Bijdrage Partij voor de Dieren WGO Visserij 2009

Voorzitter. We staan aan de rand van de afgrond. Dat zegt visserijbioloog Daniel Pauly, niet de minste, met een eredoctoraat van de Wageningen Universiteit. Zijn toekomstbeeld is dat er binnenkort alleen nog kwallen en plankton in zee rondzwemt. De oorzaak daarvan is het zogenaamde ‘fishing down the foodweb’: Vissers hebben eerst de grote roofvissen als kabeljauw en tonijn overbevist en zagen zich gedwongen om te gaan vissen op steeds kleinere soorten, lager in het voedselweb. Dit leidt aanvankelijk tot hogere vangsten, maar al snel zal de opbrengst stagneren of afnemen. Het systeem raakt uitgeput omdat de brede basis van biomassa steeds verder afkalft. De exploitatie is, met andere woorden, niet duurzaam. Het leidt uiteindelijk tot een zee zonder eetbare vis, met slechts plankton en kwallen.

De visserij heeft de laatste grens bereikt. Het is alarmerend dat er ondanks een toegenomen visserijinspanning een mondiale trend bestaat van afnemende vangsten. Dat betekent dat visbestanden overal ter wereld zijn overbevist. Alleen écht vergaande maatregelen kunnen nog soelaas bieden, zegt de bioloog:
- de visserijsubsidies moeten onmiddellijk worden afgeschaft. Want alleen daardoor blijven vissers op bestanden vissen die eigenlijk niet langer rendabel zijn;
- het visserijbeleid moet overschakelen van een soortgerichte op een ecologische benadering;
- en ook ten minste 20 procent van de wereldzeeën moeten tot beschermde mariene zone verklaard worden waarbinnen niet mag worden gevist. ‘Alleen dan kunnen vispopulaties zich herstellen.’ .

Ook de Natuurbalans 2008 is duidelijk in haar conclusies, over de Noordzee:
- er is geen verbetering in de aangetaste natuurkwaliteit van de Noordzee;
- de druk van visserij op de natuurkwaliteit is groot: een sectorbrede transitie naar een ecologisch duurzame visserij lijkt nog niet in het verschiet te liggen;
- en ook blijft een deel van de ecologisch waardevolle gebieden in de Noordzee vooralsnog onbeschermd.

En ook de Algemene Rekenkamer zegt het:
- het Nederlandse visserijbeleid stelt economie nog altijd ver boven ecologie. Dat is zichtbaar bij o.a. de quotavaststelling, de handhaving en innovatie. Dit leidt tot ernstige overbevissing. De Algemene Rekenkamer haalt de constatering van de Europese Commissie aan dat bijna 90 procent van de visbestanden in de EU worden overbevist.

Desastreus. En wat doet de minister? Niets.

Netwerk van beschermde gebieden op de Noordzee
Voorzitter. Uit de beantwoording van vragen uit de begroting blijkt dat de minister voor 2009 700.000 euro heeft gereserveerd voor onderzoek naar mogelijk aanvullend te beschermen gebieden en naar het treffen van visserijmaatregelen in Natura 2000 gebieden.
Informatie die wij hebben verkregen is echter dat er 1,6 miljoen euro nodig is voor nader onderzoek naar de Borkumse stenen, Bruine bank en het Noordkrompgebied. De Natuurbalans stelt dat aan de bescherming van natuurwaarden op de Noordzee pas net begonnen is en dat met de huidige inzet van de minister slechts een beperkt deel van de ecologisch waardevolle gebieden beschermd gaat worden. Er is dus vaart nodig, en niet een rustig voortkabbelen zoals u aangaf in het AO Visserij op 8 oktober. In de nota Biodiversiteit had de minister hogere ambities. Daarin schreef de minister onder andere dat bedreiging van mariene biodiversiteit en uitputting van natuurlijke hulpbronnen in het kader van de achteruitgang van de algehele biodiversiteit en uitputting van de natuurlijke hulpbronnen nog urgenter en complexer zijn dan op het land. Dus kom maar over de brug: stel meer geld beschikbaar en ga aan de slag met de aanwijzing en bescherming van de drie gebieden op zee, de Klaverbank, de Doggersbank en het Friese Front, én ga gelijktijdig voortvarend aan de slag met nader onderzoek naar de overige ecologisch waardevolle gebieden.

- Kan de minister meer duidelijkheid geven aan welke onderzoeken zij het budget voor 2009 gaat besteden, inclusief een meerjarenplan van de te verrichten onderzoeken?

Discards
De bijvangsten van de boomkorvloot zijn gigantisch. De Natuurbalans geeft aan dat driekwart van de vangst als ongewenste bijvangst weer overboord gaat. De minister geeft nu aan maatregelen te treffen, waarbij het doel is om in 2013 40 procent van de huidige aantal Noordzeekotters een alternatieve vangstmethode gebruikt, en de bijvangsten zijn gehalveerd.

- De alternatieve vangstmethoden zullen zich deels richten op nu nog ongereguleerde vissoorten (o.a. poon, mul en Noorse kreeftjes). Hoe gaat de minister er voor zorgen dat omschakeling niet leidt tot nieuwe problemen van overbevissing en bijvangsten?
- Kan de minister aangeven met welke concrete maatregelen de doelen van 40 procent omschakeling in vangstmethoden en een halvering van de bijvangsten gerealiseerd gaan worden? Heeft zij zekerheid over de effecten op de bijvangsten van de door haar voorgestelde visserijtechnieken als flyshooten en twinriggen?

Kritiek van de Rekenkamer was dat het innovatiebeleid pas vanaf 2007 op gang is en de plannen om in 2013 40% van de boomkorvissers moet zijn overgestapt op andere vismethoden en de bijvangsten zijn gehalveerd niet zijn onderbouwd. De minister komt nu met een uitwerking zoals met een subsidie van 2 miljoen euro speciaal bedoeld voor de grote boomkorkotters, meer dan 1.000 pk. En concreet denkt zij aan omschakeling naar visserijmethoden als twinriggen, flyshooten en squidjiggen. Dit terwijl het effect van deze visserijmethoden op de bijvangsten nog niet bekend zijn.

- Graag de reactie van de minister hierop.
- Kan de minister aangeven wat zij heeft gedaan met rapport van nu ruim een jaar geleden van Imares over “Discards in de Nederlandse visserij”? Is er nog vervolgonderzoek opgestart?

Handhaving
In het rapport van de Algemene Rekenkamer was te lezen dat uit risicoanalyses van de Algemene Inspectiedienst (AID) blijkt dat vissers op vrijwel alle terreinen van de zeevisserij geneigd zijn de regels te overtreden. 100% naleving van de complexe regels blijkt niet haalbaar. Het niveau dat dan tenminste wel gerealiseerd moet worden, is door de minister niet vastgelegd. De minister kan daardoor niet goed beoordelen welke capaciteit nodig is voor adequate handhaving.

- Gaat de minister het beoogde nalevingniveau voor de visserijsector vastleggen en hierop haar handhavingcapaciteit afstemmen?

Welzijn van vissen
Er zijn in Nederland zo’n honderd viskwekerijen inmiddels, waarvan paling en meerval de belangrijkste soorten zijn. In de Nota Dierenwelzijn is aangekondigd dat:
- binnen 4 jaar een diervriendelijke dodingmethode moet worden toegepast in viskwekerijen van paling en meerval;
- de minister onderzoek uitvoert naar het natuurlijk gedrag van enkele in Nederland gekweekte vissoorten in relatie tot houderijomstandigheden;
- de minister onderzoek uitvoert naar transport van vissen en op zoek gaat naar verbeterpunten;
- de overheid ontwikkelt een maatlat voor duurzame kweek van vissen, inclusief welzijn. Deze zal worden ingezet voor stimuleringsbeleid.

Uit antwoorden op Kamervragen over hoe het nu staat met al dit onderzoek blijkt dat het niet zo’n vaart loopt. Daarom vraag ik de minister:

- Dodingmethode: halverwege dit jaar was er discussie in het programma Netwerk dat het dodingapparaat al zo goed als bedrijfsklaar was. Waarom moeten we nog ruim een jaar wachten totdat het apparaat bedrijfsklaar is? Ik wil de minister nog wel even uitleggen hoe een paling nu wordt gedood. Dat is geen fijn verhaal. En hiermee heb ik meteen mijn visie gegeven op het aalbeheerplan: helpen met migratie is prima, maar verder moeten we deze beesten rustig laten zwemmen. Dan komt het heel goed met het bestand van de paling in Nederland, en daarbuiten.
- Dodingmethode: de minister geeft aan dat zodra het apparaat gebruiksklaar en beschikbaar is zij in Nederland het gebruik hiervan wil stimuleren. De duurzaamheidslat is één van de instrumenten die zij hiervoor wil inzetten. Ik vraag de minister het apparaat te verplichten. Evenals elk ander dier dient een vis snel en effectief gedood te worden.
- Wat betreft natuurlijk gedrag is het onderzoek alleen gericht op visdichtheid. Dit is wel een heel beperkte definitie van onderzoek naar natuurlijk gedrag, en welzijn van dieren in gevangenschap. Ik vraag de minister haar onderzoek op dit punt uit te breiden naar onderzoek naar natuurlijk gedrag, welzijn van dieren in gevangenschap etc. Vorig jaar hebben wij dit in het WGO ook al gevraagd, en de beantwoording van de Kamervragen dit jaar bevestigen onze vermoedens. Deze elementen neemt de minister tot nu toe niet mee.
- Wat betreft transport van vissen zegt u dat dit onderzoek in 2008 start en dat u gaat onderzoeken hoe het ongerief van vissen tijdens het transport tot een minimum beperkt blijft. Hoe moet ik dit zien als de minister zelfs openlijk en hardop zegt dat zij het diervriendelijker vindt om paling met de haak nog in de bek te transporteren dan de haak te verwijderen? Hoe denkt de minister eigenlijk over ongerief bij vissen?
- Wat betreft de maatlat voor duurzame kweek van vissen. Over de criteria die de minister gaat stellen heeft zij geen openheid gegeven in haar antwoorden op mijn Kamervragen. Daarnaast wil de minister ook de maatlat inzetten om bedrijven te stimuleren een stapje duurzamer te worden, mochten zij daar interesse in hebben. Ik vraag de minister de duurzaamheidcriteria als leidend toe te passen in die zin dat zij geen nieuwe viskwekerijen of uitbreidingen toestaat zolang deze niet aan de gestelde criteria voldoen.

Wat betreft de brief van de minister over verduurzaming van de visserij:
- wat zijn de criteria die de minister stelt aan subsidieverlening voor nieuwe technieken in de aquacultuur;
- kan de minister concreet maken wat zij verstaat onder Collectieve acties in de visketen (2,5 miljoen euro beschikbaar).