Bijdrage Van Esch aan debat over de Omge­vingswet

Voorzitter,

Het verbaast niemand wanneer de Partij voor de Dieren en een CDA-minister in een kabinet-Rutte het niet met elkaar eens zijn.
En de Omgevingswet is daarvan een mooie illustratie. De Partij voor de Dieren vond altijd al en vindt nog steeds: deze wet is een gedrocht. Een slechte en onwenselijke wet.
De minister vindt dat niet.
Maar toch was ik verbaasd toen deze minister bij het hoofdlijnen debat de Omgevingswet niet alleen verdedigde maar zelfs een ‘zegen voor de mensheid’ noemde.

Mijn vraag is of de minister echt geen enkele twijfel heeft over of deze wet nog wel past bij de huidige tijd? Het is namelijk helemaal niet ongewoon dat met het verstrijken van de tijd ook het denken veranderd.
- Een flink aantal jaar geleden vond een meerderheid in de Kamer het leenstelsel een goed idee. Nu weten we beter.
- Een heel aantal jaar geleden was bijna iedereen enthousiast over de Programmatisch Aanpak Stikstof. Nu weten we beter.
- De Participatiewet, nog zo’n voorbeeld.

En wie de motie Pieper c.s. uit 2009 leest die ziet het enthousiasme voor de herziening van het omgevingsrecht. Maar dat betekent niet dat we, omdat het traject nu al zo lang duurt, halsstarrig vast moeten blijven houden aan het oude denken. Er zijn gewoon twee principiële punten waar ons denken van nu botst met het fundamentele idee van de omgevingswet uit 2010. Ik ben benieuwd hoe de minister dat ziet en of hij bereid is de wet fundamenteel te heroverwegen?

Allereerst, toen deze wet werd geschreven vond men het nog verstandig om als Rijk de regie over de ruimtelijke ordening uit handen te geven.
Decentraliseren was de dominante gedachte.
Niet voor niets werd in 2010 nog het ministerie voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening opgeheven.
Maar nu horen we iedereen aandringen op rijks regie, ook deze minister.
Regie op de woningbouw, op datacenters, op energieopwekking.
Maar het belangrijkste instrument dat de minister met de Omgevingswet heeft om de regie te nemen is het schrijven van een mooie visie in de NOVI.
Zonder dat het juridisch bindend is. Daar gaat je regie.

En dan het tweede punt. De gedachte dat we regels kunnen blijven schrappen of procedures blijven inkorten zonder dat dat effect heeft op de natuur of andere belangrijke waardes die beschermd moeten worden.
De gekke gedachte dat het kiezen tussen benutten en beschermen altijd maar weer moet leiden tot meer benutting.

We weten inmiddels dat wie het benutten telkens verkiest boven het beschermen later klem komt te zitten. In het stikstofdossier hield men tegen beter weten vast aan meer en meer benutten. En nu moeten er ineens miljarden in een stikstoffonds om de natuur te beschermen. Om achteraf de boel te repareren.

De commissie Remkes probeerde een soortgelijke boodschap af te geven toen ze haar adviesrapport ‘niet alles kan overal’ noemde.
Er moeten de komende jaren hardere keuzes gemaakt gaan worden voor de bescherming van klimaat, natuur, lucht- water- en bodemkwaliteit.
En toch gaan we met de Omgevingswet van een ‘nee, tenzij’ beleid naar een ‘ja, mits’ beleid. Welke van de twee doelen uit de wet – het beschermen of het benutten – dan de boventoon gaat voeren dat is voor mijn fractie nauwelijks een vraag. De natuur raakt verder in de verdringing.

Want als we in 2021 nog niet voldeden aan een luchtkwaliteitsnorm van de EU uit 1999.
Als we in 2027 niet gaan voldoen aan de waterkwaliteitsnormen uit 2000.
Wat zijn dat soort afspraken dan waard?
En dan vraag ik me echt af wie er bedacht heeft dat we af moeten van de sectorale beschermingswetten en nog meer het benutten moeten gaan faciliteren. Ziet de minister er niet wat in om sectorale beschermingswetten gewoon in stand te houden?

En tot slot, hoe kan het toch telkens gebeuren dat minister na minister veel te positief is over de datum van inwerkingtreding en de digitale omgeving?
Waarom wil de minister perse een nieuwe datum noemen en waarom kan hij niet gewoon het proces oprecht doorlopen en ook erkennen als het denkbeeld niet meer past bij deze tijd.