Bijdrage Van Esch aan debat over de mond­kap­jesdeal

Voorzitter,

Voordat ik mijn vragen over de mondkapjesdeal aan de toenmalig minister van Volksgezondheid zal stellen, moet mij eerst iets anders van het hart.

Het vertrouwen in de Nederlandse politiek is zorgwekkend laag.

En niet zonder reden. De afgelopen jaren hebben partijbelangen en beeldvorming de agenda van de verschillende kabinetten Rutte bepaald en de gevolgen zijn rampzalig geweest.

Op 15 januari vorig jaar trad het kabinet Rutte III – met tegenzin – af na het ontluisterende rapport Ongekend Onrecht over het afschuwelijke toeslagenschandaal en over het onvolledig en ontijdig informeren van de Kamer.

We hebben in nasleep daarvan in de Kamer ook uitgebreid gesproken over de Rutte-doctrine: de doctrine die stelt dat het kabinet er alles aan doet om de Kamer zo lang mogelijk zo veel mogelijk in het duister te laten tasten en daar allerlei smoezen bij te verzinnen.

Het kabinet Rutte IV – de doorstart van kabinet Rutte III – heeft dus nogal een geschiedenis.

Maar in plaats van te reflecteren op de eigen rol, te werken aan het versterken van het vertrouwen in de politiek, gaat het kabinet op de oude voet door.

Er werd ons door de minister-president bij Nieuwsuur een nieuwe bestuurscultuur beloofd, maar deze mondkapjesdeal legt haarfijn bloot dat beeldvorming nog steeds belangrijker is dan het eerbiedigen van basale grondwettelijke principes – zoals het tijdig en volledig informeren van de Tweede Kamer.

Precies zoals dat heel normaal was onder de oude bestuurscultuur van premier Rutte.

Na heel veel trekken en duwen van Kamerleden en journalisten maakte minister De Jonge gisteren eindelijk de vlucht naar voren en gaf hij informatie vrij.

Uit die stukken blijkt dat de toenmalige minister van Volksgezondheid onder druk van Van Lienden het beslissende zetje heeft gegeven voor de mondkapjesdeal.

Een deal die 100 miljoen euro voor pandemieprofiteur Van Lienden opleverde en de belastingbetaler gedesillusioneerd achterliet.

Mijn eerste vraag: waarom heeft de minister over het feit dat hij de grote katalysator van deze deal was iedereen – waaronder de Kamer – een rad voor ogen willen draaien?

Waarom niet uit zichzelf naar voren gestapt en gezegd: ‘Ook ik heb mij laten misleiden door deze beroepsoplichter?’ in plaats van suggereren dat de minister überhaupt niet bij die deal betrokken is geweest.

De Kamer was in dat geval niet blij geweest maar naar ik verwacht toch wél vergevingsgezinder. Van Lienden wist namelijk iedereen om zich heen te misleiden, ook deze minister.

Over welke onderwerpen heeft de minister nog meer – overigens totaal onacceptabel – zijn privé-mailadres gebruikt? Kan de minister een uitputtende lijst geven van onderwerpen die zijn ministerschap raakten waarvoor hij zijn privé-mailadres gebruikte?

En kan de minister reflecteren op zijn rol in het beschadigen in het vertrouwen in de politiek? En ik bedoel een serieuze reflectie en geen halfbakken reflectie als ‘ik had dat app-verkeer eerder naar de Kamer moeten sturen.’

Voorzitter, tot slot.

Minister De Jonge heeft zo lang mogelijk geprobeerd om niet te hoeven toegeven en toen het echt niet anders kon, toen de druk te groot werd, bood hij een soort van excuses aan. Niet omdat Hugo de Jonge intrinsiek gemotiveerd is om het beter te doen. Maar vanwege de beeldvorming.

Precies zoals we ook zijn baas, premier Rutte kennen.

Dat is fundamenteel verkeerd en zeer zorgwekkend gedrag.

Dank uw wel.