Bijdrage Teunissen aan debat over klimaat en energie

Dank u wel, voorzitter. We spreken hier regelmatig, ook zojuist nog, over onze verschillen van inzicht over het oplossen van de klimaatcrisis. Die verschillen zijn soms groot. Waar we het toch in ruime meerderheid over eens waren, was dat het door de Hoge Raad bekrachtigde vonnis in de Urgendazaak gerespecteerd zou moeten worden, voor het klimaat en voor de rechtsstaat. Maar wat volgde, was een groot gat tussen woorden en daden bij het kabinet. Mooie woorden genoeg, maar de partijen die aan de knoppen zaten, hebben nagelaten om tijdig te handelen in de geest van het vonnis. Men ging liever in hoger beroep en in cassatie dan dat de ernst van de klimaatcrisis onder ogen werd gezien.

In het recente debat over de verduurzaming van de industrie bleek dat het inmiddels zo erg is dat coalitiepartijen niet eens meer de moeite nemen om te doen alsof het Urgendavonnis gehaald zou moeten worden. Het argument is dan: het langetermijnbeleid zou in gevaar komen door snelle kortetermijnreductie. Dat is een volstrekt kromme en onjuiste redenering. Het gerechtshof stelde expliciet: "Doelstellingen voor 2030 en daarna kunnen niet wegnemen dat een gevaarlijke situatie dreigt te ontstaan die vereist dat nu wordt ingegrepen. Naast de risico's zijn in dat verband ook de maatschappelijke kosten van belang. Naarmate er later wordt ingezet op reductie neemt het carbonbudget sneller af en moeten op dat latere tijdstip aanzienlijk verdergaande maatregelen worden genomen." Met andere woorden: hoe langer we wachten, hoe meer het kost, niet alleen in termen van geld, maar ook in termen van risico's wat betreft het klimaat. De minister gaf in het debat aan naar aanvullende maatregelen te zoeken gericht op het respecteren van het vonnis. We zijn inmiddels twee weken verder. Gezien de urgentie zou ik graag willen weten hoe het daarmee staat. Komen er extra reductiemaatregelen die ons verzekeren van het respecteren van het Urgendavonnis?

Dat betekent ook dat het eindelijk tijd wordt om pijnlijke politieke keuzes te maken en om ook te gaan voor gedragsverandering waar de heer Boucke het net over had: het stimuleren van minder vlees en zuivel eten, het inkrimpen van de veestapel en de luchtvaart en desnoods het stoppen van een deel van de productie van een of meerdere grote uitstoters. Dat zou bovendien winst kunnen opleveren in de strijd tegen Poetin. Het zou ook winst kunnen opleveren voor allerlei andere problemen, zoals de verspilling van zoet water en de uitstoot van stikstof, fijnstof en andere schadelijke stoffen. Ik krijg dus heel graag een reactie. Met welke extra maatregelen gaat de minister nu komen? Het is klip-en-klaar dat er extra maatregelen nodig zijn om onder die 1,5 graad te blijven en recht te doen aan internationale klimaatrechtvaardigheid.

In dat verband vraag ik me af wat de minister nu al kan zeggen over de Nederlandse inzet bij de COP27. De heer Thijssen vroeg zojuist ook om het proces daarnaartoe te schetsen. Ook daar kijk ik graag naar uit. Ik vraag me ook af hoe Nederland daarin gaat staan. Is Nederland bereid om een koploperspositie in te nemen en het goede voorbeeld te geven in plaats van zich steeds — of niet steeds, maar wel vaak — te verschuilen achter: dat regelt Europa wel voor ons? Zijn we als land bereid om echt die koploperspositie in te nemen?

Voorzitter. Dan heb ik nog een vraag over de extra stappen die we kunnen zetten om ook op de Caribische eilanden sneller te verduurzamen en te werken aan zaken als klimaatadaptatie en natuurbescherming. De Partij voor de Dieren heeft daar onlangs samen met BIJ1 een set Kamervragen over ingestuurd. Ook hebben we een motie aangehouden over de financiering van verduurzaming in dit deel van het Nederlandse Koninkrijk. Wij willen daar heel graag mee verder. Welke mogelijkheden ziet de minister om meer financiering te regelen voor verduurzaming, klimaatadaptatie en natuurbescherming op Bonaire, Statia en Saba?

Een maatregel die veel kan opleveren, is een verbod op reclame voor fossiele producten en bedrijven. De minister schrijft dat hij dat niet ziet zitten, maar ik vraag hem of hij tabaksreclames dan wel ziet zitten. Want dat gaat gewoon parallel. Het brengt schade toe aan de maatschappij als we zo doorgaan. Het is gewoon gevaarlijk. Het is gevaarlijk als wij blijven inzetten op het stimuleren van de fossiele industrie, dus ook dit moeten we uitfaseren. Is de minister dat eens met de Partij voor de Dieren? Fossiele brandstoffen zijn minstens zo schadelijk voor de volksgezondheid als roken, dus laten we vooral geen ruimte geven voor reclame voor iets waar we aantoonbaar vanaf moeten. Laten we ook geen ruimte geven voor greenwashing van bedrijven die onder aanvoering van een paar CEO's al decennialang wegkijken van wat nodig is om hun bedrijf binnen de grenzen van de planeet te brengen. Hoe ziet de minister voor zich dat mensen hun gedrag aanpassen als ze continu worden blootgesteld aan allerlei fossiele reclames? Lokaal gebeurt er al heel veel op dat vlak. Mede dankzij de inspanningen van onze fracties in Den Haag, Utrecht en Rotterdam wordt fossiele reclame in het straatbeeld daar al aangepakt. Vindt de minister dat ook een goede ontwikkeling? Kan hij ook andere gemeenten aansporen en helpen om deze stappen te zetten?

Voorzitter. Dan heb ik een vraag over het onderwijs. Wat kan de minister vanuit zijn landelijke regierol doen, bijvoorbeeld in samenwerking met de staatssecretaris voor Cultuur en Media en het liefst ook met de onderwijsministers, om eindelijk eens korte metten te maken met als lespakket vermomde kindermarketing? Is hij bereid om samen met de OCW-bewindspersonen een visie op te stellen gericht op het uitbannen van fossiele invloeden in media, cultuur, wetenschap en onderwijs?

Tot slot heb ik nog een vraag over de klimaatautoriteit en de generatietoets. Ik ben heel benieuwd hoe ver het kabinet is met de invulling van die twee.

Dank u wel.