Bijdrage Van Esch aan debat over leef­stijl­pre­ventie

"In een tijd van arbeidstekorten in bijna alle sectoren, kunnen we het ons niet veroorloven dat mensen langs de kant staan vanwege vermijdbare aandoeningen." Dat zijn woorden van gezondheidseconoom Jochen Mierau afgelopen maandag bij de ronde tafel over preventie. Hij zegt: ongezondheid is een verdienmodel. En de samenleving betaalt de prijs: lagere arbeidsproductiviteit, meer ziekteverzuim en vooral een minder goed leven.

Waarom maken we dan zulke ongezonde keuzes? Dat komt volgens hersenwetenschapper Felix Kreier, die maandag ook aanwezig was, door de hamster in ons brein: die helpt ons om te overleven in een wereld van schaarste, maar is niet gemaakt voor een wereld vol snackbars, snoepautomaten en supermarkten. Vooral kinderen en jongeren blijken nauwelijks in staat om de hamster in hun brein te temmen. Je kunt je afvragen of het toeval is dat de Albert Heijn ons allemaal aan het 'hamsteren' wil krijgen.

Verleidingen weerstaan blijkt heel moeilijk, bedrijven hebben daar een verdienmodel van gemaakt, maar we worden gelukkiger en rijker als onze gezondheid hiertegen beschermd wordt. Ik had goede hoop dat de staatssecretaris dat ook inziet. Tot ik de plannen zag om fabrikanten *aan te moedigen* om minder suiker, vet en zout te gebruiken. Waar zijn de *bindende afspraken* met de industrie, die in het coalitie-akkoord beloofd werden?

Nog zoiets: de coalitie-afspraak om de verkoop van alcohol op veel meer plekken toe te staan. Glaasje champagne bij de aankoop van je nieuwe keuken. Gezellig met de kinderen naar een proeverij in de supermarkt. Kan de staatssecretaris uitleggen hoe deze plannen te rijmen zijn met de preventiedoelen?

En hoe gaan we een einde maken aan supermarkten, fastfoodbedrijven en voedselproducenten die misbruik maken van de niet-volgroeide hersens van kinderen en jongeren? Te gek voor woorden dat bijv. Youtubers worden betaald om hun filmpjes in een McDonalds op te nemen of de tekenfilmfavorieten van kleuters op snoepverpakkingen te zetten.

In het coalitie-akkoord lezen we: “we beschermen kinderen extra tegen niet-passende ‘online’ reclame en kindermarketing.” Maar in de planningsbrief van de staatssecretaris komt kindermarketing niet voor. Wat gaat de staatssecretaris hier aan doen? Spanje komt met een geheelverbod op kindermarketing en verbied ook influencers om ongezond eten te promoten. Waarom doen wij dat niet?

Hoe snel kunnen we de btw op groente en fruit afschaffen? De accijns op brandstof kan al per 1 april omlaag. Kunnen we ook hier met het oog op alle stijgende prijzen haast mee maken?

Artsen en wetenschappers deden deze week een oproep aan winkels om per direct te stoppen met de verkoop van tabak. Waarom wachten we tot 2024 voor supermarkten en nog langer voor tankstations en gemakswinkels? Wil de staatssecretaris overwegen het geplande verkoopverbod naar voren te halen om de gezondheid van onze kinderen te beschermen?

Veel van de sprekers bij het rondetafelgesprek, maar ook de koepel van GGD’s roepen op om een einde te maken aan de vrijblijvendheid, het aanmoedigingsbeleid, de lapmiddelen en wachten tot we *nog* een paar ons extra wegen. Keer op keer halen we de doelen uit het preventieakkoord niet, met alle gezondheidsgevolgen van dien. Is deze staatssecretaris na vandaag dan wel bereid om over te stappen op het wettelijk vastleggen van gezondheidsdoelen, verplichtingen voor fabrikanten en het aan banden leggen van kinder- en jongerenmarketing?