Bijdrage Teunissen aan debat over de Nationale Grond­stof­fen­stra­tegie

Dank u wel, voorzitter. De winning van grondstoffen die nu plaatsvindt, is gebaseerd op twee verkeerde aannames. De eerste is dat oneindige groei van productie en consumptie mogelijk is in een wereld met eindige grondstoffen. De tweede is dat economische activiteiten loskoppelen van grondstoffengebruik mogelijk is, terwijl daar geen enkel bewijs voor bestaat op globale schaal. We zitten op een nieuwe golf van extractie en uitputting van de aarde en van een nieuwe concentratie van macht bij grote bedrijven, met grote gevolgen voor mensen, biodiversiteit en klimaat.

Voorzitter. We kunnen dit tij van uitputten alleen keren als we deze economie van extractie ombuigen naar fors minder en efficiënter, naar een regeneratieve economie. Dat betekent dus ook fors minder en efficiënter grondstoffengebruik. We moeten herhaalde schade aan gemeenschappen en milieu door de fossiele industrie voorkomen. Juist daarom zou er ook in deze grondstoffenstrategie veel meer aandacht moeten zijn voor een discussie over de vraag wat onze behoefte aan grondstoffen nu eigenlijk is, over een vermindering van de vraag, een vermindering van de milieudruk en een rechtvaardiger verdeling van grondstoffen. Doelstellingen en beleid hierop ontbreken nog volledig. Bedrijven kunnen bijvoorbeeld met simpele aanpassingen in het productieproces 20% tot 30% minder materiaal gebruiken dan ze nu doen, maar dat gebeurt niet omdat dat duurder is. Daarom heb ik een aantal vragen aan het kabinet. Is het kabinet bereid om met een visie te komen op onze behoefte aan grondstoffen en daarop ook verschillende scenario's te ontwikkelen? Gaat het kabinet zich concreet inzetten voor vraagvermindering? Is het kabinet bereid om daarvoor met een concrete doelstelling en een strategie te komen? Is het kabinet bereid om een visie uit te werken op een globale, rechtvaardige verdeling van grondstoffen waaruit blijkt hoe we vervolgens kunnen overgaan tot winning zonder daarbij de biodiversiteit in ernstige mate aan te tasten? Dat kunnen we ons immers gewoonweg niet langer veroorloven, want op een dode planeet kun je ook geen grondstoffen meer winnen.

Voorzitter. Erkent het kabinet dat er niet genoeg kritieke grondstoffen zijn om het huidige wagenpark een-op-een te vervangen door elektrische auto's en dat we vol moeten inzetten op openbaar vervoer en deelmobiliteit? Bijkomend voordeel is dat er dan een stuk minder staal nodig is. Het is bizar dat Tata Steel van de staatssecretaris niet circulair hoeft te worden. Is het kabinet bereid om sectoren en producten aan te wijzen die onmisbaar zijn voor de transitie en om in te zetten op de reparatiecapaciteit van mobiele telefoons en laptops en op de verhoging van het streefcijfer voor recycling in de Critical Raw Materials Act van 15% naar 30%? Graag een reactie van de minister van Economische Zaken en de staatssecretaris van IenW op al deze punten, inclusief Tata Steel.

Voorzitter. Dan, mede namens de heer Futselaar, de diepzeemijnbouw. De diepzee is een van de laatste onberoerde plekken op aarde. In juli beslist de Internationale Zeebodemautoriteit, waarin ook Nederland een plaats heeft, of ook dát stukje aarde geplunderd mag worden. Frankrijk, Duitsland, Spanje en sinds gisteren Zwitserland hebben zich gelukkig al uitgesproken voor een moratorium op diepzeemijnbouw; en terecht, want we weten minder van de diepzee dan van de maan. We weten niet welke rol de diepzeebodem heeft in oceaanprocessen en het leven in de oceanen. Wel weten we dat enorme hoeveelheden CO2 en methaan liggen opgeslagen in de diepzee, en dat deze een belangrijke rol speelt in het koelen van de aarde. Ook weten we dat het leven daar zo langzaam gaat dat het miljoenen jaren duurt voordat de mangaanknol is gegroeid. Als je daar iets weghaalt, is dat dus voor altijd. Dat betekent dat er per definitie geen duurzame of circulaire diepzeemijnbouw bestaat. Vanwege deze onvoorziene gevolgen zeggen ook techbedrijven zoals Google en Philips, autobedrijven zoals BMW en Volkswagen, bedrijven die wél baat hebben bij de energietransitie maar dus ook niet de absolute noodzaak hiervan zien: doe het niet; doe het niet, in ieder geval niet voor het komende decennium, tot we meer wetenschappelijk onderzoek hebben waaruit blijkt dat we het wél op een verantwoorde manier kunnen doen, wat nu dus niet kan.

Ook een recent rapport van WNF laat zien dat diepzeemijnbouw voor de energietransitie onnodig is, omdat er voor de komende twee decennia voldoende schaarse mineralen zitten in de huidige reserves, als we volop inzetten op een circulaire economie, het terugwinnen van metaal uit mijnafval en een reductie van de consumptievraag. Mijn vragen aan het kabinet zijn dus als volgt. Waarom is Nederland nog stil? Waarom pleit Nederland nu niet voor een moratorium op de zeemijnbouw? En is het kabinet alsnog daartoe bereid?

Dank u wel.