Bijdrage Thieme AO NVWA Dier­trans­porten

Eerste termijn

Voorzitter. Van de botsautootjes ga ik toch naar iets anders, namelijk de diertransporten. We hebben een beperkte spreektijd, dus ik beperk me tot de zelfregulering inzake controles diertransporten en slachthuizen en de controles door de NVWA daarop. Ik sluit mij verder van harte aan bij de woorden die mijn voorgangers gewijd hebben aan de voedselveiligheid.
Tijdens de behandeling van de begroting van EZ, onderdeel Landbouw en Natuur heeft de staatssecretaris gezegd dat zij lik-op-stukbeleid wil bij diertransporten en de transportduur op Europees niveau wil aankaarten. Ook zij kende de beelden van transporten die gepaard gaan met ernstig dierenleed doordat dieren meer dan acht uur lang in overvolle wagens staan zonder voedsel of water. Zo zei zij dat. Zij wil dus inzetten op hoge boetes en in ieder geval lik-op-stukbeleid. Wat vindt de staatssecretaris ervan dat een van de deelnemers van het kwaliteitssysteem QLL, de Nederlandse Bond van Handelaren in Vee, zijn leden heeft opgeroepen om massaal een bezwaarschriftprocedure te starten dan wel naar de rechter te gaan indien zij een boete krijgen van de overheid vanwege het overtreden van de wet? Ik vind dat ongehoord.

De Kamer wil dat de staatssecretaris meer doet dan boetes opleggen en dat zij overlegt binnen Europa. Gisteren is de motie van de PvdD en de PvdA (33400-XIII, nr. 105) aangenomen, waarin wordt verzocht om te onderzoeken hoe we transporten vanuit of binnen Nederland aan een maximumtransportduur kunnen binden. Het is duidelijk, het roer moet om. Deze staatssecretaris dient andere keuzes te maken dan haar voorgangers. Tot nu toe heeft de overheid zich aan de zijlijn gepositioneerd en geldt bij de diertransportsector en de slachterijen dat de slager zijn eigen vlees mag keuren. Sinds 2008 is de sector bezig met het opzetten van een eigen kwaliteitssysteem voor het transport van levende dieren, omdat de toenmalige minister een einde wilde maken aan de misstanden in de transportsector maar toen nog geen rol voor de overheid zag weggelegd. In de afgelopen jaren heeft het kabinet telkens beloofd dat het zou ingrijpen als dit niet zou werken. En dat het niet werkt, blijkt uit alle audits van de kwaliteitssystemen die we de afgelopen jaren in allerlei vormen voorbij hebben zien komen. Dierwaardig Vervoer, Kwaliteitssysteem Exportverzamelcentra, mooie beloftes, gelamineerde folders; we hebben er allemaal kennis van kunnen nemen.
Sinds 2011 kennen we weer een nieuw systeem van zelfregulering: het QLL-systeem. Daarin zijn alle eerdere systemen samengevoegd. Ook dit systeem faalt, zo blijkt uit de NVWA-audits van 2011 en 2012. Ernstige tekortkomingen werden geconstateerd. Zo was de medewerking aan de uitgevoerde audits gebrekkig, waardoor de NVWA niet voldoende inzicht kreeg in de uitvoering van het kwaliteitssysteem. Controles die binnen QLL worden uitgevoerd hebben onvoldoende diepgang. De beloofde onaangekondigde controles zijn niet uitgevoerd. En overtredingen die door de NVWA wel werden opgemerkt, werden door QLL niet opgemerkt. Daarbij komt dat slechts een beperkt aantal transporteurs, minder dan 300 van de 1.700, zijn aangesloten en dat er tussen de deelnemende organisaties veel gesteggel is over het systeem.

Het QLL-systeem beperkt zich tot varkens en vleeskalveren. Het was voor QLL niet mogelijk om de kwaliteit in het transport van runderen en schapen te borgen. Vandaag voeren we weer een debat over dit systeem. Al in 2011, nadat de sector zichzelf telkenmale een brevet van onvermogen gaf, heeft de Kamer het kabinet verzocht om de controle weer geheel in eigen hand te nemen. In zijn brief van 6 september 2012 gaf voormalig staatssecretaris Bleker aan dat hij voorbereidingen aan het treffen was om de handhaving weer in eigen hand te nemen. Een nieuwe audit -- die zal waarschijnlijk dit jaar plaatsvinden -- zou niet worden afgewacht, maar er zouden voorbereidingen worden getroffen. Hoe staat het met die voorbereidingen? Oud-staatssecretaris Bleker heeft gezegd dat die controles dan ook voor rekening komen van de sector. Dat lijkt mij een uitstekend idee, mede gelet op het beperkte overheidsbudget.
Ik kom op de controles bij transport en slacht die de NVWA zelf uitvoert. Naar het functioneren van de NVWA zijn diverse onderzoeken gedaan, onder andere door de commissie-Vanthemsche in 2008 en 2011 en de Food and Veterinary Office in 2011. De conclusies luiden overal hetzelfde: onvoldoende strenge dierenwelzijnsnormen, wrakke dieren die toch vervoerd en geslacht worden en structurele onderbezetting bij toezicht. Verder is er vaak geen dierenarts aanwezig bij de aanvoer van dieren en is er sprake van gewenning en gebrek aan kennis bij de controleurs. Ook daarbij zie je dat er nog heel veel verbetering nodig is. Op zich vinden we het positief dat de NVWA zegt dat zij de problemen echt gaat oplossen, maar het is voor ons onduidelijk welke problemen zij precies gaat oplossen, temeer daar er bezuinigingen zijn gepland bij de NVWA.
Alhoewel, bij de begroting van VWS is een amendement aangenomen waarmee wordt voorkomen dat de bezuinigingen op de NVWA voor 2013 worden doorgevoerd. Hoe verhoudt dit amendement zich tot de controle bij transport en slacht? Komen er dan ook meer controles? Hoe wordt dit amendement uitgevoerd?

Tweede termijn

Voorzitter, ik ben blij met de toezegging over een overzicht van de verrichte controles. Ik ben blij met het plan waarmee de staatssecretaris eind februari komt voor de omgang met de resultaten van de audits en de rol van de overheid, een en ander indachtig de aangenomen motie van onze hand die stelt dat de overheid de controles voor 100% in eigen hand zou moeten nemen. Met de motie over hogere dierenwelzijneisen met betrekking tot duur van transporten vanuit en binnen Nederland heeft de staatssecretaris volgens mij behoorlijk wat op haar bordje liggen. Maar een kwaliteitssysteem van de sector dat structureel niet blijkt te werken, een onderbezet NVWA en natuurlijk de bezuinigingen vormen natuurlijk een enorme opgave. Ik kijk echt uit naar ideeën om de sector mee te laten betalen aan de controles. De Kamer is in ieder geval duidelijk: de overheid moet doen waar ze voor is, namelijk normstelling, controle en handhaving. Hoge boetes kunnen zeker afschrikwekkend zijn, maar we weten allemaal dat ze maar een beperkte werking hebben.