Bijdrage Partij voor de Dieren aan Algemeen Overleg CITES-hand­having

Voorzitter,

We spreken vandaag over de Cites-conferentie die voor de zomer heeft plaatsgevonden in Nederland. Een belangrijke bijeenkomst voor de wereldwijde flora en fauna. Over de afspraken die daar gemaakt zijn en het verslag dat u ons erover gestuurd heeft, kan ik kort zijn. De bescherming die kwetsbare wilde dieren en planten nodig hebben, wordt bij lange na niet gerealiseerd via het Cites-verdrag. Desalniettemin wordt de internationale handel in planten en dieren erdoor gereguleerd, en heeft Nederland getekend voor de opdracht die afspraken te vertalen in nationale wet- en regelgeving. Wet- en regelgeving die gehandhaafd moet worden. En daar is veel, heel veel mis.

Vorige week, tijdens het rondetafelgesprek met een groot aantal organisaties die betrokken zijn bij de uitvoering van de Cites-afspraken, werd voor de zoveelste keer pijnlijk duidelijk dat er een grote discrepantie bestaat tussen beleid en praktijk als het gaat om de opsporing en vervolging van illegale handel in flora en fauna. Het beeld dat daar werd geschetst was werkelijk ontluisterend. De Partij voor de Dieren is blij dat de Kamer zich eindelijk heeft willen laten informeren door het brede maatschappelijke veld dat dagelijks te maken heeft met de ingewikkelde wetgeving en falende handhaving. Opvangcentra voor uitheemse dieren zitten vol met dieren die in hun land van herkomst met uitsterven bedreigd worden, pakketten volgepropt met levende of inmiddels dode dieren worden aangetroffen in de post en er wordt volop gehandeld in dieren met vervalste papieren of gebruikte pootringen.

De verschillende instanties betrokken bij de handhaving van CITES gaven tijdens het rondetafelgesprek aan dat algehele controle moeilijk, zo niet onmogelijk is. Er wordt dan ook op grote schaal gesmokkeld in wilde dieren en planten. De politie stelde dat de vergelijking met drugshandel zeer terecht is. "Het gaat om het harde geld, en de handel in wilde dieren is een verleidelijke tak van sport." De douane gaf aan dat zij, naast haar kerntaken rond invoerrechten en heffingen, een aantal handhavingstaken uitvoert in opdracht van diverse ministeries. Daar worden overeenkomsten voor gesloten.

* Kunt u aangeven welke afspraken uw ministerie met de douane heeft gemaakt voor de controle op de handel in wilde dieren, en hoe dat zich verhoudt tot de afspraken die het ministerie van justitie met de douane heeft gemaakt voor controle rond de drugshandel?

De illegale handel in wilde dieren bloeit bij het ontbreken van een sluitend systeem voor identificatie en registratie. Op dit moment kan een afgegeven Cites-vergunning gemakkelijk van het ene dier op het andere worden overgedragen. Frauderen is een klusje van niks.

* Ik ben erg benieuwd of de minister inziet dat de praktijk rond de cites-vergunningverlening bijzonder fraudegevoelig is, en of ze met plannen komt om de fraude aan te pakken.

Dan de AID. De Partij voor de Dieren maakt zich grote zorgen over het functioneren van de dienst waar het gaat om het controleren en handhaven van de flora- en faunawet. Van alle kanten wordt ons duidelijk dat er een gebrek is aan expertise en capaciteit op de cites-taken. De maatschappelijke organisaties staan er met hun neus bovenop en zien dat er van alles mis gaat. Zo ongeveer iedereen die betrokken is bij de dagelijkse gevolgen van de illegale handel in wilde dieren, heeft grote vraagtekens geplaatst bij de plotselinge roulatie van de cites-experts bij de AID in 2005. Twee jaar later luidt de conclusie dat er onvoldoende specialistische kennis aanwezig is om de Cites-afspraken naar behoren te kunnen handhaven. Die conclusie wordt door zo ongeveer alle betrokken partijen onderschreven. Behalve door de AID zelf. De AID blijft, samen met de minister, roepen dat er niets aan de hand is. We hebben hier nu al herhaaldelijke pogingen gedaan de problemen boven tafel te krijgen en te bespreken. Tot nu toe zonder resultaat.

* Mijn vraag aan de minister is nu of ze eindelijk bereid is de maatschappelijke organisaties serieus te nemen wanneer zij allemaal, stuk voor stuk, aangeven dat er problemen zijn bij de AID op het gebied van, expertise, capaciteit en prioritering. Gaat u een keer luisteren naar de mensen uit het veld, of blijft u volhouden dat hun kritiek geen fundering kent? Het komt mij voor dat dit welles-nietes-spelletje heeft inmiddels lang genoeg heeft geduurd, en een onafhankelijk onderzoek naar het functioneren van de AID lijkt me de enige manier om schoon schip te kunnen maken.

Er gaan geluiden op dat de AID te veel tijd moet besteden aan toezicht op de naleving van de Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer (SAN), waardoor er geen menskracht beschikbaar is voor Cites-handhaving. De minister geeft echter in antwoord op onze Kamervragen (7 september) aan dat het hier gaat om twee afzonderlijke handhavingsopdrachten.

* Hoe verklaart u deze tegenstrijdige berichten?

Er bestaat veel onduidelijkheid rondom de handel en de handhaving. Gegevens over de omvang van de handel en inbeslagnames zijn niet bekend, en het traject dat volgt op inbeslagname van illegaal gesmokkelde dieren is schimmig.

* Is de minister bereid om een opvolgingsplicht in te voeren, waarbij in beslag genomen dieren te allen tijde getraceerd kunnen worden, om zo na te kunnen gaan of zij niet alsnog via een achterdeur in het illegale circuit verdwijnen en doorverkocht worden?

Wat de handhaving betreft is niet duidelijk wie welke verantwoordelijkheden draagt. De samenwerking tussen AID, douane, politie en het Functioneel Parket laat zeer te wensen over. In een eerder overleg heb ik de minister al gevraagd te kijken naar het systeem in het Verenigd Koninkrijk, waar een taskforce met succes actief is bij het bestrijden van de illegale handel in dieren. De minister heeft de Kamer toegezegd dat te doen, maar we hebben er nog niets over mogen vernemen.

* Hoe staat het daarmee?

Voorzitter, er gaat veel geld om in de illegale handel in dieren en planten, waardoor het een uiterst aantrekkelijke business is. Wanneer er zulke grote financiële verleidingen zijn, moet een stevig overheidsbeleid zorgen voor de bescherming van de kwetsbare dieren die daar de dupe van zijn. Met het huidige handhavingsbeleid lijkt de minister echter te denken dat zij met stoffer en blik wel even een gigantische vuilnisbelt te lijf kan gaan. Het is de hoogste tijd om open en eerlijk te bekijken hoe het wél moet. De pakkans is laag, de strafmaat een lachertje. De samenwerking tussen de partijen die de handhaving moeten vormgeven is verre van optimaal, het zicht op inbeslagnames ontbreekt….

Wij willen dan ook graag van de minister weten of zij bereid is om een onafhankelijke commissie in te stellen die de CITES-handhaving zal evalueren.