Bijdrage Teunissen aan debat over Nationaal burger­forum klimaat- en ener­gie­beleid

Ambitieus klimaatbeleid kan veel sneller tot stand worden gebracht als je de burger erbij betrekt. Hij of zij is dan niet veroordeeld tot een passieve toeschouwersrol, maar wordt een actieve speler. De grote kloof tussen wat de wetenschap weet en de politiek verzuimt, kan het best worden gedicht door wat de burger beslist", aldus David van Reybrouck in zijn Johan Huizingalezing van 2021 over het burgerberaad. Het is eigenlijk een schande dat een burgerberaad nodig is, want het laat zien dat de politiek decennialang heeft gefaald om effectief beleid tegen de klimaatcrisis te voeren. Een klimaatcrisis die gierend uit de hand loopt. Het is zoals Van Reybrouck zegt: een burgerberaad kan de kloof tussen de klimaatwetenschap en politiek helpen dichten en ook het draagvlak voor ambitieus klimaatbeleid vergroten. Sterker nog: we hebben gezien het falen van de politiek nieuwe instrumenten nodig, zoals een burgerberaad, omdat die ook voor de transitie essentieel zijn. De Partij voor de Dieren is daarom groot voorstander van een burgerberaad, mits goed vormgegeven. Want een slecht vormgegeven beraad zorgt voor afbreuk van het vertrouwen, voor teleurstelling en ook voor grote risico’s dat we juist niet verder komen met het klimaatbeleid. Daarom moeten burgers allereerst duidelijk weten wat er met de uitslag van het burgerberaad gebeurt. Een besprekingsplicht voor de Kamer zoals dat nu voorligt en een motiveringsplicht voor het kabinet is veel te slap. Het kan dan gebeuren dat burgers maandenlang vergaderen en er vervolgens geen enkele aanbeveling wordt overgenomen. Waarom heeft de minister niet gekozen voor een regelgevingsplicht, tenzij er zwaarwegende bezwaren zijn die je van tevoren hebt vastgelegd? Ik denk bijvoorbeeld aan dat de CO₂-uitstoot niet mag toenemen, maar alleen maar mag afnemen. Graag een reactie. Alleen dan kan het beraad erop vertrouwen dat er serieus iets met hun idee wordt gedaan. Anders is het zonde van hun tijd, geld en goede ideeën. En wat gebeurt er als het burgerberaad met aanbevelingen komt die geen meerderheid hebben in de Kamer of die de coalitie niet ziet zitten? Wat dan? Dat zie ik ook niet terugkomen in het voorstel. Graag een reactie.

Voorzitter. Dan de vraagstelling waarover het burgerberaad zich mag buigen. Hoe kunnen we als Nederland eten en spullen gebruiken en reizen op een manier die beter is voor het klimaat? De nadruk ligt hier op individuele consumentenkeuzes. Gaan we vaker de fiets of het ov nemen? Gaan we vaker minder vlees eten? Dat zijn goede vragen, maar wat de Partij voor de Dieren betreft veel te klein voor een burgerberaad. Mijn vraag is dus of de minister heeft overwogen om hier systemische vragen voor te leggen. Bijvoorbeeld: hoe komt het dat we in Nederland overconsumeren? En: hoe voorkomen we dat de Nederlandse uitstoot verplaatst wordt naar het buitenland? Bovendien is mijn vraag: staat de minister toe dat er over de aanleiding voor een burgerberaad ook wordt gediscussieerd? Staat zij toe dat het beraad zelf een probleemanalyse mag maken en dat het zowel mag gaan over de kloof tussen de burger, de wetenschap en de politiek als over de klimaatcrisis en hoe we er nu voorstaan? Graag een reactie.

Voorzitter. Om de democratische legitimiteit van de aanbeveling van het burgerforum te versterken, vindt de Partij voor de Dieren dat er een referendum zou moeten worden georganiseerd over de aanbevelingen van het burgerforum. Dit heeft in Ierland ook goed gewerkt. Vraag de samenleving dus niet om een simpel ja-nee-antwoord, maar organiseer een meervoudig referendum. Dat wordt ook wel een preferendum genoemd door de commissie-Brenninkmeijer. Waarom heeft de minister deze aanbevelingen van de commissie-Brenninkmeijer niet overgenomen? Of gaat hij dat nog doen?

Voorzitter. Kortom: doe het goed of doe het niet. Het zou eeuwig zonde zijn om nu een halfslachtig burgerberaad in te voeren. Dat is zorgelijk, want we hebben het nodig in de transitie. Dan gooien we het kind met het badwater weg. Omwille van de tijd kom ik op de timing ook nog terug. Het is belangrijk dat het burgerberaad eerder wordt ingevoerd en dat we niet wachten tot de verkiezingen, maar daar kom ik zo nog op terug.

Dank u wel.