Bijdrage Teunissen aan begro­tings­debat Buiten­­landse Handel en Ontwik­­ke­­lings­sa­­men­werking 2023

Voorzitter, dank u wel. Ik wil allereerst de initiatiefnemers van de imvo-wet die net naar ons toe is gestuurd, van harte feliciteren namens de Partij voor de Dieren. Heel goed werk. Je moet altijd ontzettend veel werk in zo'n initiatiefwetsvoorstel steken, dus dank daarvoor. We wachten ook al heel lang op zo'n voorstel vanuit het kabinet. Er is tijdens de behandeling van het CETA al beloofd dat er een imvo-wet zou komen. Die is er nog niet gekomen, dus daarom ben ik blij dat het initiatief nu vanuit de Kamer komt. We kijken uit naar de behandeling.

Voorzitter. De Partij voor de Dieren ziet drie zorgelijke ontwikkelingen op het gebied van het ontwikkelings- en handelsbeleid. De eerste is de verknoping van dat ontwikkelings- en handelsbeleid, ook in deze begroting, want Nederland subsidieert nog steeds zaken onder het mom van hulp. Steeds meer ontwikkelingsgeld komt ten goede aan de bv Nederland zonder dat daar goede eisen aan worden gesteld, terwijl in lokale economieën de sociale ongelijkheid toeneemt. Collega's hadden het daar al over. Maar ook natuur, dieren en milieu lijden daaronder. Er is een evaluatie geweest van de begroting van vorig jaar. Daar stond al in dat de verknoping van hulp en handel niet effectief is. Mijn vraag aan de minister is dus: waarom wordt die verknoping toch verder doorgezet? Wat is haar gedachte daarachter?

Voorzitter. De Europese Commissie en vijftien lidstaten, waaronder Nederland, grijpen onder het mom van "never waste a good crisis" de oorlog tegen Oekraïne aan om de vrijhandel aan te jagen. Dat doen ze zonder dat er een wezenlijke discussie plaatsvindt over de gevolgen van de expansie van de wereldhandel midden in een klimaat- en natuurcrisis. Rapport na rapport bevestigt dat het verlies aan soorten wereldwijd razendsnel toeneemt, net als het verlies van kostbare natuur en de verwoestijning. Dat is overal ter wereld gaande, met name in Zuid-Amerika, waar nu dat Mercosur-verdrag speelt. Ondertussen komen overheden, bedrijven en individuen weg met de vernietiging van de natuur, omdat ecocide nog steeds niet strafbaar is.

Er wordt veel te weinig geld aan ontwikkelingssamenwerking besteed. De schade die we nu met ons handelsbeleid toedienen aan andere landen, ook buiten Europa, kunnen we niet compenseren, ongeacht het bedrag aan ontwikkelingsgeld. De balans tussen vrijhandel en de bescherming van de natuur is compleet zoek.

Mijn derde zorg is dat het Nederlandse handelsbeleid en het Europese handelsbeleid mensenrechten ondermijnen. We sluiten gewoon deals met landen waar mensenrechten worden geschonden; kijk bijvoorbeeld naar Qatar. Maar we hebben natuurlijk ook eerder gezien welke rol Nederland heeft gespeeld in Rusland, want we hebben gasdeals met Rusland gesloten. Dus mijn vraag aan de minister is: hebben we iets geleerd van die ontwikkelingen? Moeten we niet stoppen met handeldrijven met landen waar mensenrechten worden geschonden?

Voorzitter. Het is niet alleen de week van het stikstofdebat, maar het is ook Nationale Klimaatweek. De coalitie krijgt voor het zoveelste jaar op rij een dikke onvoldoende op het klimaatrapport. Dan wordt de mondiale voetafdruk van Nederland nog niet eens meegeteld. Deze week bracht de Wereld Meteorologische Organisatie een rapport uit waaruit blijkt dat het CO₂-niveau wereldwijd tot dramatische hoogte is gestegen. Vorig jaar verscheen er een rapport waaruit bleek dat we de belofte die we hebben gedaan in Glasgow om uiterlijk in 2030 te stoppen met de ontbossing, niet gaan halen. Nederland is een van de grote aanjagers van ontbossing in Europa. Als we die doelstelling willen halen, moeten we per jaar zo'n 10% van die ontbossing stoppen, dus mijn vraag aan de minister is: wat vindt zij ervan dat wij die belofte aan het schenden zijn, dat wij het niet gaan halen? Wat doet zij extra om die ontbossing te stoppen?

Voorzitter, tot slot. Op de begroting willen wij geen budget zien voor posten die klimaatschade veroorzaken, zoals de landbouwraden, die zich steeds richten op de belangen van de Nederlandse landbouw in het buitenland. We willen wel graag een budget zien voor klimaatfinanciering en de eiwittransitie, dus ik zal een amendement indienen om die klimaatfinanciering te verhogen. Daarnaast willen we dat rijke landen, en uiteraard ook Nederland, meer gaan betalen voor acute klimaatschade, voor loss and damage. Zo niet, dan zal de klimaattop in Egypte zeer waarschijnlijk mislukken.

Tot slot één vraag over de gehele begroting van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking: hoe zorgt de minister ervoor dat we gaan voldoen aan die 1,5 graad van Parijs? Hoe heeft zij deze begroting getoetst? Alle begrotingen zouden daaraan moeten voldoen, ook deze begroting. Ik ben benieuwd.