Bijdrage Van Esch aan debat over circu­laire economie

Voorzitter, dank u wel.

Maatregelen tegen klimaatverandering en biodiversiteitsverlies zetten geen zoden aan de dijk als we steeds meer spullen blijven produceren en consumeren die we helemaal niet nodig hebben. De doorgeslagen consumptiemaatschappij moet daarom plaats maken voor een circulaire samenleving.

Maar om deze omslag te maken moeten wel noodzakelijke keuzes worden gemaakt. Het kan dan dus niet zo zijn dat er 14 miljard euro aan fossiele subsidies gaat naar de plastic sector, omdat er geen accijns hoeft te worden betaald op olie. 14 miljard! Dat is absurd. Waarom wordt er nog geen werk gemaakt van het afschaffen van dit bizarre voordeel voor de plastic sector? In dit kader staat in de miljoenennota dat het mogelijk is om deze fossiele subsidie af te schaffen door een aparte nationale belasting in te stellen, buiten de accijns om. Waar blijft dan het voorstel om een dergelijke belasting in te stellen?

Ik vind het echt onbegrijpelijk dat er niet voor wordt gekozen om deze fossiele subsidie op plastic meteen aan te pakken. Jetten heeft gewoon beloofd om alle fossiele subsidies op termijn af te schaffen. Ga daar dan mee aan de slag. Graag ontvang ik een brief waarin precies wordt verteld hoe deze fossiele subsidie op plastic in elkaar zit en hoe een aparte nationale belasting eruit ziet, waarmee deze fossiele subsidie kan worden afgeschaft. Die brief ontvang ik graag nog voor de begroting EZK [volgende week].

Ook ben ik benieuwd waarom dit kabinet er niet voor kiest om een belasting op virgin plastic in te stellen. Kan de staatssecretaris dit toelichten? En hoe verhoudt een belasting op virgin plastic zich tot de aparte nationale belasting die in de miljoennota wordt genoemd met betrekking tot de fossiele subsidie op plastic.

Dan, voorzitter, het statiegeldfiasco. Hoe duidelijk moet nog worden dat de verantwoordelijkheid voor een goed lopend, consumentvriendelijk statiegeldsysteem níet bij het bedrijfsleven kan worden neergelegd? Dat de inzameldoelstelling niet is gehaald is een totaal brevet van onvermogen. We hebben zo vaak gewaarschuwd dat het niet de goede kant op ging en dat er maatregelen moeten worden genomen. Maar de staatssecretaris weigerde en keek toe hoe dit ongeluk zich afspeelde. Waarom geeft de staatssecretaris het Afvalfonds nog steeds de vrijheid om zelf met maatregelen te komen?! Wat de Partij voor de Dieren betreft is dat station echt gepasseerd. Ik roep de staatssecretaris op om de regie terug te pakken en de volgende maatregelen te nemen, die ze hier niet voor het eerst van mij hoort:

• Zorg voor meer innamepunten waar consumenten hun geld kunnen terugkrijgen, zoals bioscopen, AH to go’s, bouwmarkten en tankstations.
• Stel een innameplicht in, zodat winkels die statiegeldverpakkingen verkopen ze ook weer in moeten innemen.
• Zorg voor een hoger statiegeldbedrag om meer mensen te stimuleren hun statiegeldverpakking weer in te leveren.
• Schrap de rare uitzonderingen. Het is niet uit te leggen dat er geen statiegeld zit op plastic flesjes met sap, zuivel en alcohol, terwijl er wel statiegeld zit op álle blikjes. Dat leidt ertoe dat er op chocomel in een flesje geen statiegeld zit en op chocomel in een blikje wel.
• En tot slot, breidt statiegeld uit naar álle drankverpakkingen, waaronder ook drankenkartons.

Voorzitter, volgens de staatssecretaris zou er namelijk geen sprake zijn van een verschuiving van plastic flesjes naar drankenkartons. Dit baseert zij op basis van een vergelijking met cijfers uit 2016/2017. Waarom wordt het aantal drankenkartons vergeleken met 2016/2017 en niet met 2020, zoals de plastic flesjes? Ik vraag dit, omdat de bevinding van de staatssecretaris haaks staat op een recent onderzoek van de Zwerfinator en de Plastic Soup Surfer. Zij concluderen dat er wel degelijk meer drankenkartons als zwerfafval eindigen sinds de invoering van statiegeld op plastic flesjes. Graag een reactie van de staatssecretaris op dit onderzoek ‘Project Pakzooi’. [evt in een brief]

Tot slot, voorzitter. Sigarettenfilters belanden in grote getalen in het zwerfafval, maar zijn ontzettend schadelijk voor het milieu. Volgens CE Delft is een verbod op filtersigaretten het meest effectieve middel om het aandeel sigarettenfilters in het zwerfafval te verminderen.[6] De staatssecretaris heeft aangegeven de mogelijkheden voor een nationaal verbod op sigarettenfilters te gaan verkennen. Hoe staat het hier inmiddels mee? En kan de staatssecretaris toezeggen dat als er ook maar enige ruimte is om een nationaal verbod in te stellen, zij hier werk van gaat maken?