Bijdrage Teunissen aan debat over het Nationaal Plan Ener­gie­systeem

Dank u wel, voorzitter. In het Nationaal Plan Energiesysteem wordt een visie geschetst van waar ons energiesysteem naartoe moet. Maar in het rapport ontbreken keuzes die cruciaal zijn in het belang van de komende generaties, de natuur en het klimaat. Die keuzes zijn heel hard nodig. Want ondanks investeringen in hernieuwbare energie en toenemende regulering was de consumptie van hernieuwbare energie in 2022 volgens het CBS slechts 15% en het totale energieverbruik is niet lager dan in 1990.

Het idee van een visie zou, wat de Partij voor de Dieren betreft, moeten zijn om een beeld te schetsen van waar we heen gaan, en niet om energiebronnen een-op-een te verwisselen zonder een verdere systeemverandering. We zien echter dat dit in dit Nationaal Plan Energiesysteem wel gebeurt. Dat komt omdat het kabinet er nog steeds aan vasthoudt de grote vervuiler de hand boven het hoofd te houden met belastingvoordelen, fossiele subsidies, het uitkleden van handhavingsinstanties, vage maatwerkafspraken en het blokkeren van wetgeving, zoals over een klimaatplicht. Maar wat als dat economische model nu eens echt failliet is? Ook uit het The Future of Growth Report van het World Economic Forum blijkt immers dat Nederland achterloopt op duurzaamheid en op de 36ste plek van alle landen staat, lager dan bijvoorbeeld Jordanië, Marokko of Pakistan.

Voorzitter. Een van de fundamentele blokkades is volgens ons de angst voor het zogenaamde weglekeffect. Dat is een van de grote redenen waarom we de transitie niet versneld doormaken. Het kabinet is bang voor het weglekeffect, maar ondertussen maakt dat ook dat het beleid het binnenloopeffect totaal blokkeert. Door het krampachtig vastklampen aan het oude en het uitgeven van miljarden om grote vervuilers hier te houden, worden bedrijven van de toekomst actief tegengewerkt. Door bijvoorbeeld aardolie als grondstof voor plastic niet te belasten, liepen we niet alleen 14 miljard euro mis, maar moest het bedrijf Umincorp, dat plastic recyclet, zijn deuren sluiten. Door miljardensubsidies aan kunstmestfabrieken worden biologische boeren uit de markt gedrukt. Goede verbindingen voor internationaal treinverkeer blijven uit, omdat de Nederlandse overheid geen eerlijke vliegbelasting heeft.

Klaas Knot, de president van De Nederlandsche Bank, riep onlangs in Buitenhof op om te stoppen met sectoren die onder de werkelijke kostprijs produceren, bijvoorbeeld vanwege te lage lonen, of die afhankelijk zijn van fossiele subsidies. Hij noemde als voorbeelden de glastuinbouw, distributiecentra en de vleesverwerkingsindustrie, omdat in deze sectoren de maatschappelijke baten niet meer opwegen tegen de kosten. Daarnaast leggen ze beslag op capaciteit die je kunt benutten voor sectoren die de Nederlandse economie en welvaart veel meer opleveren. Als zelfs De Nederlandsche Bank zegt dat deze sectoren meer kwaad dan goed doen, op welke manier heeft de minister dit dan meegewogen? Is die maatschappelijke kosten-batenanalyse gebeurd voordat dit plan tot stand kwam?

Om een voorbeeld te geven: de chemie-, staal- en kunstmestindustrieën samen leveren minder dan 0,5% van de werkgelegenheid en slechts 1% van de omzet in Nederland op, maar nemen wel 30% van het Nederlandse energieverbruik voor hun rekening. Heeft het kabinet overwogen om voorafgaand aan dit energieplan een gedegen maatschappelijke kosten-batenanalyse te doen? Daarbij zou gekeken worden naar wat het kunstmatig in stand houden van de oude industrie ons kost ten opzichte van het faciliteren van een duurzame economie, evenals naar de energiebesparing, schone lucht, schoon water en duurzame werkgelegenheid die het ons kan opleveren als we dat kunstmatig in stand houden opdoeken. Hiermee wil ik niet zeggen dat het kabinet per bedrijf moet bepalen wie wel kan blijven en wie niet, maar dat het moet zorgen voor een eerlijk speelveld voor duurzame bedrijven.

Voorzitter. De 15% hernieuwbare energie die we op papier hebben, bestaat voor 40% uit biomassa. Biomassa is echter niet duurzaam, want leidt tot meer luchtvervuiling dan kolen en zorgt voor grootschalige bomenkap. Het kabinet heeft beloofd te stoppen met subsidies voor biomassa, maar tuigt nu gewoon weer een nieuwe maatregel op, die het verkoopt als BECCS. Is de minister het met de Partij voor de Dieren eens dat dit niet écht inzetten op hernieuwbare energie is en dat BECCS gewoon biomassa in een nieuw jasje is? Is het kabinet bereid om BECCS daarom uit de plannen te schrappen?

Voorzitter. Ook over gedragsverandering lees ik niets in het energieplan. Het is de kop in het zand steken, want uit stapels rapporten blijkt dat we de klimaatdoelen niet halen als we nu niet inzetten op minder vlees en zuivel.