Bijdrage Partij voor de Dieren AO EZ Maat­schap­pelijk Verant­woord Onder­nemen

Fundamentele bezwaren tegen MVO beleid

Robert Reich, vooraanstaand econoom en voormalig minister onder Bill Clinton was een paar weken geleden in Nederland om te praten over zijn nieuwe boek. Hij heeft een aantal aardige dingen gezegd. Ik noem er een paar.
"De mens is als consument en als belegger succesvol geworden. Maar als burger ongelukkig.
In Amerika voeren links en rechts een dialoog van doven die niet relevant is. Links is dwaas om te ageren tegen het kapitalisme, want het heeft ons enorme welvaart gebracht. En rechts heeft het mis, want een markt zonder regulering is desastreus.
En: publieke instituties moeten regels stellen ter behoud van maatschappelijke waarden, zoals de zorg voor het milieu.

Voorzitter, het wordt steeds duidelijker dat we de grenzen hebben bereikt in wat we de aarde en haar bewoners aandoen en het bedrijfsleven speelt daarin een belangrijke rol. Die berichten zijn over de gevolgen van de opwarming van de aarde, de grote tekorten aan drinkwater en de wereldvoedselproblemen zijn uiterst verontrustend, en vragen om een daadkrachtig antwoord van de politiek.

Toen premier Balkenende laatst het rapport "De staat van het klimaat" in ontvangst nam, zei hij optimistisch: "Wat de mens heeft aangericht, kan hij ook weer rechtzetten."
De vraag is of dat optimisme gerechtvaardigd is wanneer een stevig beleid achterwege blijft. Burgers vragen bij grote maatschappelijke problemen als milieu, mensenrechten en dierenwelzijn om meer regie van de overheid en om meer eisen aan de producten die in de schappen liggen. Hoogleraar klimaatonderzoek Vellinga stelt dat het een illusie is te denken dat met vrijwillig consumentengedrag het klimaatprobleem wordt opgelost.

Burgers willen niet geconfronteerd worden met de keuzen tussen slechte en iets minder slechte producten. Zij willen dat de producten die zij aantreffen in de Nederlandse schappen, aan maatschappelijke randvoorwaarden voldoen. De fractie van de Partij voor de Dieren had dan ook gehoopt dat dit kabinet met een visie zou komen die zou laten zien op welke manier we dát kunnen bereiken. Dan kan Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen een instrument zijn dat zou kunnen helpen, maar gaat niet eenzijdig alle aandacht daar naar uit. Is de staatssecretaris bereid een visie te ontwikkelen die gericht is op het bereiken van het doel: alleen verantwoorde producten in de schappen?

De staatssecretaris heeft een nota gepresenteerd over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Deze kabinetsvisie heeft als motto "Inspireren, Innoveren en Integreren". Onze overheid lijkt daarmee op een vrijblijvende manier en met zachte hand het bedrijfsleven te willen bewegen tot meer milieuvriendelijke, klimaatvriendelijke, arbeidsvriendelijke en diervriendelijke daden.

Naast de vrijwilligheid en vrijblijvendheid zie ik een aantal andere problemen rond MVO. Zo ontbreekt een duidelijke definitie, criteria zijn niet helder en dat zal de consumentenaanpak die dit kabinet voorstaat geen goed zal doen. De uitholling van het begrip duurzaamheid en de groene marketing die bij nadere beschouwing niet meer dan een lichtgroen stipje op een gitzwarte bedrijfsvoering blijkt, zal een zure smaak achterlaten in de monden van de burgers die verantwoord trachten te consumeren. Wat moet je met je de klimaatproducten van de Rabobank als haar investeringen in de bio-industrie onverminderd worden voortgezet? Om nog maar te zwijgen van haar financiering van fabrikanten van clusterbommen en haar klanten die wapens leveren aan landen waartegen een embargo van kracht is. Wat moet je met een overheid die het vergisten van varkensmest probeert te verkopen als groene stroom?
Wat me op de volgende vraag brengt: hoe staat het met de uitvoering van de motie die vorig jaar is aangenomen, die de regering opdraagt dierenwelzijn onderdeel te maken van haar eigen mvo-beleid? De staatssecretaris zegt dat er een maatschappelijke discussie is gestart. Nu voer ik regelmatig discussies met de ministers van landbouw en van milieu, en een van de ontwikkelingen die ik met ze bespreek is het botsen van milieudoelstellingen met dierenwelzijn. Die twee waarden mogen niet tegen elkaar worden uitgeruild, maar die garantie willen de ministers niet geven. Hoe kijkt de staatssecretaris daar tegenaan? En hoe wordt de verantwoordelijkheid van de overheid ingevuld wanneer het gaat om MVO? Wanneer je alleen al kijkt naar de Nederlandse vleesproductie, heb je zo’n beetje alle maatschappelijke problemen te pakken: schuldslavernij op de sojaplantages, vernietiging van biodiversiteit en kap van kostbaar oerwoud, een zware belasting van het milieu, enorm dierenleed en niet te vergeten het wereldvoedselvraagstuk. Hoe kan een overheid maatschappelijk verantwoord ondernemen promoten wanneer zij zelf ruim baan geeft aan de verwoestende praktijken van de veehouderijsector?

Voorzitter, burgers willen dat de producten in de Nederlandse schappen eerlijk zijn geproduceerd. Maar dat is nog heel ver weg.
Een bewuste consument heeft tegenwoordig te maken met maar liefst 250 keurmerken. 250!
Hierbij moet constant worden gekozen tussen belangrijke waarden als milieu, dierenwelzijn en goede arbeidsomstandigheden. Kies je voor fair-trade sinaasappels die overgevlogen zijn uit Chili: goed voor de boeren, maar niet voor het milieu? Koop je een eerlijk geproduceerde spijkerbroek van biologische materialen, maar wel met een lapje leer op de achterzak? Ga je voor kweekvis om niet de bijsmaak te hebben van de leeggeviste zeeën, maar waarbij de vis zelf wel een lang leven heeft doorgebracht in een betonnen bak, geconfronteerd met moderne technieken om het gebrek aan natuurlijke voortplanting te compenseren? Die uitruil van waarden moet je niet willen.

Dit kabinet wil de consument hierbij helpen door op een website (ConsuWijzer.nl) toelichting te geven op de achtergrond van de 250 keurmerken.
Kan de staatssecretaris toelichten hoe de consument hier bij gebaat is op het moment dat de keuzes daadwerkelijk gemaakt moeten worden: in de winkel?
Is de staatssecretaris bereid zich in te spannen voor één integraal keurmerk waarbij de consument niet hoeft te kiezen tussen waarden als milieu, dierenwelzijn en goede arbeidsomstandigheden? Waarbij de consument zich kan verzekeren van het feit dat zijn verantwoorde, duurzame keuze niet ten koste gaat van andere belangrijke waarden?

Dank u wel