Bijdrage Thieme Debat Commissie de Wit

Mevrouw Thieme:

Voorzitter,

Allereerst wil mijn fractie graag haar grote waardering uitspreken voor het werk dat de commissie de Wit verzet heeft, ondanks haar beperkte mandaat. De vragen die bij elke burger leven over de oorzaak van de financiële crisis zijn diepgaand onderzocht, maar dat leidde helaas nog niet tot conclusies die eensluidend of zonder discussie zijn. Volgens de commissie de Wit is “iedereen schuldig aan de kredietcrisis”. [1] De banken, de verzekeraars, de toezichthouders, de politiek, maar een hoofdschuldige is niet aan te wijzen.
We horen de Nijmeegse hoogleraar Eelke de Jong zeggen dat niemand in Nederland iets te verwijten valt en dat de schuld in China en in de Verenigde Staten ligt.'' [2]
Waarschijnlijk geeft geen van beide uitersten een bevredigende uitleg voor de slachtoffers van de kredietcrisis. Alle Nederlandse burgers hebben met de miljardensteun uit publieke middelen, meebetaald aan het overeind houden van banken en verzekeraars. De verantwoording daarvoor zal nog helder in beeld gebracht moeten worden. We worden geteisterd door financiële schandalen, die allen gekenmerkt worden door de graaicultuur. Een graaicultuur die veroorzaakt lijkt te zijn door doorgeschoten marktdenken in combinatie met falend overheidstoezicht.
De overheid heeft het banken en verzekeraars mogelijk gemaakt om met overheidssteun een omgekeerde bankroof uit te voeren. Met de legiolease affaire waarin particulieren misleid werden om met geleend geld te gaan beleggen, zijn burgers op grote schaal letterlijk bestolen van hun financiële zekerheden en oudedagsvoorziening.
Vervolgens bleek dat in woekerpolissen, verzekeraars en tussenpersonen zich schaamteloos verrijkten over de rug van argeloze burgers. Banken en tussenpersonen maakten gebruik van het in het verleden opgebouwde imago als betrouwbare dienstverlener gericht op het algemene nut.

Burgers werden met provisies tot meer dan 80% van het ingelegde bedrag aan de rand van de afgrond gebracht. De overheid en de door haar aangestelde financiële toezichthouders zwegen in alle talen en gedoogden de beroving van de Nederlandse burger. Met als triest dieptepunt de ondergang van de op woekerpolissen gebouwde “bank” van Dirk Scheringa.
De schuldigen van deze omgekeerde bankroof en verzekeringszwendel zijn nog steeds niet gestraft, voorzitter. Sterker nog, het is nauwelijks een jaar geleden dat onze demissionaire minister-president de gedenkwaardige woorden tegen Dirk Scheringa sprak (ik citeer) : “'Je bent een voorbeeld voor ons allemaal', 'Je speelt een geweldige rol in de financiële sector, zet je in voor sport en cultuur. Ik vind dat fantastisch. We zijn trots op je!' einde citaat.
Dat, voorzitter, is precies wat burgers niet meer kunnen volgen en willen volgen. De graaiers blijven buiten schot en de burgers moeten de rekening betalen van een falend beleid.
Een eerdere bewoner van het Catshuis, de dichter Jacob Cats, bedacht volgens de overlevering een uithangbord voor een pijpenwinkel, waarop hij liet noteren: “Kleine stelen en grote stelen, maar grote stelen het meest.” En toen het bevoegd gezag aanstoot nam aan die tekst, werd daaraan toegevoegd: “Op last van het stadhuis: grote stelen per abuis”.
Wie weet waar de enorme tegoeden gebleven zijn van onze onderlinge verzekeringen, die eerst van ons allemaal waren en toen commercieel gingen? Wie weet waar de enorme tegoeden gebleven zijn van de nutsinstellingen die tot voor kort ónze banken waren voordat ze commercieel gingen? Hoeveel hebben de leden van de Rabobank en de Nutsspaarbank, de onderlinge ziektekostenverzekaars en de onderlinge brandverzekeraars teruggezien van hun gezamenlijke tegoeden?
Het heeft er alle schijn van dat wat van ons samen was, is overgeheveld naar de markt. En dat de nu ontstane tekorten van het doorgeschoten marktdenken, moeten worden aangevuld door de burgers.

Toen de banken in problemen kwamen, moesten de burgers via de overheid duizenden euro’s per persoon bijdragen om de banken overeind te houden. En nu de pensioenfondsen in de gevarenzone komen, zijn het opnieuw de burgers die de rekening gepresenteerd krijgen.
Voorzitter, is de financiële crisis een technische crisis die in elk geval deels buiten onze invloedssfeer tot stand gekomen en veroorzaakt is? Of zijn er dichtbij huis harde oorzaken aan te wijzen? Hoe kan het dat bankdirecteuren enorme bonussen krijgen, terwijl ze instellingen zoals ABN AMRO naar de rand van de afgrond hebben geleid in plaats van de belangen van de bank en haar spaarders en beleggers als een goed huisvader te beheren?
Vindt de commissie het slechts toeval dat naast de in het honderd gelopen bankovernames, we ook te maken hebben met onvoldoende dekkingsgraden bij pensioenfondsen en verzekeraars, zoals gister nog de autoverzekeraar Ineas, omvallen? Of ziet de commissie hier een patroon?
Wat is er gebeurt met het vertrouwde nutsspaarbank- of Postbankgevoel? Waar ligt volgens de commissie het omslagpunt waar betrouwbare marktpartijen zich gingen omvormen tot roofridders met exorbitante vergoedingen voor zichzelf en de belangen van de klant verzaakten?.
Kan de commissie aangeven in hoeverre de voortschrijdende, misschien moet ik zeggen voortwoekerende marktwerking, debet is aan de crisis die de commissie heeft onderzocht?
Is de commissie het eens met hen die zeggen dat de oorzaak van de crisis in China en de VS ligt, of is de commissie het eens met hen die zeggen dat de wijze waarop onze bankinstellingen omgingen met bijvoorbeeld de handel in zeer ondoorzichtige financiële producten zoals derivaten, de oorzaak is?
In 2003 werd door mega-investeerder Warren Buffett, in een brief aan de aandeelhouders van zijn beleggingsmaatschappij Berkshire Hathaway al geschreven (ik citeer) : "De geest van de derivaten is nu uit de fles, en deze instrumenten zullen vrijwel zeker in variëteit en aantal toenemen tot een of andere gebeurtenis hun giftigheid duidelijk maakt."... "Centrale banken en regeringen hebben tot dusver geen effectieve manier gevonden om de risico's die deze contracten opleveren te beheersen of zelfs maar te overzien.

Hij vervolgt: "... " Wij proberen op onze hoede te zijn voor iedere vorm van risico op megacatastrofes en die houding kan ons overdreven beducht maken voor de snel stijgende hoeveelheden lange termijn derivatencontracten. Maar in onze optiek zijn derivaten financiële massavernietigingswapens, die gevaren met zich meebrengen die, hoewel nu latent, potentieel dodelijk zijn." Einde citaat.

Buffett noemde derivaten in 2003 al een tijdbom. We hebben even moeten wachten op de ontploffing. Maar hij waarschuwde ook voor een kettingreactie. En de gevolgen daarvan lijken op dit moment nog niet te overzien omdat de kettingreactie nog niet is uitgewoed.
Daarom is naast de moeilijk te beantwoorden schuldvraag ook vooral de oplossingsrichting van het grootste belang. Ziet de commissie mogelijkheden om met aanbevelingen te komen in de tweede fase van het onderzoek hoe het Nederlandse aandeel in de financiële crisis beperkt had kunnen worden en – belangrijker- in de toekomst verder beperkt zou kunnen worden.
Natuurlijk helpen scherper toezicht en verplichtingen tot het aanhouden van grotere reserves, maar is de commissie met mij van mening dat er ook een stelselwijziging noodzakelijk is die speculatie ontmoedigt, die flitskapitaal tot rust brengt en die burgers een duidelijk inzicht geeft in banktransacties die zich afspelen in de reële economie <> versus banktransacties die zich afspelen in de virtuele economie en die het karakter hebben van piramidespelen en andere Ponzi-achtige constructies? Graag een reactie.
Ook ben ik benieuwd naar de opvatting van de commissie of het nou zo was dat Bernard Madoff en de mannen van Palm Invest structureel activiteiten ontplooiden, zich wezenlijk onderscheidden van wat gerenommeerde Nederlandse banken en verzekeraars ondernamen, <<>> of moeten we zeggen dat ook instellingen als Dexia, Aegon en Nationale Nederlanden zich te buiten gingen aan onfatsoenlijke financiële transacties die de stabiliteit van het Nederlandse bank- en verzekeringswezen ernstig in gevaar brachten? Graag een reactie.
Hoe ziet de commissie in dat kader de activiteiten van een instelling die zich louter met transacties in de reële economie bezig houdt, ten opzichte van andere banken met veel minder transparante bankproducten?
Voorzitter, is er een weg terug naar de nutsspaarbanken die zich onderscheiden van banken die naast sparen, giraal geldverkeer ook allerlei onduidelijke speculatieve financiële producten op de markt brengen? Mijn fractie denkt van wel.
Kan de commissie aangeven welke extra bevoegdheden zij zou wensen voor het tweede deel van dit onderzoek? Is er behoefte aan een verder strekkend mandaat in de vorm van een parlementaire enquête, waarin betrokkenen onder ede kunnen worden gehoord?
Wat is de indruk van de commissie van het waarheidsgehalte van de nu gegeven antwoorden op vragen die niet onder ede werden afgenomen? Kan de commissie aangeven of er naast de heer Lippens en genodigden van Icesave nog anderen zijn geweest die niet aan uw uitnodiging gehoor hebben gegeven?
Voorzitter, het rapport is er, de conclusies zijn getrokken, in elk geval voor wat de commissie betreft, maar koppen zijn er nog niet of nauwelijks gerold. Mijn vraag aan de commissie is of dat te maken heeft met het feit dat wat de commissie aangetroffen heeft, is meegevallen, of daarover pas iets te zeggen na het tweede deel van uw onderzoek , of dat uw mandaat te beperkt was om de aanzet tot harde maatregelen te kunnen geven.
Mijn fractie is er voorstander van het tweede deel van het onderzoek het karakter van een parlementaire enquête te geven. Omdat er veel op het spel staat, niet alleen in termen van geld maar vooral in termen van vertrouwen van de burgers in financiële instellingen, toezichthouders en politiek.
Voorzitter, hoe kon groot onrecht ontstaan, blijven voortbestaan en zoveel burgers raken, terwijl ingrepen uitbleven?
Ik wil me graag tot die kernvraag beperken in eerste termijn voorzitter. En voorts zijn wij van mening dat naast het hier gesignaleerde onrecht, er tevens een einde moet komen aan de bio-industrie. Dank u wel!

[1] http://www.rnw.nl/nederlands/article/commissie-de-wit-iedereen-schuldig-aan-kredietcrisis
[2] http://www.beurs.nl/nieuws/binnenland/3039726/nut-commissie-de-wit-nagenoeg-nihil