Bijdrage Van Esch aan debat over leef­om­geving

Dank, voorzitter.

Vandaag behandelen we 2 rapporten over hoe slecht deze overheid de gezondheid van haar burgers beschermt.

Vorig jaar al bracht de Gezondheidsraad een advies uit over het onbenut laten van kansen om gezondheidswinst te realiseren. Om dit te veranderen moet de Rijksoverheid een stevigere regierol innemen. Maar de reactie van de staatssecretaris op de aanbevelingen van de Gezondheidsraad is ‘dit doen we al, dit is niet nodig en dit zie ik niet zitten’.

Doorgaan op dezelfde weg is een schoffering van de Gezondheidsraad, voorzitter. Zeker gezien het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) waarin recent dezelfde conclusie werd getrokken: de overheid beschermt de gezondheid van omwonenden van industrie onvoldoende. Hoe gaat de staatssecretaris er wel voor zorgen dat gezondheid voortaan leidend is bij het opstellen van milieunormen, bij het uitgeven van vergunningen en in het omgevingsbeleid?

Voorzitter, onder het mom van de circulaire economie worden restproducten uit de industrie nu vaak als bouwmateriaal gebruikt. Dit heeft al in meerdere gevallen gezorgd voor risico’s voor mens en milieu. Denk bijvoorbeeld aan thermisch gereinigde grond, Beaumix, bodemas en granuliet.

Bij granuliet zit mijn fractie er al jarenlang bovenop en heeft al méérdere keren vragen gesteld over de risico’s. Recent bleek uit onderzoek van het RIVM en Deltares dat er onvoldoende bekend is over het vrijkomen van een kankerverwekkende stof na de stort van granuliet. In de antwoorden van de staatssecretaris, dank nog daarvoor, beweert zij dat dit onderzoek geen nieuwe inzichten geeft en dat granuliet veilig kan worden gebruikt. Maar het hele punt is juist dat de staatssecretaris niet kan weten of er wel of geen risico’s zijn voor mensen, dieren en planten!

Het RIVM heeft dat nogmaals bevestigd, na de reactie van de staatssecretaris. Waar baseert de staatssecretaris dan op dat er géén risico’s zijn voor mens en milieu na de stort van granuliet? Waarom zorgt de staatssecretaris er niet voor dat projecten met granuliet, huidige en toekomstige, worden gestaakt?

Voorzitter, het meest recente voorbeeld van bouwmaterialen die worden hergebruikt en vervolgens zorgen voor risico’s voor mens en milieu, zijn staalslakken; een restproduct van voornamelijk Tata Steel. Bedrijven krijgen vaak zelfs geld toe van Tata Steel om staalslakken te gebruiken. Maar als staalslakken in contact komen water, dan komen vrijwel alle denkbare metalen vrij. Dit zorgt voor bloedneuzen en brandwonden bij mensen en voor het afsterven van water- en bodemleven. Heeft de staatssecretaris in beeld waar staalslakken allemaal zijn toegepast? En zo nee, per wanneer heeft zij dit overzicht dan wel? Wat gaat de staatssecretaris doen tegen de schadelijke gevolgen van de staalslakken die al zijn gebruikt? En hoe gaat ze optreden tegen bedrijven, zoals Tata Steel, die hun restproducten met geld toe weggeven, waardoor milieurisico’s ontstaan?

Voorzitter, dan door naar luchtkwaliteit. Binnenkort zal de staatssecretaris de Uitvoeringsagenda Schone Lucht Akkoord voor de jaren 2024 tot en met 2030 vaststellen. Ik wil haar bij deze een aantal dringende suggesties meegeven.

Ten eerste: zorg ervoor dat de doelen voor het verbeteren van de luchtkwaliteit juridisch worden verankerd en dat er een resultaatverplichting aan wordt gekoppeld. Op deze manier zou de staatssecretaris pas echt recht doen aan het advies van de Gezondheidsraad waar ik het eerder over had.

Ten tweede: veranker de WHO-normen voor luchtkwaliteit uit 2021 in het Schone Lucht Akkoord. En tot slot: zorg voor een verbod op houtstook tijdens code oranje en rood van de Stookwijzer om overlast door houtstook tegen te gaan. In dit kader ben ik ook benieuwd welke maatregelen de staatssecretaris neemt om overlast door funstook, het stoken in vuurkorven en BBQ’s, tegen te gaan deze zomer.

Voorzitter, tot slot, de veehouderij. Is de staatssecretaris bekend met het nieuwe rapport van de Wageningen Universiteit waaruit blijkt dat geen van de geteste zogenaamde ‘emissiearme’ staltechnieken blijkt te werken? Hoe beoordeelt zij dit? Uit eerdere rapporten bleek al dat luchtwassers nóg slechter werken tegen stank dan tegen stikstof. Erkent de staatssecretaris dat vermindering van het aantal dieren de enige zekere maatregel is om een einde te maken aan stankoverlast voor omwonenden? Kiest zij hiervoor in de wetswijziging waar de Kamer nog steeds op wacht?