Bijdrage Ouwehand over de stik­stof­pro­ble­matiek

Voorzitter. De Partij voor de Dieren wierp een poosje geleden al de vraag op of we misschien in een tractorstaat leven. Bij aangekondigde en netjes aangevraagde demonstraties moeten klimaatactivisten namelijk een rondje omlopen, terwijl bij onaangekondigde en intimiderende demonstraties van boeren die met trekkers ineens provinciehuizen gaan bezetten, de provinciebestuurders zeggen: wacht maar, jullie krijgen wel meteen je zin. Daarentegen zien we dat klimaatactivisten meteen worden weggedragen als ze iets doen wat niet in overeenstemming was met de afspraak met de burgemeester. Volgens mij heeft geen enkele burgemeester toestemming gegeven voor onaangekondigde trekkerdemonstraties her en der. Dus alleen al in de handhaving van de rechtsorde is er sprake van ongelijkheid, maar ook in termen van: naar wie is het bestuur bereid te luisteren? Van mij mag iedereen demonstreren, en boeren hebben daar alle recht toe, maar wel om de goede redenen. Dan verwacht ik van de minister, die verantwoordelijk is voor landbouw, dat ze boeren ook gewoon uitlegt hoe het zit en ze netjes toegeeft: "Ja, het klopt, jullie zijn jarenlang voorgelogen, altijd maar weer". Dat conservatieve landbouwblok hier in de Kamer is altijd al, nog voordat het woord klimaatontkenner was uitgevonden, de grote natuurontkenner geweest. Aan boeren is niet uitgelegd dat het heel slecht gaat met de natuur en er internationale natuurbeschermingsregels zijn waar Nederland zich gewoon aan moet houden; dat je het niet oplost met technologische maatregelen en je dus had moeten ingrijpen in die enorme aantallen dieren in de Nederlandse veehouderij. Dat boeren gek worden van die regels, daarvan moet de minister durven zeggen: "Ja, jullie hebben gelijk, en dat komt door mij; het komt door ons, en het beleid dat ik nu voorstel doet weer precies hetzelfde".

Technologische oplossingen: dat klinkt leuk, maar wat betekent dat in de praktijk? Dat de stallenbouwers, die al die oplossingen wel klaar hebben, er rijk van worden, en dat boeren moeten investeren. Natuurlijk, ze krijgen wel een beetje subsidie, maar de Rabobank zegt ook: "Je steekt er ook maar je eigen geld in, er moeten wel meer dieren bij, anders rendeert het niet". En als je dan die investeringen hebt gedaan, blijkt het niet genoeg te zijn. Dat weten we de hele tijd. Dan moet er toch weer iets anders. De minister moet daar eerlijk over zijn. Ze moet tegen boeren zeggen: "Ja, dat klopt. Daarmee hebben we de kool en de geit willen sparen en daar zijn jullie de dupe van geworden. Dat gaan we nu anders doen." Ze zegt het niet. Ze zegt het niet!

We worden bevestigd in het beeld van die tractorstaat, want het onvolprezen tijdschrift Boerderij, dat we graag lezen op de fractie van de Partij voor de Dieren, heeft een ranglijstje gemaakt. Dat doen ze ieder jaar en dat lijstje gaat over wie het meeste invloed heeft op het landbouwbeleid. Je zou verwachten dat de minister op één staat, maar nee: de minister staat op vijf. Op één staat de tractor. Dat betekent dat bestuurders niet de eer, niet de moed en niet het geweten hebben om gewoon eerlijk te vertellen waar het heen moet met de landbouw en om de duidelijkheid te geven die de boeren verdienen. Dat doe je niet door tegen veehouderijbedrijven, die ten onrechte een vergunning hebben gekregen en waarvan de rechter heeft gezegd dat dat niet mocht, te zeggen: boeren verdienen duidelijkheid; wij legaliseren alsnog. Die vergunningen zijn toch wankel? Dat is toch niet de duidelijkheid die je boeren zou kunnen bieden?

Voorzitter. We zaten hier twee weken geleden om een wetsvoorstel te bespreken waarvan iedereen weet dat het illegaal is. Het verhaal was: maar er komt een plan. Je kunt alleen maar weer een PAS-achtige constructie invoeren als je een plan wettelijk vastgelegd hebt, waarmee duidelijk wordt dat je op lange termijn die natuurdoelen wel gaat halen. Dat plan zou er deze week zijn. We hebben het niet gekregen en in plaats daarvan ligt er dus een akkoord met het Landbouw Collectief. Dat is een antinatuurakkoord. De minister moet hier dus duidelijk maken wat D66 al een beetje suggereerde, namelijk dat het in januari wel goed komt. Maar welke ruimte is er dan nog?

Komt er dan wel een wettelijk plan met vastgelegde stikstofdoelen, inclusief een verplichte krimp van het aantal dieren, of blijft het bij de vrijwilligheid? Wat gaat daar gebeuren?

Voorzitter. Ik vind dat de minister het niet kan maken om de boeren met een akkoordje de kerst in te sussen als het in januari nog anders wordt. En als het in januari niet anders wordt, dan moeten we hier concluderen dat zij met steun van D66 illegale maatregelen blijft verdedigen.