Bijdrage Van Esch aan debat over de afschaffing van de geborgde zetels

Voorzitter,

Allereerst lof en dank aan de initiatiefnemers en hun ondersteuning dat we hier vandaag staan.
Want er wordt vaak gesproken over het lándsbestuur, maar we spreken maar zelden over het wáterbestuur.
Terwijl goed waterbeheer, zeker in ons land, van levensbelang is.

Goed waterbeheer raakt de directe veiligheid van mensen.
Het biedt bescherming tegen teveel water vanuit de zee, de rivier of de lucht.
Maar goed waterbeheer raakt ook de indirecte veiligheid van mensen.
Blijft mijn huis wel waterpas of zakt mijn fundering langzaam weg?
Is er bij droogte ook in de toekomst voldoende drinkwater?

En, laten we ook niet vergeten hoe het waterbeheer de dieren en natuur raakt.
Kan de zalm de rivier op zwemmen of hebben we teveel ondoordringbare blokkades aangebracht? Weet de paling onze wateren wel te bereiken? Hoe stoppen we de verdroging van onze natuurgebieden?
Het zijn politieke problemen waar het waterschap de oplossing voor moet hebben.

En vandaag is een nieuwe bladzijde in de discussie over hoe die waterschappen moeten worden samengesteld. Wat de Partij voor de Dieren betreft gaan we over op volledig democratische waterschappen. Geborgde zetels zijn oneerlijk en onnodig.
We laten voortaan de kiezers bepalen hoe het land én het water bestuurd moet worden.

En ik weet het, de vergelijkingen zijn vaker gemaakt: maar hoe gek zou het zijn als Natuurmonumenten hier in de Kamer een aantal zetels zou krijgen of als VNO-NCW of LTO ministers konden leveren die aanschoven in de ministerraad?

Wat ons betreft vragen de politieke keuzes in een waterschap ook om een volledig democratisch gekozen waterschap. Wat de Partij voor de Dieren betreft krijgen bedrijven of boeren daarbij geen voorkeursbehandeling meer. Als ze gekozen willen worden, dan kunnen ze zich verkiesbaar stellen.

Naast dat wij dat principiële standpunt hebben zien wij nog twee belangrijke redenen om voor volledige democratisering te zijn.

Allereerst vanuit een analyse over het huidige bestuur. Naar de mening van mijn fractie weegt daarbij de macht van bedrijfsbelangen te veel en te zwaar mee. Ik zal dat illustreren.

De minister van Infrastructuur en Waterstaat gaf deze week aan dat het behalen van de doelen van de Kaderrichtlijn Water in 2027 eigenlijk al niet meer gaat lukken.
Het zou ons aan het denken moeten zetten waarom we, zelfs een breed gedeeld doel als schoon en gezond water, 27 jaar nadat de Kaderrichtlijn Water bedacht is, niet gehaald krijgen.
Volgens mijn fractie heeft dat er mee te maken dat de gevestigde belangen, tegen de maatschappelijke stroming in, te zeer verdedigd worden.
Het volgende voorbeeld maakt verder duidelijk wat ik bedoel;

Langs de Maas worden met enige regelmaat Clean-ups georganiseerd. Duizenden vrijwilligers gaan de oevers van de Maas af om plastic afval op te ruimen. Hartstikke mooie maatschappelijke betrokkenheid. Tegelijkertijd geeft het waterschap Limburg een vergunning af aan Chemelot om 14.000 kilo microplastics in diezelfde rivier te lozen. Een rivier waar notabene drinkwater van gemaakt wordt voor miljoenen mensen.
Ik kan dat niet anders uitleggen dan dat hier disproportioneel veel waarde wordt gehecht aan de belangen van het bedrijf. En dat gaat direct ten koste van de burgers en de natuur.

En dan is het niet gezegd dat zonder geborgde zetels het automatisch beter wordt. Hier in de Tweede Kamer worden ook regelmatig besluiten genomen die slecht zijn voor natuur en milieu, maar het gebeurd in ieder geval wel democratisch en zonder oneerlijke stemverhoudingen.

De tweede reden die wij zien, raakt aan de klimaatverandering. Waterschappen hebben er eigenlijk een taak bijgekregen. Naast de verantwoordelijkheid voor de waterveiligheid en de waterkwaliteit worden ze ook steeds belangrijker voor de klimaatadaptatie.

De vraag voor de komende decennia is hoe we ons gaan aanpassen aan de effecten van de klimaatverandering. Die vraag wordt ook steeds urgenter en raakt iedereen. De bejaarde in het verpleeghuis tijdens een hittegolf. De bewoners van het Geuldal tijdens een overstroming. Maar ook een vis als de beekprik die vastzit in het opdrogende beekje. Hoe we met ons water omgaan is cruciaal om de effecten op mens en dier te dempen.

Alle inwoners, vertegenwoordigd door zelf gekozen volksvertegenwoordigers, zullen die nieuwe uitdagingen samen aan moeten gaan en daarbij alle belangen moeten wegen.
Het zou oneerlijk zijn wanneer gevestigde belangen het bestuur naar hun hand kunnen blijven zetten.

Dus wat ons betreft is het duidelijk. En de commissie Boelhouwer was dat ook. Ik citeer: “de commissie adviseert het systeem van geborgde zetels binnen het waterschapsbestuur af te schaffen.”

De enige vragen die wij nog hebben aan de indieners zijn de volgende;
1. Kunnen zij schetsen wat ongeveer de uiterste datum is waarop dit wetsvoorstel in de Eerste Kamer behandeld moet zijn om nog van toepassing te kunnen zijn op de waterschapsverkiezingen in 2023?
2. En is bij de initiatiefnemers bekend of er mensen zijn die op een geborgde zetel zitten maar tegelijk ook verbonden zijn aan een politiek partij? Wat vinden zij daarvan?
3. En tot slot, we zagen dat de belastingdruk voor burgers al flink was toegenomen door de gestegen WOZ-waardes. Maar het meest recente getal daarvan komt uit 2018. Weten de initiatiefnemers wat het effect is geweest van de explosieve waardestijging op de woningmarkt de afgelopen jaren?
Want het lijkt daarmee waarschijnlijk dat burgers meer waterschapsbelasting zijn gaan betalen terwijl zij niet meer inspraak hebben gekregen.

Dank u wel, voorzitter.