Bijdrage Ouwehand over de waar­dering van zorg­me­de­werkers

Plenair debat over de waardering voor zorgmedewerkers

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Voorzitter, dank u wel. Toen aan het begin van de coronacrisis duidelijk was dat er een heel zware belasting terechtkwam bij de mensen in de zorg, die toch al geen baan hadden waarbij ze de hele dag hun teennagels zitten te lakken, was iedereen hier het erover eens: deze mensen doen zwaar en belangrijk werk met gevaar voor eigen leven. Bij iedereen in deze zaal en in vak-K was er instemmend geknik. O, o, o, wat vonden we dat die mensen ons erdoorheen sleepten.

Toen de vraag kwam om dat een beetje normaal te gaan waarderen, werd het wegkijken, moeilijk doen. Wie gaat dat betalen? Nou, daar liggen voorstellen voor. Daar gaan we zo meteen over stemmen. Mevrouw Marijnissen heeft het aan het begin al opgeworpen: die verlaging van de winstbelasting is nergens voor nodig. Met die bedrijven gaat het goed. In deze tijden, waarin we aan heel Nederland de oproep doen om solidair te zijn, doe je dat dus ook voor die bedrijven. De minister-president is nee aan het schudden.

De Partij voor de Dieren heeft een aanvullende oplossing. De betaalbaarheid van de zorg is inderdaad een issue, maar dit kabinet, het kabinet daarvoor, het kabinet daarvoor en het kabinet daarvoor hebben de grote ziekmakers decennialang flink laten verdienen aan het ongezond maken van Nederland. De helft van de Nederlanders heeft overgewicht. Die mensen lopen extra risico als ze besmet raken met corona. Ik heb het kabinet er tijdens de coronadebatten naar gevraagd. Men zou reageren. Er ligt sinds 3 juni een brief: geen enkele actie nog. De fastfoodketens moeten gewoon dik meelappen. Die maken in Nederland een miljard omzet per jaar. Coca-Cola verdient hier goudgeld! Niet die bedrijven aanpakken en wel tante Sjaan onderuit de zak geven: de Partij voor de Dieren vindt het onvoorstelbaar! Nu die inzet op preventie, omdat de rechtvaardigheid waar het kabinet een beroep op doet, eerst bij het kabinet zelf vandaan moet komen.

Voorzitter, dank u wel.

Interrupties bij andere partijen

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Ik hoor de VVD erover spreken dat er andere banen verloren gaan en dat de zorg de afgelopen periode ieder jaar steeds duurder is geworden. Ik denk dat het allebei waar is. Maar ik wil wel even weten welke banen de heer Dijkhoff dan bedoelt. De uitbuitbanen bij Vion, dat hier 4,7 miljard per jaar omzet? De banen die daar worden gecreëerd, worden opgevuld door de meest kwetsbare werknemers denkbaar. De minister voor Medische Zorg weet daar alles van, uit haar vorige functie. Wat zijn dat voor banen? Moet een bedrijf als Vion niet gewoon gaan meebetalen aan de uit de hand gelopen zorgkosten? Mensen hebben massaal hart- en vaatziekten. De helft van de volwassen Nederlanders heeft obesitas, terwijl Coca-Cola hier honderden miljoenen per jaar verdient. Waar is de rechtvaardigheid van de VVD als het daarom gaat? De VVD heeft daar namelijk een heel slechte reputatie. Die heeft dat tegengehouden, terwijl een groot deel van deze Kamer wilde dat de ziekmaker een keer gaat betalen. Daarmee help je immers ook om de zorg een beetje betaalbaar te houden.

De heer Dijkhoff (VVD):
Dat zit 'm in het liberale principe dat we ook nog een grote eigen verantwoordelijkheid inbakken bij ieder individu: ieder individu kan gebruikmaken van het aanbod en bepalen wat het zelf eet; daar spreken we niet alleen de producenten op aan. Maar dat waren ook niet de banen waar ik het over had, eerlijk gezegd. Verzin een type bedrijf, en er zijn er wel een aantal van die nu door corona in de problemen zitten. Ja, de webwinkels misschien niet. Maar voor de rest zijn er familiebedrijven, mkb'ers en mensen die een eenmanszaak runnen met personeel die hun spaargeld er al helemaal in hebben gestoken en nu misschien denken: "Als het zo blijft, red ik het net. Als er nog een lockdown komt, red ik het niet. Misschien moet ik mensen laten gaan. Misschien moet ik mensen ontslaan." Ik denk dat het ook onze taak is om te kijken hoe we als politiek in deze economische crisistijd bedrijven zo goed mogelijk kunnen helpen om werknemers in dienst te houden, om banenverlies te voorkomen. Zoals ik eerder zei, het fictieve gezin schetsend, is het voor dat gezin vooral van belang dat beide banen blijven bestaan. We zitten nu in een negatieve economische situatie en dan moet je maatregelen treffen. Ik wijs op de noodpakketten, steunpakket 1 en 2. Ik denk niet dat het genoeg is en dat er nog één moet komen. Dat kost ook geld. In de afweging laat ik dat zwaar meewegen, om te kijken of we met z'n allen hierdoorheen kunnen komen, met zo weinig mogelijk mensen die hun baan totaal kwijtraken. Dat zal nooit 100% lukken, maar hopelijk is er wel zo weinig mogelijk banenverlies.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Iedereen is voor zo weinig mogelijk banenverlies, maar waar het misgaat, is dat de VVD blijkbaar denkt dat je niet hoeft te kijken naar de vraag: aan welke banen hebben we nou werkelijk helemaal niks? Sterker nog, welke banen draaien alleen maar om uitbuiting? Die leveren vervolgens ook nog producten op waar mensen doodziek van worden. Dan komen mensen dus in ziekenhuizen terecht, wordt de zorg duurder en moeten zorgmedewerkers harder lopen. We moeten dus af van dat soort banen.

Ik heb nog een tweede punt. Houd op zeg! Het is een liberaal principe dat je mensen zelf laat kiezen. De VVD heeft bedrijven die een businessmodel hebben voor het ziek maken van Nederlanders, altijd uit de wind gehouden. Nu in de coronacrisis schrikken we een klein beetje wakker, omdat we zien wat het betekent als mensen met obesitas op de intensive care terechtkomen. En dan nog weigert de VVD om te zeggen: wacht eens even, daar hebben we iets verkeerd gedaan en we moeten echt even de knop omzetten; de ziekmakers gaan gewoon meebetalen.

De heer Dijkhoff (VVD):
Wat mevrouw Ouwehand vanuit haar ideologie doet, snap ik wel. Zij zegt als het ware: mensen maken gehaktballen; er zijn hele dikke mensen die obesitas hebben en die heel veel gehaktballen hebben gegeten, dus de gehaktbal leidt tot obesitas. Er zijn ook heel veel atletische, dunne mensen die gehaktballen eten en er zijn ook — dat kan ik u vertellen — mensen met overgewicht die al een tijdje geen gehaktballen meer eten. Dus zo simpel is het niet. Was het maar zo'n feest. Ik vind dat dus een te makkelijke link. Daarom zeg ik dat er natuurlijk producten zijn die minder gezond zijn en waar je niet veel van moet eten en dat er gezonde producten zijn, en dat het verstandig is om mensen daarover voor te lichten en te begeleiden. Reclames, vooral als ze op kinderen gericht zijn, voor producten met veel suikers zijn aan banden gelegd. Producenten worden gestimuleerd om mondjesmaat steeds minder suiker erin te doen, zodat we het qua smaak eigenlijk niet merken, maar we over vijf jaar wel veel minder suiker uit hetzelfde product halen. Dat zijn allemaal dingen die ook mijn partij al jaren stimuleert en meeneemt. Ik ben het gewoon niet met mevrouw Ouwehand eens dat iedereen die meewerkt aan de productie van een gehaktbal, daarmee een soort ziekmaker van Nederland en een veroorzaker van zorgkosten is.

De voorzitter:
Ik weet dat alles met alles te maken heeft …

De heer Dijkhoff (VVD):
Dat is waar.

De voorzitter:
... maar het gaat over de waardering van zorgmedewerkers.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Voorzitter, dat klopt. Ik zou de VVD wel één ding willen meegeven. Als je probeert Nederlanders op te roepen om solidair te zijn met mensen die kwetsbaar zijn en zichzelf dus te beperken in hun vrijheden en ook in hun menselijke behoefte aan nabijheid — we vragen iets van Nederlanders: zorg dat je medemens niet ziek wordt — dan moet je jezelf echt wel kapot schamen als je bedrijven die geld verdienen aan het ziek maken van mensen — ik noem Coca-Cola, McDonald's en Vion — ongemoeid laat. Die vrijheid om lekker te verdienen aan het ziek maken van mensen, is voor de VVD blijkbaar belangrijker dan de vrijheid om elkaar te knuffelen, een vrijheid die je moeilijk kunt opgeven. Dat is gewoon geen verhaal. Je ondermijnt dus ook je eigen coronastrategie. Zo diep gaat het en zo hangt het met elkaar samen.

De heer Dijkhoff (VVD):
Als het verbieden van coca-cola zou leiden tot het einde van coronavirussen, zodat we elkaar kunnen knuffelen, zou ik het meteen doen. Maar zo werkt het niet.

[…]

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
De minister-president sprak over en-en-en. Dat begrijp ik. Het kabinet moet alle belangen afwegen en het totaalplaatje zien. Maar dan wil ik toch wat vragen. De betaalbaarheid van de zorg is inderdaad een issue. Daar spelen verschillende dingen. Wie draait op voor de zorgkosten? Maar ook: wie zorgt ervoor dat heel veel mensen heel veel zorg nodig hebben die ze niet nodig hadden gehad als ze niet volop in een omgeving waren geweest waarin grote bedrijven gewoon heel veel geld kunnen verdienen aan het ongezond maken van mensen?

Op 19 mei hebben 1.600 wetenschappers een oproep gedaan: kom op, mensen, die preventie moet echt beter. Daar heb ik het kabinet meteen naar gevraagd. We hebben een brief gekregen. Wat staat daarin? "In gesprek", "Ja, belangrijk, hoor, gezond leven", "We gaan kijken wat we kunnen doen" "Ergens in het najaar hoort u er nog een keer van". Dat kan toch niet? We zitten nu in de fase waarin het kabinet inderdaad de en-en-envraag moet beantwoorden over welke Miljoenennota het gaat presenteren. Dan kan het niet zo zijn dat in die Miljoenennota geen suikertaks is opgenomen, dat daarin niet de btw-verhoging op groente en fruit wordt teruggedraaid en dat er nu niet echt keuzes worden gemaakt om te zorgen dat grote bedrijven niet zomaar kunnen verdienen aan het blijvend ongezond maken van onze bevolking?

Minister Rutte:
De vraagstelling gaat wel heel erg uit van een eenzijdige handeling van ondernemingen die als doel zouden hebben om ons ongezond te maken, waar wij met z'n allen weerloos het slachtoffer van worden. Dat zie ik toch een slag anders. Ik geloof niet dat die bedrijven in alle gevallen dat doel hebben. In heel veel gevallen hebben ze dat doel niet. Ze zullen best geld willen verdienen en er zijn ook best producten te vinden waarvan je kunt zeggen: is het verstandig om daar nou te veel van te drinken? Maar ik zou toch ook niet graag in een land willen wonen waarin mij verteld werd dat ik geen colaatje meer mag drinken. Ik begrijp heel goed dat ik dat niet te veel moet doen, omdat ik dan uitgroei tot een kubus. Maar af en toe een colaatje moet kunnen en het bedrijf moet dat dus ook kunnen aanbieden.

We hebben eindeloze preventieprogramma's om er natuurlijk voor te zorgen dat mensen verstandig omgaan met die enorme waaier aan heerlijkheden die de hele dag op ons afkomt. We weten allemaal dat het effect van een Marsreep heel kort is en het effect van een bord groente veel langduriger. Toch vind je het ook af en toe lekker om een Marsreep te eten, maar niet te veel. Dat hele principe is volgens mij altijd een samenspel tussen fabrikanten, verstandige burgers en de overheid die goede voorlichting geeft. Als er echt bedrijven tussen zouden zitten die niet deugen, moet je ze natuurlijk aanpakken. Maar ik geloof dat de firma's die genoemd werden door mevrouw Ouwehand niet behoren tot firma's die niet deugen. Ik zie de heer Wilders lachen. Die is zelf ook behoorlijk afgevallen, dus het kan, ondanks dat het land die mooie bedrijven bezit.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Geen enkel bedrijf schrijft natuurlijk in zijn doelstellingen: onze missie is om heel Nederland ongezond te maken. Nee, ze verdienen geld aan de verkoop van ongezonde producten. Ze hebben heel slimme marketingmanagers in huis, dus ze weten precies hoe ze mensen zo ver moeten krijgen dat ze dat allemaal kopen. Schuif de verantwoordelijkheid van bedrijven als Albert Heijn ook niet weg. Dat wil het allemaal op ooghoogte van jonge kinderen neerzetten. Ze weten precies hoe dat moet. Het is hun doel niet, maar het punt is dat ze de winst die ze ermee maken in eigen zak steken en dat wij de maatschappelijke kosten ervan, hogere zorgkosten, mogen betalen. Dan komt het kabinet in dit debat, waarin we vragen om een normale betaling van zorgmedewerkers, met: het is allemaal heel moeilijk, we moeten de zorg wel betaalbaar houden. Ja, duh! Ik begrijp niet dat het kabinet denkt weg te komen met "we komen ergens in het najaar wel met een contourennotaatje over preventie" als het nu keuzes maakt over de Miljoenennota en weer een keer is gewaarschuwd in de coronacrisis dat die ongezonde leefomgeving echt veel te veel kost. Het kost mensenlevens, het kost mensengeluk en het geeft heel veel zorgkosten. Dat kun je anders oplossen en het kabinet moet dat gewoon doen.

Minister Rutte:
Maar de burger is niet van de Staat. Wij zijn vrije mensen die in een vrij land wonen waarin je het recht hebt om soms een onverstandige keuze te maken. Dat recht heb je. Je moet mensen natuurlijk zo goed mogelijk informeren en voorlichten over wat verstandig en niet verstandig is. Maar als je dit doorzet, dan moet je alcohol verbieden, dan moet je roken verbieden, dan moet je Coca-Cola drinken verbieden, dan moet je McDonald's verbieden. Ik zou niet graag in een land willen wonen waar ik alleen nog maar onbespoten groente mag eten. Dat lijkt me heel ongezellig.

De voorzitter:
Mevrouw Ouwehand.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Wel een goed idee: onbespoten groente eten. Dat is meer dan de gemiddelde Nederlander dagelijks doet.

Minister Rutte:
Zeker 400 gram.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Daar kun je mensen bij helpen door die btw-verhoging terug te draaien. Dan heb ik een vraag aan de minister-president, als hij er per se een karikatuur van wil maken, alsof er niks zit tussen die bedrijven alle ruimte geven om daar lekker aan te cashen en wij alle zorgkosten betalen en een land waarin je dat allemaal verbiedt. Dan zou ik hem willen vragen of die aanpak van de afgelopen jaren een beetje succesvol is geweest nu de helft van de Nederlanders kampt met overgewicht, wat niet leuk is voor die mensen zelf en ook onnodige zorg vraagt, wat allemaal betaald moet worden en waarvoor je medewerkers nodig hebt. Iedereen zegt altijd dat het enige wat echt belangrijk is, je eigen gezondheid is. De overheid moet mensen daarbij helpen en niet de bedrijven die het niks kan schelen dat de gezondheid van mensen naar de kloten gaat met al die producten.

Minister Rutte:

Feitelijk ten aanzien van roken: er wordt echt minder gerookt. Anekdotisch ten aanzien van alcohol: toen ik begon in de politiek was het echt wel anders in Nieuwspoort en het Kamerrestaurant dan tegenwoordig. Dat is anekdotisch maar het eerste is gewoon aantoonbaar, namelijk dat het roken in Nederland behoorlijk is teruggelopen