Bijdrage Van Esch aan debat over een circu­laire economie

Dank Voorzitter,

Als het gaat om het bereiken van een volledig circulaire economie, dan hebben we nog een lange weg te gaan.

Uit de voortgangsrapportage van het PBL blijkt dat de ontwikkeling van de circulaire economie stokt en dat intensivering van het beleid nodig is.

En terwijl het PBL aangeeft dat er een intensivering van het beleid nodig is, wordt het budget voor de circulaire economie de aankomende jaren kleiner.

Van ongeveer €40 miljoen per jaar, naar €30-35 miljoen per jaar in 2025.

Hoe denkt de staatssecretaris een circulaire economie te bereiken met dit afnemende budget, terwijl er nog ontzettend veel werk te verzetten is?

En oke, de staatssecretaris onderschrijft de boodschap van het PBL dat een intensivering nodig is en het tempo van de transitie omhoog moet.

Maar in de praktijk zien we hier nog weinig van terug.

Het huidige beleid is vooral een voortzetting van de weg die al was ingeslagen.

En hiermee gaan we het niet redden.

Terwijl het voor de leefbaarheid van de Aarde en in het belang van toekomstige generaties essentieel is dat we minder grondstoffen gaan gebruiken en binnen de grenzen van de Aarde gaan leven.

Voelt de staatssecretaris de urgentie om te breken met het huidige – op recycling gefocuste – beleid en in plaats daarvan het beleid te focussen op reductie en hergebruik?

Om echt te komen tot die circulaire economie zonder afval, zijn in Nederland nog bergen te verzetten.

Bergen afval, wel te verstaan.

UPV

De uitgebreide producentenverantwoordelijkheid, de UPV, kan hiervoor een goed instrument zijn.

Maar, zoals de UPV momenteel is vormgegeven is het vooral succesvol in gescheiden inzameling en recycling.

Voor het vermijden van afval en het verbeteren van het productdesign, werkt de huidige UPV niet.

De UPV lijkt in de praktijk meer op het afkopen van de vervuiling.

Erkent de staatssecretaris dat de UPV in de praktijk niet goed werkt om de hogere R-strategieën te stimuleren en zo afval te voorkomen?

Ik noem even 2 mogelijkheden:

• Tariefdifferentiatie voor hogere R-strategieën opnemen in alle UPV’s.
• Aparte, vooruitstrevende doelstellingen voor reductie en hergebruik in alle UPV’s opnemen en deze wettelijk vastleggen.

Kan de staatssecretaris aangeven wat zij van deze voorstellen vindt?

Statiegeld op blikjes

Een ander belangrijk instrument om te komen tot een circulaire economie is statiegeld.

Maar het dossier ‘statiegeld op blik’ is exemplarisch voor hoe het neerleggen van de verantwoordelijkheid bij het bedrijfsleven bijna eindigde in een fiasco.

Recent hebben we hierover een rondetafelgesprek gehad, waarin de innameplicht voor verkooppunten door veel partijen werd genoemd als oplossing om de gaten te dichten in de huidige wetgeving.

Is de staatssecretaris inmiddels ook gaan inzien dat het leggen van de verantwoordelijkheid bij het bedrijfsleven niet het gewenste effect heeft en dat bijsturing middels een innameplicht nodig is?

Voorzitter, de Partij voor de Dieren komt hier natuurlijk niet met lege handen aan.

Ik heb 7 minuten spreektijd aangevraagd en die wilde ik ook graag benutten voor drie, al zeg ik het zelf, goede ideeën, waarmee de hoeveelheid grondstoffen die worden gebruikt drastisch kunnen worden verlaagd:

Wasbare luiers

Ten eerste: het stimuleren van wasbare luiers.

Wegwerpluiers zorgen per jaar voor een afvalberg van 150 miljoen kilo.

Per kind is dat zo’n 300 kilo per jaar.

Een enorme hoeveelheid.

Uit de antwoorden op Kamervragen over dit onderwerp blijkt geen verantwoordelijkheid en urgentie van de staatssecretaris om deze afvalberg actief te laten krimpen.

De verantwoordelijkheid wordt voornamelijk gelegd bij gemeentes en zorginstellingen.

Maar er valt grote winst te behalen, wanneer het stimuleren van wasbare luiers landelijk wordt opgepakt.

Deze berg wegwerpluiers kan worden voorkomen door (aanstaande) ouders actief te benaderen en te informeren over wasbare luiers.

Een passieve informatiepagina van Milieu Centraal helpt hierbij niet; hiermee bereik je alleen de mensen die uit zichzelf zijn gaan googelen naar wasbare luiers.

Maar de meeste winst valt te behalen bij de mensen die niet uit zichzelf geïnteresseerd zijn in wasbare luiers.

Is de staatssecretaris bereid mensen veel actiever te informeren over de voordelen van wasbare luiers in een overheidscampagne?

En is zij ook bereid om een landelijke subsidieregeling op te zetten voor wasbare luiers, zodat het mensen ook makkelijker wordt gemaakt om de overstap te maken?

E-commerce verpakkingen

Ten tweede: e-commerce verpakkingen.

Iedereen kent wel die irritatie: je koopt online een laptophoes en je krijgt vervolgens een doos thuisgestuurd waar een halve bank in past.

Uit onderzoek van Recycling Netwerk blijkt dan ook dat er veel verpakkingsmateriaal wordt verspild: pakketten zorgen jaarlijks voor 87 miljoen kilo aan verzendmaterialen.

En daarbovenop zorgt brievenbuspost nog eens voor 11 miljoen kilo papier en plastic.

De grote hoeveelheid onnodige verpakkingen zijn niet alleen irritant, ze verbruiken ook veel grondstoffen en zijn dus een grote belasting voor het milieu.

Is de staatssecretaris bereid om onnodige verpakkingen te voorkomen?

Ik noem even drie opties:

• Geen plastic hoezen meer om tijdschriften
• Een opt-in mogelijkheid te stimuleren voor een extra verpakking om de productverpakking heen
• En wanneer er wel echt verpakkingen nodig zijn, herbruikbare alternatieven aanbieden.

Refill in de supermarkt

Ten derde: herbruikbaar in de supermarkt.

In Frankrijk is een wet aangenomen waarmee refill in de supermarkt wordt gestimuleerd.

In Nederland zijn er lokale initiatieven waar refill-mogelijkheden worden geboden en inmiddels gaan ook grotere supermarktketens verpakkingsvrij boodschappen aanbieden.

Dat zijn hele goede initiatieven, maar dit kan nog veel meer.

Echter, de staatssecretaris heeft al aangegeven dat ze vindt dat producenten en distributeurs verantwoordelijk zijn voor de reductie van plastic.

Maar waarom zouden we ze niet een handje helpen?

Hier zit namelijk een grote kans om het aantal verpakkingen drastisch te verlagen.

Is de staatssecretaris bereid om in navolging van Frankrijk het verpakkingsvrij boodschappen doen ook wettelijk te verankeren?

Dank, Voorzitter.