Bijdrage Thieme over Toezicht NVWA

Voorzitter, gaan we de voedselveiligheid, de volksgezondheid en het welzijn van dieren meer of minder bevorderen? Dát is de vraag die centraal staat in dit debat. Inmiddels is duidelijk geworden dat de coalitiepartijen in de coalitie van water en vuur, lijnrecht tegenover elkaar staan bij het beantwoorden van die vraag. De VVD wil minder toezicht, de PvdA wil meer. Maar de vraag is wie de rug recht houdt. Hoeveel de principes van de PvdA waard zullen blijken. De makkelijkste weg is minder NVWA. Minder toezicht en de boel de boel laten. Exact waar de VVD voor pleit. Daarmee negeert de talloze rapporten waarin Nederland een zware onvoldoende krijgt voor het toezicht op voedselfraude, voedselveiligheid en dierenwelzijn. Directeur Opperhuizen van de NVWA zegt dat verschillende bedrijven in de vleesketen, inclusief de handel, geen verantwoordelijkheid nemen voor de voedselveiligheid. En ook Dirk Duijzer, directeur Coöperatie en Duurzaamheid bij de Rabobank zegt, en ik citeer: “Voedselschandalen zijn geen incidenten meer. Het zelfreinigend vermogen van de sector is bedroevend: ik ken geen sector waarin bestuurders en ondernemers zo weinig verantwoordelijkheid nemen voor elkaar”(einde citaat) Het is aan dovemansoren gericht bij de VVD.

Voorzitter, structurele wetsovertreding vraagt om een sterke voedselwaakhond die afrekent met wangedrag. Maar de NVWA is echter in tien jaar tijd welbewust verzwakt. De NVWA is kapot bezuinigd en uitgebeend. De onafhankelijkheid is in het geding geraakt en de expertise is verloren gegaan.

Vleeskeuring werd ondergebracht bij de private onderneming KDS. De mislukte privatisering van de vleeskeuring kostte de overheid 50 miljoen en leidde alleen maar tot een toename van het aantal vleesschandalen.

Voorzitter, ik ken de staatssecretaris als een politica met idealen en als een bewindspersoon die zich daadkrachtig kan opstellen. Het verbaasde me dan ook niet dat de staatssecretaris de voedselveiligheid en dierenwelzijn en het NVWA-toezicht daarop, een centrale plek heeft gegeven in het beleid van dit kabinet.

Onderzoek van stichting Dier en Recht over de naleving van dierenwelzijnswetgeving in de vee-industrie door de NVWA leert dat er in 2013 2,7 miljard wetsovertredingen hebben plaatsgevonden. Ondanks law-and-ordercoalitiegenoot VVD, is het blijkbaar toch zeer moeilijk om stelselmatige wetsovertreding in de veehouderij aan te pakken.

Veehouders worden zelden geverbaliseerd. En als er al proces verbaal wordt opgemaakt, wordt dit vaak door kennistekort geseponeerd door het OM. De optelsom van een zeer kleine pakkans plus een zeer lage boete levert als uitkomst fraude en misstanden op. Paardenvlees wordt omgekat tot rundvlees, notabene door een recidivist. De slachterij waarbij sinds 2012 overtredingen zijn geconstateerd zoals het onvoldoende fixeren bij onverdoofde slacht, het kappen van snavels bij eenden, poepvlees en intimidatie van NVWA medewerkers, kan ongestoord z’n gang gaan. Voorzitter, kan de staatssecretaris uitleggen waarom ze dit bedrijf niet sluit?

Het klinkt mooi ,voorzitter, 175 fte oplopend tot 245 fte extra erbij. Maar.. er is meer dan 1500 fte wegbezuinigd. Het is slechts een druppel op een gloeiende plaat. De rekenkamer constateert dat de nieuwe toezichtmethoden die minder geld zouden kosten zoals risicogericht toezicht, helemaal geen besparing opleveren. Dat er geen scherp inzicht is bij de NVWA in de naleving van wetgeving en dat kwaliteitssystemen van de vleessector zich tot nu toe niet hebben bewezen.

Investeren of minder doen. Dat is de keuze volgens de Rekenkamer. Minder doen is alleen geen optie. De maatschappij eist meer toezicht na de aanhoudende voedselschandalen.

Voorzitter, de rek is eruit bij de NVWA. Ze moet versterkt worden en niet alleen ten aanzien van toezicht op de vleessector:

Gisteravond hebben we de schokkende EO-reportage kunnen zien over hoe Nederland de spil vormt bij de illegale handel in exotische dieren en dat toezicht en handhaving volkomen faalt. Geen expertise, geen mankracht. De illegale exotenhandel is immens en te vergelijken met de drugshandel. Is de staatssecretaris bereid om een expertteam te vormen voor het toezicht op de illegale handel en smokkel?

Voorzitter, tijdens het rondetafelgesprek waren alle toezichtexperts het erover eens: er moeten meer onaangekondigde controles komen.

De staatssecretaris reserveert hiervoor slechts 6 fte. Dit is volstrekt onvoldoende. Is de staatssecretaris bereid om de capaciteit van 6 fte voor onaangekondigde controles te verhogen? Meer straf en minder begrip voor wetsovertreders, niet vooruitschuiven maar aanpakken.

Is de staatssecretaris van mening dat het Bureau Risicobeoordeling en Onderzoeksprogrammering een bijdrage kan leveren aan het gebrek van kennis op het gebied van dierenwelzijn? En is de staatssecretaris bereid om de Wet op Onafhankelijke Risicobeoordeling aan te passen zodat het BuRo hierin een wettelijke taak krijgt? Graag een reactie, ik overweeg een motie.

Voorzitter, het plan van aanpak van de staatssecretaris metselt scheurtjes dicht. Maar zorgt niet voor een herstructurering van een falend systeem van toezicht en handhaving. Wat zijn de prioriteiten, hoe wordt de onafhankelijkheid gewaarborgd, hoe krijgt de NVWA weer expertise, hoe wordt het toezicht weer effectief en intensief waar nodig? De staatssecretaris levert de Kamer geen antwoorden en afrekenbare doelstellingen ondanks alle beloftes. Graag een reactie

Voorzitter, de slachterijen hebben een aantal jaren geleden omwille van kostenreductie de kans gegrepen om de slachtkeuringen aan de lopende band te versnellen door enkel op afstand te laten kijken naar de karkassen: zichtkeuring heet dat met een mooi woord. Zo zijn ze in staat om de lopende band te versnellen en maar liefst 650 varkens per uur te slachten. Keurmeesters hebben de noodklok geluid: dit kan zo niet langer. Is de staatssecretaris bereid om niet langer zichtkeuringen in slachterijen toe te staan? Ze zei dat het ter discussie staat maar wanneer gaat ze nou wat doen? Ik overweeg een motie op dit punt.

Voorzitter, de VVD heeft inmiddels hard en duidelijk positie gekozen: Geen extra toezicht, geen extra handhaving.

Vandaag zal duidelijk worden óf de PvdA daarvoor zwicht omdat dit onderwerp geen crisis waard zou zijn… of dat de PvdA vandaag kiest voor: niet doorschuiven maar aanpakken en straf voor iedereen die straf verdient. Meer straf en minder begrip voor criminelen. Als dat het geval is, zal de Partij voor de Dieren dat van harte steunen. Law and order! Het welzijn van mens en dier verdient niet alleen wettelijke bescherming, maar ook werkelijke bescherming.