Bijdrage Van Esch aan debat over het klimaat­ak­koord gebouwde omgeving

Voorzitter,

De minister schrijft: “De urgentie voor energie besparen en isoleren is groter dan ooit”. En dat is absoluut waar, maar laten we niet vergeten dat die urgentie al decennia enorm is.
En de toegenomen urgentie nu komt ook niet alleen vanwege de fossiele energieprijzen die de pan uit rijzen. De verduurzaming van de gebouwde omgeving wordt ook steeds urgenter vanwege de klimaatcrisis, de leefbaarheid en de volksgezondheid die onder druk staan.

Maken we van onze steden een bakoven waarbij hittegolven zullen zorgen voor steeds meer dodelijke slachtoffers? Of richten we de gebouwde omgeving dusdanig in dat er ruimte is voor het versterken van de natuur, het vasthouden van water? Er ligt een enorme uitdaging om de scherpe randjes van een extreme hittegolf te dempen, maar bijvoorbeeld ook de overstromingsrisico’s - bij hevige regenval.

Op welke manier gaat de minister zorgen dat klimaatadaptief de norm wordt in plaats van dat het bij een paar mooie voorbeelden blijft?

In haar recente rapport over klimaatadaptatie toonde het IPCC aan dat juist in (kust-)steden de risico’s en kansen omtrent klimaatadaptatie nadrukkelijk samenkomen. Dat er tijdens een hittegolf ….. mensen sterven toont aan dat we in iedere stad en dorp aan de slag moeten met het zo snel mogelijk verduurzamen van de gebouwde omgeving.

We moeten dus integraal kijken naar de uiteenlopende stedelijke vraagstukken op het gebied van energietransitie, stadsnatuur, volksgezondheid en de ongelijke verdeling van gezonde leefomgevingen. Juist door geen van deze zaken te vergeten ontstaan de slimste oplossingen.

Wat is de visie van dit kabinet op het integraal aanpakken van de actuele vraagstukken op het gebied van de woningbouwopgave, klimaatadaptatie, volksgezondheid en natuurinclusief verbouwen? Voelt de minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening hier een leidende verantwoordelijkheid? En is hij bereid om in overleg te gaan met de ministers die verantwoordelijk zijn voor de dossiers water, natuur en volksgezondheid om samenhangend beleid te maken?
Ik lees nu dat hij alleen met LNV samenwerkt aan de natuurinclusieve aanpak. Wanneer komt die? En kan de minister toezeggen dat die ook wettelijke waarborgen krijgt?

Het IPCC waarschuwt ons namelijk ook voor maladaptatie: dat we nu maatregelen nemen die op de lange termijn verkeerd uitpakken. Bijvoorbeeld door een stad tot de nok toe vol te bouwen zonder ruimte te reserveren voor waterberging of stadsnatuur. Welke risico’s op maladaptatie in de Nederlandse gebouwde omgeving ziet de minister?

Hoe weegt de minister de waarschuwing van het PBL dat juist in de gebouwde omgeving te veel vrijblijvendheid in het kabinetsbeleid er voor kan zorgen dat de eigen klimaatdoelstellingen gemist worden? Want complimenten voor het feit dat er een Nationaal Isolatieprogramma ligt. Maar zonder dwingende normering blijft het moeilijk om de doelen te halen.
Het PBL gaf zijn waarschuwing, dat dwingender beleid nodig is, namelijk ook al in 2014 en in 2015.
En minister Plasterk liet al optekenen, toen bleek dat de verduurzamingsafspraken uit het Convenant Energiebesparing Huursector uit 2012 niet gehaald zouden worden: “Ik zal de mogelijkheden uitwerken voor een wettelijke verplichting met een ambitieuzere doelstelling op de langere termijn.”

Dus als de minister eind mei, begin juni met zijn voorstel komt voor normering – als stok achter de deur - dan wil ik hem hier aanmoedigen niet terughoudend te zijn. De vrijblijvendheid heeft lang genoeg geduurd!

Dat betekent overigens niet dat we mensen aan hun lot over moeten laten. De meeste mensen willen wel, maar lopen aan tegen de kosten of praktische bezwaren. En daarmee gaat dit ook over ongelijkheids-vraagstukken. De bewoners van een tochtige huurwoning in sterk versteende buurten zijn in de winter overgeleverd aan onbetaalbare energieprijzen, terwijl ze in de zomer gebukt gaan onder de hittestress. In de toekomst kan deze ongelijkheid bij een verder escalerende klimaatcrisis sterk toenemen. We zien het verschil nu al groter worden. Erkent de minister dit risico en hoe gaat hij dit aanpakken?
Denkt de minister dat het voorliggende plan de barrières voldoende verlaagd? En hoe stevig is de subsidie volgens de minister als we 30% subsidie op isolatiemaatregelen geven maar vervolgens wel weer 21% BTW op isolatiemateriaal rekenen?

Welke mogelijkheden ziet de minister om particuliere verhuurders te stimuleren vaart te maken met de verduurzaming van hun woningen? Weegt voor de minister nog mee dat deze sector notoire achterblijvers heeft? Die soms decennia niets hebben gedaan. Hoe kijkt de minister ernaar om ook hen nu te subsidiëren?

En is naar inschatting van de minister, de huidige inzet om het personeelstekort aan te pakken, voldoende om de verduurzamingsopgave te realiseren? En tot slot, erkent de minister dat het ontzettend lastig blijft om groot draagvlak te vinden voor deze verduurzaming wanneer in dit land de lusten en lasten tussen huishoudens enerzijds en grote vervuilers anderzijds zo scheef blijven? Waarom moet een huishouden nog altijd veel meer betalen voor eenzelfde kubieke meter gas als een grootverbruiker?

Voorzitter, dank u wel.