Bijdrage Van Esch aan debat over circu­laire economie

Dank, voorzitter.

Laat ik maar meteen met de deur in huis vallen.

We moeten de transitie naar een circulaire economie versnellen.

Het PBL wees ons daar al in februari op, maar sindsdien hebben we hier in de praktijk nog niet zoveel van gemerkt.

Recent heeft ook de Sociaal-Economische Raad (SER) er op gewezen dat een versnelling van de grondstoffentransitie essentieel is voor het realiseren van de klimaatdoelen.

We overschrijden de planetaire grenzen en de draagkracht van de Aarde.

En om deze grote problemen op te lossen, moeten de energietransitie en de grondstoffentransitie samen worden aangepakt.

Maar dat gebeurt dus nog onvoldoende, zegt ook de SER.

Zij bevelen dan ook aan om met een concrete en afrekenbare grondstoffen- en materialendoelstelling te komen. Het lijkt ons dan ook logisch als de staatssecretaris komt met zo’n concrete en afrekenbare grondstoffen- en materialendoelstelling. Graag een reactie.

De SER beveelt ook aan om voldoende middelen beschikbaar te stellen voor de grondstoffentransitie. Wij zijn gaan pluizen in alle circulaire economie potjes en zien op zich wel dat er voor de aankomende jaren flink geld bij komt. Maar dit budget is niet structureel en wij zien nog niet waar dit precies aan wordt uitgegeven. Kan de staatssecretaris hier een toelichting op geven?

De SER geeft ook aan dat beprijzen via een grondstoffenheffing een effectieve maatregel kan zijn.

Een voorbeeld hiervan is een belasting op virgin plastic, waarmee de productie en het gebruik van nieuw fossiel plastic wordt ontmoedigd.

Daarom snap ik niet dat deze staatssecretaris zegt dat een belasting op nieuw plastic pas in de besluitvorming over aanvullend klimaatbeleid wordt meegenomen in de begrotingscyclus in het voorjaar van 2023.

Kan ik hieruit concluderen dat het überhaupt de vraag is of een belasting op virgin plastic er zal komen?

Dan, voorzitter.

Van het totale gebruik door de Nederlandse industrie gaat 47% van het gas en 69% van de olie naar plastics. En van alle plastic productie gaat vervolgens 40% naar plastic wegwerpverpakkingen.

Dat is bizar. Midden in een gascrisis gaan er gigantische hoeveelheden gas naar plastic, waarvan we een groot deel vervolgens vrijwel meteen weggooien!

Eén manier om hierin snel een slag te kunnen maken is door te stoppen met overbodige of vervangbare wegwerpverpakkingen.

Een concreet voorbeeld is het in plastic verpakken van groente en fruit.

Uit onderzoek van Recycling Netwerk Benelux (RNB) - aangevraagd door het ministerie van I&W - blijkt namelijk dat de meeste verse groenten en fruit zonder plastic verpakkingen kunnen worden aangeboden, zonder dat dit leidt tot veel meer voedselverspilling.

We gaan ervanuit dat de staatssecretaris de bevindingen uit het onderzoek van RNB overneemt en plastic verpakkingen voor verse groenten en fruit zal verbieden. Graag een reactie.

In het kader van onzinnige verpakkingen hoor ik ook graag hoe het staat met de aangenomen motie over het terugdringen van de grote hoeveelheid onnodige verzendmaterialen. Graag een reactie.

Dan, voorzitter, wil ik het graag hebben over het inzamelpercentage van de kleine plastic statiegeldflesjes.

De reden dat ik hier zo achteraan zit, is dat het noodzakelijk is om te weten wat het inzamelpercentage van de kleine plastic flesjes is.

Wanneer de doelstelling van 90% voor grote en kleine flessen gezamenlijk niet wordt gehaald, kunnen we dan namelijk precies aanwijzen waar het mis gaat en gerichte maatregelen nemen.

Maar deze staatssecretaris vertikt het gewoon het om deze inzamelpercentages op te vragen en naar de Kamer te sturen, omdat zij enkel wil kijken naar het aandeel van kleine plastic flesjes in het zwerfafval.

Maar de zwerfafvalcijfers vertellen slechts het halve verhaal. Deze cijfers laten niet zien hoeveel flesjes er worden ingeleverd of hoeveel flesjes er alsnog in het PMD of restafval belanden.

Want de positieve milieu-impact van statiegeld bestaat, naast de vermindering van zwerfafval, ook uit betere recycling waardoor er minder grondstoffen worden gebruikt.

Erkent de staatssecretaris dat de zwerfafvalcijfers geen totaal inzicht geven in hoeveel plastic flesjes weer worden ingeleverd en dus gerecycled kunnen worden?

En erkent de staatssecretaris dat de inzamelpercentages voor kleine plastic flesjes dus ook een aanvulling kunnen zijn op de zwerfafvalcijfers?

Tot slot, voorzitter, zolang er geen statiegeld zit op alle drankverpakkingen, zullen bedrijven alternatieven blijven zoeken om onder statiegeld uit te komen.

De Zwerfinator en Plastic Soup Surfer zien al gebeuren dat plastic flesjes worden vervangen door zeer slecht te recyclebare drankkartons, die vervolgens op straat terecht komen.

Hoe rijmt de staatssecretaris dit met haar informatie dat er geen verschuiving van flessen naar drankenkartons zou zijn?

Is de staatssecretaris bereid om in gesprek te gaan met de Zwerfinator en de Plastic Soup Surfer over dit onderwerp?