Bijdrage Van Esch aan debat over de Mili­euraad 16 okt 2023

Voorzitter, vandaag wil ik het hebben over zaken die letterlijk de basis zijn van ons voorbestaan.

Dat is de bodem, de grond! Het is immers niet voor niets dat we deze planeet moeder Aarde noemen. We zijn compleet afhankelijk van vruchtbare bodems. En daarom is het zo zorgelijk dat 60% van de bodems in Europa in een ongezonde conditie verkeren. De slechte staat van de Nederlandse bodem is onder meer te wijten aan het directe gevolg van een overheid die nog altijd ruimte biedt aan overbemesting en de gebrekkige en falende bescherming tegen de vernietigende gevolgen van landbouwgif.

Ook chemische en plastic vervuiling, droogte, slecht watermanagement en biodiversiteitsverlies zijn belangrijke oorzaken van de slechte staat van de Nederlandse bodem. Het verbeteren van de bodemconditie in Nederland en in de rest van Europa is van essentieel belang om onze weerbaarheid tegen extreme weersomstandigheden te verbeteren, om klimaat- en biodiversiteitsdoelen te behalen, om onze voedselveiligheid en voedselzekerheid te garanderen en om de gezondheid van mens en dier te beschermen. Deelt de staatssecretaris deze analyse?

Voorzitter, tegen deze achtergrond gaat de EU bodemrichtlijn absoluut niet ver genoeg. Er wordt nu vooral op monitoring gericht en in de richtlijn staat nu géén verplichting om tegen 2050 gezonde bodems te hebben. En het kabinet probeert het voorstel zelfs nóg verder af te zwakken door er onder andere voor te pleiten om het ‘one out all out’-principe te schrappen – wat inhoudt dat de bodem alleen gezond is als het op alle indicatoren positief scoort. Maar we hebben juist betere en scherpere regels nodig, met concrete en bindende doelen en met duidelijk afgebakende definities. Waarom zet de staatssecretaris in op afzwakking? En kan dat nog wijzigen?

Ondertussen wil het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit wel dat in 2030 alle landbodems duurzaam worden beheerd, maar doet het ministerie niets aan overbemesting, landbouwgif en het gigantische aantal dieren in de vee-industrie. Tachtig tot negentig procent van de Nederlandse landbouwgrond zit nu boven de fosfaatnorm! Maar in plaats van dat het kabinet zegt: daar moeten we dus hard mee aan de slag en minder gaan bemesten, kiest Nederland ervoor om zich in te zetten om die fosfaatnorm uit de Bodemrichtlijn te slopen. Ik roep de staatssecretaris op om wél voor een goed bodem- en waterkwaliteit te gaan, en het verzet tegen die fosfaatnorm te staken. Graag een reactie.

Daarnaast is de bodemrichtlijn een uitgelezen kans om ook de problemen rondom grondwaterkwaliteit en de voedselvoorziening integraal aan te pakken.
Gaat de staatssecretaris zich inzetten om in de bodemrichtlijn ook de koppeling te maken met grondwaterkwaliteit? En kan zij aangeven hoe zij gaat garanderen dat een vervuilde, verzuurde grond niet de voedselvoorziening, waterkwaliteit en volksgezondheid gaat aantasten? Voorzitter, dan de Richtlijn stedelijk afvalwater. Wij begrijpen dat deze zo goed als rond is.

Maar kan de staatssecretaris zich nog ten minste uitspreken over de bepaling van het Europees Parlement waarmee de kosten van de UPV voor medicijnproducenten tot 20% wordt afgewenteld op de nationale belastingbetaler? Daar kan de staatssecretaris toch niet mee akkoord gaan? Is zij bereid om zich alsnog in te spannen om deze kosten gewoon bij de producent te laten? En wil de staatssecretaris in de Milieuraad duidelijk maken dat een afzwakking van het originele voorstel eigenlijk niet kan? De richtlijn stedelijk afvalwater bevat ook geen verbod op het lozen van PFAS. Dit is een enorm gemiste kans. Waarom is een lozingsverbod voor PFAS niet opgenomen in de nieuwe EU-regels voor lozing van stedelijk afvalwater? Gaat de staatssecretaris dan ten minste in Brussel eisen dat de aangekondigde herziening van de EU chemicaliënwetgeving (REACH) nog dit jaar op tafel komt? Inclusief het verbod op PFAS!

Voorzitter, dank u wel.