Bijdrage Teunissen aan debat over Staats­deel­ne­mingen

Voorzitter, het kabinet investeert in bedrijven omdat ze belangrijk worden gevonden voor de maatschappij en omdat de overheid invloed wil uitoefenen op deze bedrijven. De Partij voor de Dieren vindt dat het kabinet ervoor moet zorgen dat deze bedrijven opereren binnen de grenzen van veiligheid, gezondheid en klimaat. Alle bedrijven moeten dat, maar zeker bedrijven van maatschappelijk belang en waar de overheid een voorbeeldfunctie kan hebben.

Maar het is nu omgekeerd. Via de staatsdeelnemingen verdedigt het kabinet bovenal economische belangen en burgers, veiligheid en het milieu hebben het nakijken. Burgers moeten, via eindeloze procedures, hun belangen verdedigen bij de rechter. Wat veel tijd en energie kost. Het wordt dus tijd dat de staat de belangen van veiligheid, gezondheid en klimaat beschermt in plaats van uitkleedt.

Ik denk bijvoorbeeld aan KLM. Volgens het kabinet zo belangrijk voor Nederland dat het bedrijf vrijwel onbeperkt staatssteun ontving in de coronatijd. Die staatssteun blijkt nu niet alleen mogelijk onrechtmatig is verstrekt, maar KLM blijkt ook alle gestelde voorwaarden aan de koninklijk blauwe laars gelapt te hebben. Juridische stappen hiertegen zijn niet meer mogelijk.

Er gaat nog meer mis bij KLM. Een rapport over milieumaatregelen, bijvoorbeeld het schrappen van nachtvluchten, dreigde onder de pet gehouden te worden. En vorige oordeelde de rechtbank dat KLM de consument misleidt door te claimen dat vliegen met die maatschappij duurzaam is. De herhaalde tikken op de vingers van de Reclame Code Commissie had KLM er niet van weerhouden het gewoon weer opnieuw en opnieuw te proberen. Erkent de minister dat ook KLM zich moet houden aan de grenzen veiligheid, gezondheid en klimaat en hoe gaat de minister dit beter borgen?

Dan Schiphol. De rechter oordeelde vorige week over het aantal vluchten dat de Staat de belangen van omwonenden stelselmatig onvoldoende meeweegt. “De overheid heeft steeds gekeken naar het belang van de luchtvaartindustrie en pas in laatste instantie naar de belangen van omwonenden. Daardoor is er voor omwonenden te weinig overgebleven”. Een verlaging van het aantal vluchten bij Schiphol keer op keer uitgesteld. Gaat de minister nu eindelijk staan voor de gezondheid van omwonenden en het aantal vluchten beperken? Kan de minister toezeggen dat het aantal vluchten per direct zoveel mogelijk wordt teruggebracht, in elk geval tot de 400,000 vliegbewegingen die binnen het vigerende Luchthavenverkeersbesluit passen? Is de minister bereid nu ook eindelijk een vliegtaks in te voeren gedifferentieerd naar afstand en reisklasse? Schiphol pleit daar inmiddels zelf voor en we hebben hier de EU niet voor nodig. De 29 euro vliegtaks die je nu betaalt op een ticket gaat er niet voor zorgen dat er minder mensen businessclass naar San Francisco of Singapore vliegen.

Dan EBN. Energiebeheer Nederland roept op om te komen tot extra maatregelen om de gaswinning op de Noordzee te versnellen om “de resterende voorraden gas versneld naar boven te halen”. Hoe verenigt de minister deze oproep met de constateringen en de conclusie van wetenschappers dat er geen ruimte is voor nieuwe fossiele projecten?

Voorzitter, dat economische belangen bij staatsdeelnemingen boven die van mens en natuur worden gesteld is een patroon, het blijft helaas niet bij de voorbeelden die ik hier heb genoemd. Nog steeds voldoen maar 6 uit 17 staatsdeelnemingen aan de richtlijnen van het Science Based Target initiative, zo laat de evaluatie zien. Nog steeds scoort HollandCasino abominabel als het gaat om transparantie. Nog altijd financiert FMO palmolieplantages waar grove mensenrechtenschendingen en ernstige milieudelicten voorkomen. We moeten dit niet laten aankomen op rechtszaken van burgers tegen de staat. Zorg nou dat mensen het verloren vertrouwen in de overheid weer een beetje terug krijgen, dat scheelt ook nog eens bakken met geld.

Voorzitter, een van de duidelijke grenzen die het kabinet kan stellen voor alle bedrijven in Nederland is een klimaatplicht. We hebben strakke wet nodig die ervoor zorgt dat alle activiteiten van deze bedrijven binnen het akkoord van Parijs vallen. Bijkomend voordeel is, dat burgers dan, mits goed gehandhaafd, dat niet langer naar de rechter hoeven te stappen om dit af te dwingen, maar dat de overheid eindelijk eens het goede voorbeeld geeft. Is de minister bereid een klimaatplicht in te voeren voor bedrijven in Nederland en te zorgen dat staatsdeelnemingen hier op korte termijn aan voldoen?

Dank u wel.