukkig heb ik mijn stukken bij me. Ik heb ze goed gelezen. Het mooie van die raamovereenkomst is dat die stok achter de deur er ook weer in zit. Mevrouw Ouwehand, die bekend staat als een milieuactivist, dient echt de stukken beter te lezen. Dan raakt zij er vanzelf van overtuigd dat het gaat om de hoogst haalbare recyclingdoelstellingen tegen de laagst mogelijke kosten. Misschien bevalt het laatste haar niet, maar het eerste moet haar zeker aanspreken.

Mevrouw Ouwehand (PvdD): De Partij voor de Dieren is altijd voor de laagst mogelijke kosten. Dan bedoelen wij vaak dat er een zo laag mogelijke druk op het milieu moet zijn. Ik hoor graag een reactie van de staatssecretaris op dit punt en doe haar nog een voorstel. We weten dat er voor e-mail gelukkig al lang een opt-insysteem is. Als je geen commerciële aanbiedingen in je mailbox wilt ontvangen, krijg je ze niet. Je krijgt ze alleen als je er zelf om vraagt. De Partij voor de Dieren vindt dat het tijd wordt om dat ook voor de verspreiding van huis-aan-huismateriaal te doen. Nu moet je zelf een sticker bij het gemeentehuis halen en zelfs dat wordt niet altijd gerespecteerd. Dat weet ik uit ervaring. Als je zo'n sticker op je brievenbus hebt, krijg je nog steeds ongeadresseerd reclamedrukwerk binnen. Het lijkt me tijd om de rollen om te draaien: je krijgt geen reclamedrukwerk door je brievenbus, tenzij je expliciet hebt aangegeven dat je daar prijs op stelt. Bedenk eens wat we aan papier zouden kunnen besparen. Ik hoor graag de reactie van de staatssecretaris op dat punt. Tot slot zeg ik tegen de vrienden van de VVD -- ik wilde mijn interruptie daaraan niet verspillen -- dat de Partij voor de Dieren niet gelooft in de maakbare wereld, maar zij weet wel heel zeker dat die flink kapot kan gaan. Dat zou zij heel graag voorkomen.

Beantwoording door de staastsecretaris van Infrastructuur en Milieu:

Staatssecretaris Mansveld: (...)

Mevrouw Ouwehand stelde een vraag over reclamedrukwerk. In de raamovereenkomst is afgesproken dat tot een reductie van reclamedrukwerk zal worden gekomen. Dat zal dus bekeken worden en de suggestie van mevrouw Ouwehand zal ik inbrengen. Er is heel veel gezegd over statiegeld. Ik begrijp de emotie. Ik kreeg van mijn opa ook de flesjes mee, mocht ze dan inleveren en het geld behouden. Statiegeld roept dus een herinnering op. Ik denk echter dat dit het moment is waarop we een nieuwe overeenkomst moeten maken voor tien jaar met nieuwe doelstellingen die breder zijn dan de petflessen. Het is belangrijk dat het bedrijfsleven en de gemeenten aan zet zijn.

(...) Mevrouw Fokke, mevrouw Ouwehand en, volgens mij, mevrouw Van Veldhoven spraken over de microplastics. Ik vind het sympathiek dat zij zeggen dat we moeten weten wat daar in zit. Er komt echter wel steeds meer informatie op potjes en verpakkingen te staan en de lettertjes worden steeds kleiner. Ik heb al een leesbril maar dan nog. Ik vind het echter wel belangrijk dat men weet wat er in een potje of in een tube zit. Ik zal het idee dan ook meenemen in de gesprekken die ik voer om te komen tot een efficiënte aanpak met als doel, die hoeveelheid microplastics te verminderen. Ik wil echter wel checken of het idee uitvoerbaar is. Ook wil ik natuurlijk nagaan wat het meebrengt aan administratiekosten et cetera. Ik wil dus graag checken of het mogelijk is om dat uit te voeren en de leden daarover vervolgens berichten.

(...) Mevrouw Ouwehand vroeg of macroplastics zijn opgenomen in de Kaderrichtlijn Water. Het was even zoeken met allerlei mensen en via de Blackberry, maar ik heb het antwoord. Nee, die zijn niet als gevaarlijke stoffen opgenomen in de Kaderrichtlijn Water. Het zijn namelijk geen chemische stoffen, maar producten. Daarom zetten we in op bronbeleid, zoals dat van het tegengaan van zwerftafval.

Mevrouw Ouwehand (PvdD): Dank voor het antwoord. Ik dacht al dat het niet in de Kaderrichtlijn Water staat, maar ik wilde het zeker weten. Het lijkt er echter toch op dat er mogelijkheden zijn om met de Kaderrichtlijn Water een beter instrument in handen te krijgen om vervuiling door de macroplastics te kunnen aanpakken. Kan de staatssecretaris toezeggen dat zij – ik kan mij voorstellen dat zij dit niet paraat heeft -- daar verder induikt en dat zij ons daarover een brief stuurt aan de hand waarvan wij kunnen nagaan of er mogelijkheden zijn die we nu nog niet benutten?

Staatssecretaris Mansveld: Ja, dat zeg ik toe. Het is al ingewikkeld om dat soort vragen hier meteen te beantwoorden. Het antwoord daarop moet immers van een departement komen. Mevrouw Ouwehand heeft een vraag gesteld over de plastic tasjes. Ik geef eerlijk toe dat de heer Dijkstra zo vriendelijk was om mij de raamovereenkomst aan te reiken ten aanzien van het plan voor het terugdringen van plastic draagtassen in het winkelkanaal. Die route is breed aangevlogen. Het is in de raamovereenkomst opgenomen en het is onderdeel van de Verduurzamingsagenda Verpakkingen. Dat wil zeggen dat we de hoogst haalbare doelstellingen willen bereiken. Het afdwingen daarvan gebeurt via toezicht, zoals dat is geregeld in de raamovereenkomst. Ik geef met alle plezier via de voorzitter de teksten daarover door die ik van de heer Dijkstra heb gekregen.

(...) Mevrouw Ouwehand heeft gevraagd wat ik doe op het gebied van handhaving bij biovergisters. Ik heb begrepen dat mijn collega van EZ een dezer dagen een brief gaat sturen. De inspectie zal in ieder geval betrokken worden in de ketenhandhaving.

Tweede termijn:

Mevrouw Ouwehand (PvdD): Voorzitter. Ik bedank de staatssecretaris voor de toezegging om een brief te sturen over de mogelijkheden om macroplastics op te nemen in de Kaderrichtlijn Water om een betere aanpak te kunnen bekijken. Macroplastics worden uiteindelijk microplastics. Ik waardeer het dat de PvdA-fractie kritisch is op microplastics, maar ik hoop op kritische journalisten die erop wijzen dat de zorgen over microplastics nooit zullen verdwijnen als statiegeld wordt afgeschaft. Ik baal hiervan. Wij moeten dat statiegeld behouden. Ik ben niet onder de indruk van de raamovereenkomst. De staatssecretaris zegt dat zij de suggestie zal inbrengen om een opt-insysteem in te voeren om de hoeveelheid reclamedrukwerk terug te dringen, maar voor e-mail hebben wij dit gewoon wettelijk geregeld. Je gaat het niet redden met een paar afspraken met een paar partijen. Datzelfde geldt voor de plastic tasjes. Er is geen deadline. Als de staatssecretaris het niet voor 2015 tot nul heeft gereduceerd voor alle branches, komen wij met een verbod. Ik druk de staatssecretaris op het hart om niet dezelfde fouten te maken als veel voorgangers, de Kamer te bezweren dat het met afspraken allemaal wel in orde komt, alleen worteltjes voor de neuzen te hangen en geen harde stokken achter de deur te hebben. Wij moeten de staatssecretaris kunnen afrekenen op resultaten. Het resultaat moet zijn dat onze rivieren en zeeën schoner zijn en dat wij geen zwerfafval meer aantreffen, of in elk geval 95% minder dan nu. Ik stel dus voor dat we de ambitie verhogen, maar reken erop dat het op moties moet aankomen. Daarom vraag ik alvast een VAO aan.

Beantwoording door de staastsecretaris van Infrastructuur en Milieu:

Staatssecretaris Mansveld: (...) Mevrouw Ouwehand zei dat ik de opties van een opt-insysteem ga voorleggen, maar dat is niet zo. Ik wil wel overleggen over het reduceren van de hoeveelheid reclamedrukwerk, maar ik vraag me af of het verstandig is om de NEE-NEE-sticker te wijzigen in een JA-JAsticker. Mevrouw Ouwehand en ik voeren allebei weleens campagne. Daarbij loop je met foldertjes langs de deur. De bestaande stickers zijn zo ingeburgerd dat ik mij afvraag of je een heel denksysteem moet willen omdraaien en wat het effect daarvan zou zijn. Bovendien denk ik dat mensen het in tijden van recessie waarderen dat zij reclamefolders krijgen. Zij willen dat wellicht niet altijd hardop uitspreken, maar in een recessie is het belangrijk om ieder dubbeltje om te draaien en te zien wat het goedkoopst is. Ik denk daarom niet dat het logisch is om de hele denktrant om te willen draaien. Ik vraag me bovendien af of het door mevrouw Ouwehand gewenste rendement daadwerkelijk bereikt wordt.