Bijdrage Van Esch aan debat over discri­mi­natie, racisme en mensen­rechten

Voorzitter, de bestrijding van discriminatie en racisme is een van de grootste uitdagingen van deze tijd. Wij maken ons zorgen. Overheidsinstituties die er voor de mensen zouden moeten zijn, maken zich met regelmaat schuldig aan discriminatie. De Belastingdienst, de politie, in de vreemdelingenketen, de NCTV, gemeenten… En dit is waarschijnlijk nog maar het topje van de ijsberg. Ook volksvertegenwoordigers dragen in toenemende mate bij het normaliseren van discriminatie.

Op 15 januari 2021 viel het vorige kabinet over het toeslagenschandaal. De basisbeginselen van de democratische rechtsstaat zijn daarbij geschonden. Waaronder artikel 1 van de Grondwet, het verbod op discriminatie. Vandaag debatteren wij voor het eerst met de nieuwe minister van Binnenlandse Zaken, die de opdracht heeft gekregen om discriminatie in Nederland te bestrijden.

Voorzitter, ik zou dit debat graag positiever zijn begonnen. Maar het is niet anders. Het toeslagenschandaal heeft tot een fundamentele vertrouwensbreuk geleid tussen burger en overheid. Het vorige kabinet trok conclusies en stapte op. Toch hebben dezelfde politieke partijen, heeft dezelfde coalitie, een doorstart gemaakt. Daarom heeft deze coalitie wel de schijn tegen, moet ik zeggen. Wij vinden het best moeilijk te geloven dat er nu echt werk gemaakt gaat worden van de strijd tegen discriminatie.

Daarom begin ik met een aantal vragen aan de nieuwe minister.

Deelt zij onze zorgen over discriminatie in Nederland? Hoe is zij van plan het vertrouwen tussen burger en overheid te herstellen? Gaat zij een fundamenteel andere koers varen dan het vorige kabinet, en echt werk maken van het aanpakken van discriminatie? Wat kunnen de mensen die dagelijks met discriminatie te maken hebben, van deze minister verwachten?

Voorzitter, vorig jaar is de nieuwe coördinator voor het bestrijden van racisme en discriminatie begonnen. We hebben zijn actieplan nog niet gezien. Waarom duurt dit nog tot aan de zomer? Gaat hij de plannen in het regeerakkoord, die toch betrekkelijk vaag zijn, hierin echt concretiseren?

Voorzitter, het is er tijdens het vorige debat al over gegaan, maar ik wil het toch nog even gezegd hebben. De coördinator wordt wat de Partij voor de Dieren betreft geen bliksemafleider. Hij is een ambtenaar en is niet bij machte wetgeving tegen te houden of boetes uit te delen. Wij zullen deze minister verantwoordelijk blijven houden als er onvoldoende gebeurt in de bestrijding van discriminatie.

Discriminatie en racisme zijn systemisch, en moeten daarom ook systemisch aangepakt worden. Dit betekent dat deze minister haar collega’s op andere departementen aan moet spreken als zij met wetgeving komen die haar anti-discriminatie plannen in de weg zitten. Ik noem de Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden. De Autoriteit Persoonsgegevens en het College voor de Rechten van de Mens waarschuwen nota bene voor een nieuwe toeslagenaffaire als deze wet erdoor komt. De aanpassingen die de minister van J&V daarop heeft beloofd zijn simpelweg niet voldoende. De wet moet gewoon van tafel. De WGS zou de wetgevingstoets op discriminatie simpelweg niet doorstaan. Deelt de minister deze analyse en welke conclusie verbindt zij daaraan? En kan de minister aangeven wat de stand van zaken is rondom de wetgevingstoets op discriminatie?

Kortheidshalve sluit ik me aan bij de vragen van de SP over het toetsingskader voor etnisch profileren.

Voorzitter, in navolging van het vorige punt wil ik de minister vandaag vragen haar blik te verbreden. Er ligt een advies van de dialooggroep slavernijverleden. Daarin wordt gepleit voor excuses, herstel, en een kritische kijk op de geschiedenis. Dat zou een mooie eerste stap zijn.

Maar onze economische welvaart rust nog steeds op de uitbuiting van mensen elders. Koloniale machtsverhoudingen en slavernij zijn niet uitgebannen. Zo vinden er op door Nederland gefinancierde palmolieplantages grove arbeidsrechtenschendingen plaats en kopen we onze soja voor veevoer van handelaren die zich schuldig maken aan landroof en dwangarbeid. Hierover heb ik een aantal vragen. Hoe geeft de minister uitvoering aan mijn aangenomen motie over de actieve bestrijding van moderne slavernij, en ziet zij daarin een rol voor de NCDR? Waarom wordt Buha-OS niet meegenomen in de anti-discriminatie aanpak? De Partij voor de Dieren pleit voor een breder bewustzijn van de Nederlandse bijdrage aan voortdurende koloniale machtsverhoudingen en hedendaagse slavernij.

Voorzitter, dankuwel.