Bijdrage Van Esch aan nota­overleg Openbaar vervoer, infra­structuur en corona

Mevrouw Van Esch (PvdD): Goed dat we hier bijeen zijn vandaag, want ook in het ov is veel gebeurd de afgelopen tijd. Ondanks dat er ontzettend veel goed is gegaan en er veel werk is verzet – ook namens de Partij voor de Dieren dank aan alle mensen die de afgelopen tijd hun deur uit zijn gegaan en dat werk hebben verzet in het ov – zijn er ook bij ons nog veel vragen. De belangrijkste vraag die wij hebben, is hoe we ervoor zorgen dat die treinen niet te vol gaan raken, helemaal als je ook weer vanochtend in het nieuws leest dat het coronavirus zich misschien door kleinere druppels veel sneller kan verspreiden en dat ventilatie essentieel is. Er werd aangegeven dat dat ook in treinen zeer belangrijk is. Hoe gaan we dat dan doen? Het is nu 28 mei en 1 juni komt er dus al heel snel aan. Ik lees dat de Staatssecretaris afspraken wil maken met publieke werkgevers, instellingen en publiekstrekkers, maar hoe zorgt zij ervoor dat het bedrijfsleven zich hier ook aan gaat houden? Ons bereiken namelijk al wel degelijk signalen dat bedrijven hun werknemers weer gewoon gaan verplichten om naar kantoor te komen, terwijl daar volgens die werknemers vaak helemaal geen noodzaak toe is. Deelt de Minister de mening dat dit niet de bedoeling is? Kan zij het bedrijfsleven bijvoorbeeld nogmaals oproepen om alsjeblieft ook hun werknemers gewoon thuis te laten werken indien dat mogelijk is? We gaan het ov, zo wordt gezegd, alleen beschikbaar stellen voor noodzakelijke reizen, maar het blijft lastig om te bepalen wat noodzakelijk is. Is een familiebezoek dat uiteindelijk toch, een bezoek aan je vader of moeder in een verpleegtehuis? Is een museumbezoek dat, nu de musea weer open kunnen? Gaan we dat toch als noodzakelijke reis beschouwen? Als iemand een fiets mee moet nemen, is het dan plotseling geen

noodzakelijke reis meer, aangezien die persoon dat niet meer kan? Hoe gaan we deze afwegingen maken? Laten we het dan toch over aan mensen zelf of iets noodzakelijk is of niet? Als je die beslissing aan de mensen zelf overlaat, gaat er dan ook niet op gehandhaafd worden? Hoe gaan we dat sowieso handhaven? Gaan we dat mensen vragen? Op basis van welke regels zou dat dan zijn? We lezen dat er op dit moment wel degelijk een beperkt vrachtvervoer is op het spoor. Biedt dat dan niet mogelijkheden om meer personentreinen te laten rijden, zodat we de capaciteit verder zouden kunnen vergroten? De 40% van de capaciteit die beschikbaar is, is dat op basis van de stoelen in de normale dienstregeling of is dat 40% van de hoeveelheid mensen die normaal in een trein reizen, wat er toch vaak meer zijn dan de stoelen die bezet zijn? Kunnen we kijken naar de inzet van extra materieel? Kunnen we ook kijken naar het opheffen van de eerste en tweede klas, zodat er meer mogelijkheden zijn voor mensen? Ik ben toch wel benieuwd of er nog meer mogelijkheden zijn om echt te voorkomen dat we te volle treinen gaan krijgen. Een aantal partijen had het er al over. De berichtgeving van de NS heeft ook ons bereikt. We zien dat zij aangeven dat zij de aankomende vijf jaar verlies gaan draaien en zullen moeten krimpen. Tot het moment van de coronacrisis maakten we ons juist zorgen over een tekort aan capaciteit bij de NS. In de nabije toekomst zouden we in 2027 of zelfs in 2025 de maximale capaciteit al hebben bereikt. Hoe kan het dan dat we nu het gevoel hebben dat we gaan krimpen, terwijl we tot nu toe altijd een onderschatting hebben gemaakt van het aantal reizigers? Is de inschatting van de financieel directeur van de NS vooral een financiële inschatting? Wij zijn dus benieuwd naar de politieke inschatting van de Staatssecre-taris. We willen namelijk echt voorkomen dat de NS straks moet gaan krimpen en we net zo’n crisis als in de woningmarkt gaan zien, namelijk dat er allemaal investeringen worden teruggetrokken, personeel wordt ontslagen en we uiteindelijk met een megaprobleem zitten. Dan over naar de fiets. We lezen dat de druk op het fietsnetwerk enorm toeneemt, vooral in stedelijk gebied. We zien dat er over de hele wereld wegen worden afgesloten om de toegenomen hoeveelheid fietsers en wandelaars meer ruimte te geven. Wat de Partij voor de Dieren betreft, zou dat ook in Nederland het geval moeten zijn. Is daar al sprake van? Kunnen we daarnaar kijken? Wat zijn de mogelijkheden die we daarvoor kunnen bieden? Ik hoor een aantal partijen zeggen dat we moeten kijken hoe we een aantal infrastructuurprojecten nu een soort van kunnen doordrukken. We hopen van harte dat we in deze crisis dit soort zaken absoluut niet gaan doen. Dan kom ik kort op de monitoring van de drukte in het ov. Welke data gaat de Minister gebruiken voor die monitoring? In de updates over het coronavirus die we ontvingen, lazen we eerder dat er gebruikgemaakt wordt van data van Google. Maar bijvoorbeeld de Minister van VWS wil gebruikmaken van telecomdata, maar dat is iets wat helemaal niet kan volgens de Autoriteit Persoonsgegevens. Ook in de presentatie van 8 april van de heer Van Dissel lazen we dat er Facebookgegevens worden gebruikt om de mobiliteit in kaart te brengen. Aangezien ik toevallig ook de woordvoerder privacy ben, zeg ik dat we ons wel zorgen maken over dit soort ontwikkelingen. Wij zijn benieuwd hoe deze Staatssecretaris de druk in het ov gaat monitoren en wat zij daarvoor gaat gebruiken. Dan nog kort iets over de monitoring. We gaan monitoren, maar aan welke knoppen kunnen we uiteindelijk draaien als we aan het monitoren zijn en op hoeveel plekken? Wat gaan we doen op het moment dat te veel treinen op heel veel plekken te druk zijn?

De voorzitter: En uw slotzin is...

Mevrouw Van Esch (PvdD): De slotzin is dat ik benieuwd ben of de Staatssecretaris opnieuw even kan benadrukken in welke vuilnisbakken de mondkapjes en handschoentjes horen die we straks allemaal gaan gebruiken in het ov. Volgens mij is het belangrijk om dat eventjes bij iedereen goed in de oren te knopen. Dat was ’m, dank je wel