Bijdrage Thieme Verant­woor­dings­debat

Bekijk de bijdrage via debatgemist.nl

Mevrouw Thieme (PvdD): Voorzitter. De minister van Financiën meldt dat de Zuid-Europese schuldencrisis vele malen erger kan uitpakken dan de bankencrisis, waarvan we de pijn allemaal direct gevoeld hebben en die de huizenmarkt verlamt. De banken willen spoedoverleg omdat er zeer pijnlijke scenario's dreigen. De admiraliteit van de westerse vrijemarkteconomie verkeert in zwaar weer. Juist op dat moment moet een aantal leidende schepen het doen zonder kapitein. De directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit zit thuis met bijzonder verlof in een niet erg benijdenswaardige positie. De directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft zijn handen vol aan de immense problemen waarmee een vastgoedfonds onder zijn toezicht kampt. De grondlegger van de NASDAQ zit een gevangenisstraf uit van 150 jaar. Onder het oog van onze voormalige minister van Financiën ging een Nederlandse bank failliet. In 2005 betoogde Alan Greenspan nog dat regulering door de private sector in het algemeen een veel beter middel is gebleken om excessieve risico's te beperken dan regulering door de overheid, maar hij verklaarde in 2009 dat hij zich blijkbaar toch had vergist. En er zijn nog wel wat meer schepen binnen de westerse zilvervloot die op dit moment een kapitein ontberen. Ik zou zeggen, maak het verhaal zelf af en kleur de plaatjes in.

Burgers zijn hun vertrouwen in banken, verzekeraars, overheid en politiek in een snel tempo kwijtgeraakt. Instituten die sinds mensenheugenis borg stonden voor vertrouwen, en dat vertrouwen ook van de burgers hebben gekregen, hebben dat vertrouwen op grote schaal beschaamd. De rode draad die in de werkwijze te ontdekken valt en die leidde tot dat beschaamde vertrouwen, is de zoektocht naar de grenzen van onze mogelijkheden. In de periode dat de bomen tot aan de hemel leken te groeien, zijn we gaan geloven dat dat ook echt zou kunnen gebeuren. Daarmee werd de draagkracht van landen, van banken, van beleidsvrijheid van particulieren en van de aarde ver, ver overschreden. Instituten die het vertrouwen hadden, kunnen niet langer teren op hun oude roem, maar zullen dat vertrouwen moeten herwinnen. Daar is dit kabinet niet mee bezig. Daar is niets van terug te vinden in de eurozone en daar is niets van terug te vinden bij de banken. Wij hebben een vertrouwenscrisis die zijn weerga in de geschiedenis niet kent en waarvan de gevolgen nog nauwelijks te overzien zijn. Ik schets u de situatie waarin we het verantwoordingsdebat moeten houden: niet op "woensdag gehaktdag", zoals in andere jaren, maar op "donderdag zonderdag", zoals onze zuiderburen zeggen. De vraag is: zonder wat? Zonder visie? Zonder vertrouwen? Zonder verantwoording? Om te beginnen zonder een deugdelijke verantwoording.

Waar is de Mark Rutte die in 2009 op Verantwoordingsdag nog tegen het kabinet zei: "Het gaat ook om de resultaten. Kunnen wij de minister nu op één punt ook op het resultaat afrekenen? Dus niet alleen op de inzet, maar ook op het resultaat? Wil de minister zich daar in ieder geval sterk voor maken en aan Nederland toezeggen dat het blauw op straat niet zal afnemen, maar eerder zal toenemen? Wil de minister niet alleen de intentie uitspreken, maar een harde toezegging doen? Mensen zitten daar op te wachten." Dit is een citaat van de heer Rutte, destijds als fractievoorzitter.

In 2010 zei de heer Rutte: "In september, bij de algemene beschouwingen, heb ik tegen u gezegd: regeer of stap op. Als dit kabinet, waarvan u een schragende partij bent, niet gaat regeren, dan moet het opstappen." Nu, in 2011, komt de man die zoveel commentaar had op de magere verantwoording van de achtereenvolgende kabinetten-Balkenende met een treurig stapeltje brevetten van onvermogen van het "afspraak is afspraak"-kabinet, gevangen in het prisoners dilemma dat CDA/VVD/PVV heet, in bange afwachting van wat 23 mei gaat brengen en in kennelijke onmacht om ook maar iets van de beloften aan kiezers en aan andere burgers waar te maken.

Het is een somber beeld, dat kennelijk moet worden opgevrolijkt met een full color brochure van 158 pagina's met foto's en welgeteld twee pagina's versluierde financiële verantwoording over het staatshoofd en haar entourage. 38 mln. is een boel geld voor een glossy van Vorsten Vandaag die normaliter in de kiosk ligt voor €7,95. Na alle commotie over de "Gerda", komt het kabinet-Rutte nu met de "Bea", waarin, zoals in het gehele beleid, aanzienlijk meer aandacht wordt besteed aan de maxima dan aan de minima. Ik miste hierin overigens de verantwoording van het Koninklijk Jachtdepartement. In de fotobijlage zien wij daar ook een foto van. Kan het kabinet aangeven of er sprake is van een wapenstilstand in het Kroondomein of dat er opnieuw is gekozen voor maximale camouflage rond het gevoelige onderwerp van dieren doodschieten voor een handje vol koninklijke jagers en hun gasten uit binnen- en buitenland? Ik ontvang graag alsnog een compleet overzicht van elke cent die burgers hiervoor moeten betalen.

Uit de Bezuinigingsmonitor 2010 blijkt dat wij 0,25 mld. minder bezuinigen dan was aangekondigd en dat bijna 40 mln. aan bezuinigingen is ingeboekt zonder dat concrete beleidskeuzes zijn gemaakt. Om het af te sluiten, zijn er fouten en onvolkomenheden in de verantwoording bij 810 mln. Ook concludeert de Algemene Rekenkamer dat de beleidsinformatie, dus de informatie over de effecten van de uitgaven, een aandachtspunt blijft. Om het beleid van dit kabinet goed te kunnen beoordelen, is de informatievoorziening aan de Tweede Kamer van essentieel belang. Ik vind dat het kabinet bereid moet zijn om de effecten en gevolgen van de uitgaven en de genomen maatregelen toetsbaar inzichtelijk te maken in een document. Het is bedroevend dat wij daar met zijn allen om moeten blijven vragen, aan een kabinet dat zich laat voorstaan op "afspraak is afspraak".

De inzet van dit kabinet was om het huishoudboekje van de Staat weer in balans te brengen om zo onze kinderen niet met onze schulden op te zadelen. Door het beleid dat dit kabinet voert, zadelen wij onze kinderen juist op met een volgebouwde en vervuilde wereld en daarnaast een energiecrisis, een voedselcrisis en een biodiversiteitscrisis. In plaats van te investeren in het meest kwetsbare en kostbare dat wij hebben, namelijk onze eigen leefomgeving, breekt dit kabinet de natuur eigenhandig af. De kwaliteit van onze lucht, ons water en onze bodem gaat zienderogen achteruit doordat het kabinet de grenzen die zijn gesteld om onszelf en onze leefomgeving te beschermen, opheft ten gunste van de vee-industrie, de grote bedrijven en de autorijder.
Wat gaat dat ons kosten? Wat zijn de extra kosten die drinkwaterbedrijven nu moeten maken om de overmaat aan bestrijdingsmiddelen en meststoffen uit het water te zuiveren? Wat zijn de extra volksgezondheidskosten die de hoge fijnstofuitstoot vanuit stallen en wegen met zich meebrengt? Wat doet de overmaat aan stikstof en fosfaat op onze bodems aan schade in termen van geld en onomkeerbare aantasting van onze natuur?

Dit kabinet weigert te kijken naar kosten op lange termijn en de kosten die zijn beleid veroorzaakt. Zij komen voor rekening van de volksgezondheid van de hardwerkende Nederlander. De maatschappelijke kosten van onze huidige wijze van produceren en consumeren zullen moeten worden betaald door degenen die deze kosten veroorzaken.
Links en rechts Nederland wil van dit kabinet weten welke afrekenbare doelen er zijn, niet alleen in termen van geld en arbeidsplaatsen, maar ook in termen van duurzaamheid, dierenwelzijn en volksgezondheid.

Terwijl over de hele linie ongeveer 5% wordt bezuinigd, kiest dit kabinet ervoor om in de budgetten voor cultuur en natuur 60% te schrappen, zonder enige onderbouwing of visie. Gereserveerde budgetten worden stevig ingeperkt en bestuurlijke afspraken worden opzijgezet met een stuitend vertoon van minachting van het algemeen belang. Als dit kabinet al belang zou toekennen aan de waarde van behoorlijk bestuur en de notie dat natuur van en voor iedereen is, en dus een algemeen belang vertegenwoordigt, dan valt daar niets maar dan ook niets van te merken.
Het kabinet lapt de Europese regels ten aanzien van de natuur aan zijn laars. Dat kost geld, heel veel geld. Ook als staatssecretaris Bleker die bezwaren probeert weg te palaveren met geruststellende verhalen die de indruk wekken dat hij Nederland ziet als een congres van het CDA. Klopt het dat de Europese boetes met betrekking tot het Nederlandse natuurbeleid kunnen oplopen tot €300.000 per dag? Ik wil van de minister van Financiën exact weten wat het risico is. Vanuit welk potje op de begrotingen kunnen deze Europese boetes te zijner tijd worden betaald? Wordt er al rekening gehouden met een rekening vanuit Brussel en, zo ja, om hoeveel geld gaat het? Zo nee, waarop is de overtuiging dat dit niet nodig zou zijn gebaseerd?
In 2020 zullen 50 miljoen klimaatvluchtelingen Europa overspoelen, volgens de AAAS. In 2017 zal 70% van de wereldbevolking geen vrije toegang hebben tot schoon drinkwater. In 2050 zullen de zeeën leeggevist zijn en in de tweede helft van deze eeuw zullen we bij ongewijzigde consumptie drie aardbollen nodig hebben, bij wijze van spreken. Dat lijkt dit kabinet vaak uit te stralen. Het ziet er wel naar uit dat dit de bittere realiteit zal zijn, bij ongewijzigd beleid waar dit kabinet voor staat en bij business as usual. Alleen daarom al kijken wij hoopvol uit naar de verkiezingen van 23 mei, die de doorslag zullen geven bij de vraag of dit beleid het inderdaad gaat halen. De Partij voor de Dieren hoopt hartgrondig van niet, al was het maar omdat het niet zal bijdragen aan een spoedig einde aan de bio-industrie, waar 500 miljoen dieren dringend aan toe zijn.

[…]

Minister Rutte: […] Wat betreft de natuurboetes is er op dit moment geen enkele indicatie dat Europa ons in gebreke zou willen stellen of een boete zou willen opleggen.

[…]

Mevrouw Thieme (PvdD): De minister-president zegt dat er geen enkele aanleiding is om te veronderstellen dat wij misschien wel Europese boetes gaan krijgen wegens ons natuurbeleid, althans het natuurbeleid van dit kabinet, maar zowel internationale organisaties als natuurorganisaties geven al aan dat er problemen zijn met de Europese regelgeving en dat wij de regels niet naleven. Als wij boetes krijgen, hebben wij dan een back-up? Dat wil ik van de minister-president weten, ook al gelooft hij niet dat wij misschien boetes gaan krijgen.

Minister Rutte: Ook dit is een lobby. Uiteraard zijn lobby's prima, maar ook hiervan zou ik tegen de Kamer willen zeggen: probeer de eigen feiten goed te verzamelen, want er is geen enkele indicatie dat Europa ons in gebreke zou willen stellen. Er is zelfs een rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving, waarin staat dat met minder middelen in 2018 meer te bereiken is dan met het oude beleid zou zijn gebeurd. Al sinds de invoering van het investeringsbudget is er sprake van gezamenlijke financiering door het Rijk, de provincies en derden, waaronder waterschappen. Onze inzet is dan ook, om de Europese doelstelling op het gebied van natuur te halen. Wij hebben helemaal niet het plan om daar onder te zakken.

Mevrouw Thieme (PvdD): U geeft eigenlijk de bevestiging dat er geen potje is. Als er mogelijke boetes zijn, kunnen die niet worden betaald. Dat begrijp ik hieruit.

Minister Rutte: Begrijp ik dat u een potje heeft voor als u op de Afsluitdijk 140 zou rijden en een bekeuring krijgen? Zet u daar nu al een potje voor klaar?

Mevrouw Thieme (PvdD): De minister-president wil ook in kernenergiecentrales gaan investeren. Hij verzekert daarbij dat er nooit een calamiteit zal zijn, maar ondertussen heeft hij wel een miljardenfonds voor het geval dat het zou gebeuren. Het lijkt mij dat je een potje moet hebben dat je kunt gebruiken als je Europese regels met voeten treedt.

Minister Rutte: Ik behoor niet tot de afdeling die al potjes klaarzet voor iets wat ik niet van plan was te gaan doen, voor het geval dat ik er vervolgens toch een boete voor krijg. Dat vind ik heel ingewikkeld. Dan moeten wij wel heel veel reserveringen gaan maken, en dan moet ik de heer Wilders eens horen.

[…]

Dan kom ik op het kroondomein. Er zou sprake zijn van een wapenstilstand in het kroondomein, aldus de Partij voor de Dieren. Dat is goed nieuws. Ik kan daar het volgende op antwoorden. Aan de kosten die samenhangen met de Wet op de kroondomeinen zijn geen wijzigingen opgetreden ten opzichte van eerder gedane toelichtingen aan uw Kamer. De enige toegelaten vorm van jacht op het kroondomein is de zogenaamde beheerjacht. Deze is alleen toegestaan indien aan de wettelijke vereisten is voldaan.

Mevrouw Thieme (PvdD): Het gaat over het Koninklijk Jachtdepartement en dat heeft ook een jachtmeester en die is verantwoordelijk voor het beheer van flora en fauna in het kroondomein. Wij hardwerkende Nederlanders betalen dus de hobby van de Koningin. Ik wil precies, tot op de centen achter de komma, weten hoeveel geld we aan die jachtmeester en dus aan het Jachtdepartement betalen. Daar gaat het om en daar kon ik niets over terugvinden in dat prachtige fotoalbumpje dat u ons hebt gestuurd. Ik wil gewoon weten om hoeveel geld het gaat. Dat was simpelweg mijn vraag.

Minister Rutte: Dit hele debat heb ik met uw Kamer gevoerd, in casu de fractieleider van de PvdD, bij de behandeling van de begroting van Algemene Zaken, waaronder ook valt artikel 1, het Koningshuis. Daar hebben we het uitvoerig over gehad. Laten we het daar nu bij laten, anders gaan we alles dubbel doen. Dat ging helemaal over deze kosten. Daar heb ik u alles over uitgelegd en u was toen helemaal tevreden.

Mevrouw Thieme (PvdD): Voorzitter. De kritiek op de verantwoording van gelden die naar het Koninklijk Huis gaan, is ook nu weer niet mals als je kijkt naar de pers. Wij krijgen telkenmale, bij elk debat, van de minister-president te horen dat hij niet precies kan vertellen wat het Jachtdepartement aan subsidies en andere ondersteuning krijgt en of dat geld ook gaat naar de jachtpartijen van de koninklijke familie. Daarom probeer ik het nu opnieuw, omdat de minister-president zelf komt met een uitgebreide zogenaamde verantwoording over de 38 mln. voor het Koninklijk Huis. Ik wil precies weten waar deze post terug te vinden valt.

Minister Rutte: Voorzitter. Het is geen jaarverslag, het is een jaaroverzicht van het Koninklijk Huis, op verzoek van de Kamer, een toezegging van Jan Peter Balkenende, mijn ambtsvoorganger. Dat overzicht is nu voor het eerst uitgekomen. Volgens mij is het een heel aardig product geworden dat je echt een overzicht geeft van wat de koninklijke familie allemaal doet. Het is echter niet bedoeld als de financiële verantwoording over artikel 1. Die zit gewoon in de stukken uit deze hele stapel.

Mevrouw Thieme (PvdD): Dan mag de Kamer weer gaan zoeken in allerlei andere stukken, terwijl het idee juist is dat wij -- dat was toen ook de opdracht aan de toenmalige minister-president -- in één nota een precies overzicht verkrijgen van wat er waar naartoe gaat als het gaat om het Koninklijk Huis. Ook hier is weer nauwelijks verantwoording afgelegd door dit kabinet over de kosten van het Koninklijk Huis. Dat moet ik dus concluderen. De minister-president heeft het niet bij de hand, dus het heeft geen zin om daar verder over door te vragen. Ik doe het wel met een schriftelijke vraag.

Minister Rutte: Ja, dat kost €2000! Voorzitter. De afspraak ...

Mevrouw Thieme (PvdD): Precies. Het is precies zo. Als de minister-president zijn cijfers niet op orde heeft, dan krijg je schriftelijke vragen. Dat is precies waarom wij hier zo graag volledige informatie willen hebben. U lokt zelf Kamervragen uit.

Minister Rutte: Voorzitter. In deze enorme stapel hier heb ik ergens ...

De voorzitter: Zullen we dit anders in de tweede termijn doen?

[…]

Mevrouw Thieme (PvdD): Voorzitter. Ook ik wil het kabinet bedanken voor een paar antwoorden in eerste termijn. Wat is blijven liggen, is de vraag waarom het kabinet de Nationale ombudsman geen gefundeerde reactie geeft op zijn conclusies en aanbevelingen in het jaarverslag, juist in het kader van de verantwoording en het trekken van lessen en juist in het kader van behoorlijk bestuur en een goede dienstverlening van de overheid. De Nationale ombudsman heeft een blik op het openbaar bestuur die de overheidsorganisatie overstijgt. Een aparte kabinetsreactie op het jaarverslag is een krachtig signaal dat de regering de burger, die zich in 2010 via 30.000 telefoontjes en 14.000 klachten tot de Ombudsman heeft gewend, serieus neemt. Daarom dien ik de volgende motie in.

[…]

Mevrouw Thieme (PvdD): In eerste termijn heb ik het kortetermijndenken van het kabinet gehekeld. De blindheid van het kabinet ten aanzien van de noodzaak om het meest kostbare en kwetsbare, onze leefomgeving, te beschermen om zo geen onleefbare wereld achter te laten aan onze kinderen en kleinkinderen, is stuitend. Het is niet de vraag of wij het ons in termen van geld kunnen veroorloven om te investeren in natuur en milieu; nee, centraal staat de vraag of wij het ons in termen van vervuild water, vervuilde bodem en lucht, dier- en volksgezondheid kunnen veroorloven om dit niet te doen. Ik roep het kabinet op om de vervuiler te laten betalen.

De minister-president zei in zijn termijn dat hij geen aanleiding ziet om bang te zijn voor Europese boetes vanwege zijn natuurbeleid. Lidstaat Nederland had, nadat hij zijn natuurgebieden in 2004 in Brussel had aangemeld, de gebieden zes jaar later definitief moeten aanwijzen. Deze termijn is verstreken. Daarmee is Nederland op dit moment in overtreding. Brussel kan Nederland daarom hoge boetes opleggen. Dat kan gaan om €300.000 per dag. De minister-president is hier kennelijk niet van op de hoogte en is er, gezien zijn op zijn zachtst gezegd onverschillige houding, ook niet echt in geïnteresseerd. Ik verzeker het kabinet dat mijn partij samen met de groene beweging alles op alles zal zetten om Europa ertoe te bewegen dit Nederland betaald te zetten. Dit kabinet is penny wise and planet foolish.