Bijdrage Van Esch aan begroting Infra­structuur en Water­staat 2023

Voorzitter,

Vandaag bespreken we één van de drie smerige broertjes uit de begrotingsfamilie.

Naast Landbouw en Economische Zaken veroorzaakt het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat nog altijd ongekend veel vervuiling.

Er ligt nu een milieubegroting voor die permanente vervuiling en gezondheidsschade als beleidsplan presenteert.

Ik had vandaag graag een positief verhaal geschetst schetsen over hoe de Partij voor de Dieren de overgang naar een schone en gezonde leefomgeving voor zich ziet.

Maar ik liep bij de voorbereiding tegen een bekend probleem aan.

Het probleem is; bij elk debat over milieu, gezondheid of leefomgeving gebeurd hetzelfde; we moeten eerst de wetsovertredingen van deze regering adresseren, daarna de dreigende misstanden om vervolgens nauwelijks spreektijd meer te hebben om je eigen verhaal te vertellen.

Dus ik vraag de bewindspersonen: Kunnen jullie er als kabinet voor zorgen dat jullie de wetsovertredingen tot een minimum beperken?

En geen beleid meer presenteren waarmee we de wet blijven overtreden?

Want dan kom ik toe aan het schetsen van de toekomst zoals de Partij voor de Dieren die voor zich ziet.

Wie denkt dat dit overdreven is.

Naast de bekende overtredingen als stikstof en Urgenda is er meer;

De Staat handelt in strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens als het gaat om stank uit de intensieve veehouderij.

Dit heeft de rechter recent geoordeeld.

Maar in plaats van dat het kabinet z’n belofte uit de jaren ’90 inlost, namelijk uiterlijk in 2010 geen stankoverlast meer, gaat het kabinet in hoger beroep tegen die rechterlijke uitspraak!

We zouden niet moeten willen debatteren over zoiets basaals als het respecteren van de mensenrechten.

Maar de staatssecretaris heeft in het debat aangegeven dat ze de stanknorm voor de vee-industrie niet aan wil scherpen naar 5 Odeur, omdat er dan eigenlijk geen nieuwe stallen meer bij kunnen.

Denkt de staatssecretaris überhaupt dat het verstandig is nieuwe vee-stallen bij te bouwen gezien de stikstof- en klimaat crises?

Dan water, een voorbeeld waar het kabinet bewust voorsorteert op een wetsovertreding.

We hebben nog vijf jaar om de doelen van de KRW te halen, een richtlijn uit 2000 waar we nog steeds niet aan voldoen.

Ondertussen laat de minister alvast een dossier samenstellen met excuses voor als we de doelen inderdaad niet halen.

Goed, er ligt nu eind-de-lijk, grofweg 10 jaar te laat, een brief met ideeën.

Maar hoe gaat de minister zorgen dat de 33 structurerende keuzes van het kabinet ook daadwerkelijk uitgevoerd worden?

De uitvoering komt namelijk goeddeels bij de provincies en waterschappen te liggen, maar hoe bindend zijn de structurerende keuzes?

Graag een reactie van de minister en de toezegging dat het niet houden aan dit beleid tot ingrijpen leidt.

Ook met het optuigen van goede wetgeving voor statiegeld op blik verloopt het beroerd.

De innameplicht werd uit de wetgeving gesloopt en de vormgeving van het systeem werd neergelegd bij de industrie.

Als dank heeft de industrie vervolgens eenzijdig besloten zich niet aan de wettelijke invoerdatum van 1 januari 2023 te willen houden.

Er wordt nu zelfs al voorgesorteerd om pas per 1 juli 2023 het statiegeldsysteem volledig gereed te hebben.

En hoewel de ILT aangaf te gaan handhaven door middel van dwangsommen, blijken deze pas in februari van kracht te worden.

De industrie kan dus, in ieder geval een maand lang, zonder enige consequentie de wet overtreden.

Voorzitter, ik debatteer liever niet over de wetsovertredingen van deze sector. Laten we debatteren over hoe het statiegeldsysteem zo kan worden ingericht dat we het milieu zo goed mogelijk beschermen tegen zwerfafval.

Is de staatssecretaris bereid met die blik de statiegeldwetgeving opnieuw en flink strenger te bekijken?

Ook Tata Steel is een voorbeeld van hoe het niet moet.

Uit recent onderzoek blijkt dat de hoeveelheden kankerverwekkende stoffen niet af zijn genomen sinds 2020.

Tata Steel zorgt stelselmatig voor een ongezonde leefomgeving.

Dat is onaanvaardbaar.

Maar dwangsom na dwangsom beweegt het bedrijf er niet toe de gezondheid van omwonenden serieus te nemen.

Het OM doet nu zelfs strafrechtelijk onderzoek of Tata opzettelijk, en in strijd met de wet, gevaarlijke stoffen in de bodem, lucht of water heeft gebracht.

Ik zou dolgraag een debat hebben over hoe we een fijne leefomgeving in de IJmond kunnen creëren, maar telkens moet ik het kabinet aan het verstand peuteren dat gezondheid écht belangrijker is dan de kwartaalcijfers van Tata Steel.

De staatssecretaris is vorige week in gesprek gegaan met omwonenden; wat gaat zij naar aanleiding van dit gesprek nu anders doen in haar beleid?

Überhaupt is Nederland als het aankomt op luchtkwaliteit het slechtste jongetje van de klas.

We waren jarenlang in overtreding en zijn dat op enkele plekken nog steeds.

Ondertussen dreigt de luchtkwaliteit nog verder te verslechteren omdat het gebruik van houtkachels groeit door de hoge gasprijzen.

Wij hameren al jaren op de noodzaak om maatregelen te nemen tegen houtstook, maar we wachten nu nog stééds op een brief van de staatssecretaris met aanvullende maatregelen.

Het is too little too late.

Tegelijkertijd is het nu niet mogelijk voor gemeenten om gezondheidsschade door houtstook te beoordelen, omdat handhaafbare normen ontbreken.

Wanneer komen die handhaafbare normen er?