Bijdrage Ouwehand AO Klimaat­beleid en biobrand­stoffen

Mevrouw Ouwehand (PvdD): Voorzitter. Ik begrijp dat de PVV-fractie dit algemeen overleg geboycot heeft, maar gek genoeg lijkt de inbreng van de CDA-fractie een beetje op het PVVstandpunt. Van de PVV mogen milieuorganisaties niet zeggen dat het klimaat verandert en welke dingen er allemaal slecht zijn voor de aarde, want dat is niet waar. Van het CDA mag je het niet zeggen, want dat is niet leuk. Hoeveel verschil zit daar eigenlijk nog tussen? We debatteren vandaag over de toekomst van het klimaat met een staatssecretaris die het Verbond van Den Bosch noemt onder het kopje maatschappij en duurzaamheid, als een ambitieus manifest op het terrein van klimaat en duurzaamheid. Dat Verbond van Den Bosch is een setje vrijblijvende afspraken, waarin de bio-industrie als duurzaam wordt gegreenwashed. Dit verbondje zet in op nog verder opsluiten van nog meer dieren in potdichte stallen met energieslurpende luchtwassers op het dak. Het wil ze soja voeren dat met ontbossing, gif en kunstmest is geproduceerd en vervolgens de halve wereld is overgevaren, ten behoeve van de lekkere trek. Het is natuurlijk niet zo leuk om daar iets over te zeggen.

De bio-industrie, die de grootste veroorzaker is van de opwarming van de aarde, krijgt van deze staatssecretaris in zijn klimaatbrief 2050 een dikke pluim. Als het niet zulke serieuze consequenties zou hebben voor het klimaat, zou je er hartelijk om kunnen lachen. Dit voorbeeld is tekenend voor dit kabinet. Alles voor de gevestigde belangen, en die heten in dit land nu eenmaal VION, Shell en Unilever. Die zijn bijzonder goed in lobbyen en het kabinet is er bijzonder gevoelig voor: zo weinig mogelijk regelgeving en niet gaan voor een internationaal bindend akkoord. Stel je voor dat je maatregelen zou moeten nemen die de industrie zouden uitdagen wat minder rücksichtslos met de leefomgeving en het klimaat om te gaan. Dat doen we niet. Aangezien we als Nederland niet eens zelfstandig, dus zonder aflaat in het buitenland -- Clean Development Mechanism (CDM) en Joint Implementation (JI) noemt de staatssecretaris dat -- aan het Kyotoprotocol kunnen voldoen, zou het ook weinig overtuigend overkomen: een pleidooi uit de mond van deze staatssecretaris voor een nieuw ambitieus bindend akkoord zonder deze dubieuze escaperoutes. Ik ben bang dat ook de PvdD zich een beetje moet voegen naar wat de PVV-fractie altijd zegt: blijf maar thuis, beste staatssecretaris. Dat is niet omdat wij opeens klimaatsceptisch zijn geworden, bijvoorbeeld om electorale redenen waar we de VVD een beetje van verdenken, maar omdat de uitstoot van broeikasgassen die de vliegreis naar Durban zal genereren, op geen enkele wijze zal worden gecompenseerd door een positief effect op het klimaat van de Nederlandse onderhandelingsinzet daar. Dat zijn de treurige feiten waar we het vandaag kennelijk mee moeten doen.

Dan biobrandstoffen, ook zo'n hobby van de gevestigde industriële belangen. Daarnaar heeft het kabinet goed geluisterd, dus gaat Nederland voor een biobased economy. We negeren dus al die rapporten die zeggen dat het effect op het klimaat van bijvoorbeeld
palmolie als biomassa negatief is. Dat wil zeggen: we stoten met het gebruik van deze biobrandstof meer broeikasgassen uit dan de bomen kunnen opnemen. Dat zou goed voor het klimaat? Waar komt zo'n naïeve vraag uit de CDA-fractie vandaan dat de
biobrandstoffen niet ten koste mogen gaan van voedsel en biodiversiteit? Dat weten we allang. Of is dit een cursus milieubeschermen voor beginners?

De voorzitter: Als lid van D66 heb ik een vraag voor mevrouw Ouwehand. Op welke manier zou het klimaat ermee geholpen zijn als de staatssecretaris niet gaat? Wat brengt dat voor vooruitgang met zich mee?

Mevrouw Ouwehand (PvdD): Ik vind de inzet van Nederland zo beschamend dat ik er geen positieve effecten van verwacht voor het klimaatakkoord. Dat is onze trieste conclusie.

De voorzitter: Dan legt u zichzelf neer bij het feit dat daarmee ook geen vooruitgang wordt geboekt. Daarop is nog enige kans als de staatssecretaris wel gaat, maar als hij niet gaat is er helemaal geen kans vooruitgang.

Mevrouw Ouwehand (PvdD): Ik hoop dat andere landen wijzer zijn, maar kijk met angst en beven naar die bijeenkomst. Het zou mooi zijn als er een akkoord wordt gesloten waar Nederland zijn handtekening onder moet zetten en dat niet uitgehold is dankzij Nederland. Daar ben ik bang voor als deze staatssecretaris gaat.

Ik zal verklappen waarom het kabinet die kromme redenering over biobrandstoffen wil vasthouden. Als we geen plantaardige olie meer produceren en doen alsof het geweldig is voor het klimaat om dat te verbranden, dan houden we geen schroot meer over om aan de dieren in de bio-industrie te voeren. Het gaat dus niet om de sojakoek en de palmpitten, maar het gaat erom het imago van de bio-industrie als afvalverwerker in stand te houden. Dan moet je blijven doen alsof die olie nuttig is. Daarom hebben we bijmengverplichtingen voor biobrandstoffen en krijgen we een leveranciersverplichting die het gebruik van onduurzame biomassa nog verder zal opjagen. Biobrandstof is een bijproduct van varkensvoer, 60% van de waarde van soja bestaat uit schroot en niets van dit proces is goed voor het klimaat, integendeel. Wat wel goed is voor het klimaat is minder vlees eten. Dan kunnen de klimaatkosten met 50% naar beneden en maken we wel kans om de opwarming van de aarde en het verlies van biodiversiteit te stoppen.

Nog zo'n voorbeeld van duurzame biomassa zijn de houtpallets, afkomstig uit Canadese oerbossen, die we hier verbranden omdat het zo goed zou zijn voor het klimaat. Over Canada gesproken, ze slopen daar niet alleen hun bossen voor wat centjes maar ook hun
landschap en de leefgebieden van duizenden mensen voor de meest milieuvervuilende brandstof van deze tijd: teerzand. Daar mogen we niet aan meewerken. Er moet een verbod komen op de import van dat smerige spul. Als dat niet kan, moet er een heffing komen die het gebruik ervan in Europa zo duur maakt, dat het simpelweg niet de moeite waard is om het te importeren. Graag ontvang ik die toezegging van de staatssecretaris en anders zijn uitleg hoe hij 's nachts kan slapen in de wetenschap dat hij meewerkt aan grove milieu- en mensenrechtendrama's die gepaard gaan met de teerzandwinning. Ik begrijp dat NV Elektriciteits-Produktiemaatschappij Zuid-Nederland (EPZ) inziet dat een kolencentrale met biomassabijstook niet meer uit kan en dat de centrale in Borssele binnenkort gaat sluiten. Dat is een goede zaak, maar nu de rest van de vervuilers nog. Wanneer gaat de staatssecretaris daarvoor zorgen?

Mevrouw Van der Werf (CDA): Als ik het betoog van PvdD hoor, lijkt het of alleen wat niet leuk is goed is voor het milieu. Dat verbaast me. Ik denk terug aan de briefing of lezing die we in de Kamer gehad hebben van Achim Steiner, waarbij hij precies vertelde wat het CDA gisteren onder andere zei over de positieve kanten van de inzet voor duurzaamheid en groene groei en hoe diezelfde PvdD daar met grote bewondering en groot enthousiasme bij aanwezig was. Hoe verhoudt zich tot elkaar dat mevrouw Ouwehand zo'n internationale figuur met hetzelfde verhaal over groene groei wel geweldig vindt, maar dezelfde uitingen van haar collega-Kamerleden door haar worden weggezet als onzin?

Mevrouw Ouwehand (PvdD): Ik heb inderdaad tegen de heer Steiner gezegd dat als het aan ons lag hij onze minister-president was. Ik ben zeer onder de indruk van zijn inzet, maar wel breed. Ook de Verenigde Naties zeggen dat we minder vlees moeten eten. De PvdD richt zich vooral op het durven benoemen van de grootste duurzaamheidsproblemen van deze tijd, ook als die minder leuk zijn of minder leuk worden gemaakt, want laten we ook die discussie niet weggummen. Het begint erop te lijken dat voor duurzaamheid en milieu de stroming die vindt dat het allemaal leuk moet zijn de nieuwe bierkaai begint te worden. Omdat je niet meer mag noemen wat misschien wat moeilijker te begrijpen is voor mensen. Echter, als je er beter over nadenkt, kun je ook zeggen: mensen zijn geen kleuters en snappen best dat vlees eten slecht is voor de aarde.

Interrupties bij andere partijen:

De heer Leegte (VVD): […] Ter afronding, in 2008 is onder druk van niet-gouvernementele organisaties (ngo's) de bijmengverplichting voor biobrandstof omlaag gebracht. Inmiddels is de Renewable Energy Directive (RED) in werking getreden, waarin duurzaamheidseisen zijn vastgelegd. Daar hangt een streng rapportagesysteem aan. Het gevolg is dat alleen duurzame biobrandstoffen in aanmerking kunnen komen voor het meetellen onder de verplichting. Er zijn immers zeven certificeringsschema's goedgekeurd door de Europese Commissie, op basis waarvan duurzaamheid kan worden aangetoond. Een verhoging van de Nederlandse verplichting, uiteraard binnen het EU-plafond, is een impuls voor de investeringen in meer advanced biofuels. Het argument in de brief van de staatssecretaris om de verplichting niet aan te passen om de continuïteit te waarborgen, wordt -- mild gezegd -- door de sector niet herkend. Het is precies andersom. Terwijl Nederland de intentie heeft om voorloper te zijn, worden we hekkensluiter wat betreft de verduurzaming van de transportmix. Ik vraag de staatssecretaris of hij de bijmengpercentages wil terugbrengen naar het groeipad van voor 2008 onder de voorwaarde dat het moet gebeuren met de zogenaamde tweede generatie biobrandstoffen. Eventueel kunnen wij de enkeltellende biobrandstoffen een factor 0,8 geven om de marktprikkel de juiste richting te geven en nog meer druk te zetten achter die duurzame tweede generatie brandstoffen.

Mevrouw Ouwehand (PvdD): Ik ben benieuwd wat de VVD dan precies duurzaam wil noemen. Ik vind het fijn als we daar eerlijk over zijn. Een biobrandstof die de uitstoot van CO2 nog erger maakt, waarvoor mensenrechten worden geschonden, bossen worden
gekapt, biodiversiteit wordt aangetast, is dat waar de VVD-fractie "duurzaam" op zou willen plakken, in navolging van acties van Unilever etc.?

De heer Leegte (VVD): Nee.

[…]

Beantwoording door Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu:

Staatssecretaris Atsma: Gisteravond hebben wij al een groot deel van deze discussie gevoerd. Ik geef nogmaals aan dat wij in 2020 onze klimaatambities en reductiedoelstellingen zullen halen. De reductiedoelstellingen en de klimaatambities zijn
een-op-een gekoppeld.

[…]

Staatssecretaris Atsma: Mevrouw Ouwehand vindt het onverstandig naar Durban toe te gaan. Mevrouw Van Veldhoven wil juist dat ik er wel naartoe ga. Ik heb er een hekel aan te moeten kiezen tussen twee dierbare dames, dus ik trek mijn eigen lijn. Ik ga volgens mevrouw Van Veldhoven misschien niet lang genoeg. Ik zou wel langer willen gaan, maar mevrouw Van Veldhoven en mevrouw Ouwehand halen mij op 5 december de gehele dag naar de Kamer. Dat is de reden dat ik pas na 5 december kan vertrekken.

[…]

Staatssecretaris Atsma: […] Over de vragen over teerzand benadruk ik dat als teerzand als grondstof wordt gebruikt voor brandstof, dat de CO2-emissie die daaraan gekoppeld is, substantieel hoger is dan voor andere brandstoffen. Dan zal er gecompenseerd moeten worden, en die verplichtingen komen bij het bedrijfsleven te liggen. Er zal meer gecompenseerd moeten worden in de vorm van biobrandstoffen en de prijs zal daardoor navenant worden beïnvloed. Wij hebben vooral gewaarschuwd voor het feit dat je ervoor moet waken dat door de administratie de lastendruk op voorhand zo hoog wordt dat elke discussie over dit onderwerp uitgesloten is. Wij hebben daarom voor de praktische benadering gekozen, waarbij de CO2-effecten wel degelijk volop in beeld zijn.

[…]

Staatssecretaris Atsma:[…] Mevrouw Ouwehand heeft in algemene zin een aantal opmerkingen gemaakt en heeft zich vooral gestoord aan het Verbond van Den Bosch. Ik vind dat een prijzenswaardig initiatief. Ik vind de fosfaatrotonde, die is gepresenteerd in het kader van de green deals, ook geweldig. Mijn complimenten via mevrouw de voorzitter in de richting van Den Bosch en al die andere initiatiefnemers. Ik ben het op dit punt volstrekt oneens met mevrouw Ouwehand, die het niet genoeg vindt. Daar kunnen we over van mening verschillen, maar laten we de conclusie trekken dat al die kleine stapjes wel helpen. Misschien brengen die stapjes mevrouw Ouwehand ook dichterbij haar uiteindelijke ambitie. Ik zou toch wat minder in tegenstellingen willen redeneren dan mevrouw Ouwehand zelf suggereert. Ik heb al tegen de Kamerleden gezegd dat ik wel van plan ben naar Durban te gaan, dus daar hoef ik niet meer op terug te komen.

[…]

Mevrouw Ouwehand (PvdD): Voorzitter. De staatssecretaris kent mij al langer dan vandaag. Dan weet hij dus dat de PvdD een broertje dood heeft aan greenwashing. De PvdD is niet tegen kleine stapjes doen, maar wel kleine stapjes naar duurzaamheid die de deur dichtdoen naar wat echt nodig is. Als je met die ogen naar het Verbond van Den Bosch kijkt, dan begrijpt hij ook wel waarom wij daar zo fel tegen ageren. Concreet heb ik bij teerzand om een importverbod gevraagd. Als dat niet kan, dan zou er een heffing moeten komen die het zo onrendabel maakt dat we het ook echt niet meer zullen gebruiken. Ik overweeg daarover een motie in te dienen bij het VAO dat door de heer Leegte al is aangevraagd.

[…]

Staatssecretaris Atsma:[…] Op de vraag over teerzand van mevrouw Ouwehand kan ik melden dat wij dat niet gaan verbieden. Ik heb aan mevrouw Van Veldhoven aangegeven hoe ik vind dat de benadering zou moeten zijn. Het moet haalbaar betaalbaar zijn. Ik vond de formulering die mevrouw Van Veldhoven gebruikte, passen in het beeld dat ik zou willen meegeven aan Brussel. Ik vind dat een goede formulering waar we mee uit de voeten kunnen, omdat dit ruimte laat voor alle afwegingen. Die ruimte laat mevrouw Ouwehand door haar verbod niet. Haar positie over het Verbond van Den Bosch begrijp ik uiteraard wel.