Bijdrage Van Esch aan WGO Water

Voorzitter, het is crisis in de delta; overstromingen, droogte, vervuild water door landbouwgif, mest en lozingen van chemische stoffen, en als klap op de vuurpijl gaan we de Kaderrichtlijn water niet halen. Waardoor de staat rechtszaak op rechtszaak kan verwachten, economische activiteiten stil komen te liggen, en er flinke boetes vanuit de EU kunnen komen. Dit allemaal omdat we de natuur niet hebben beschermd, niet hebben gezorgd voor schoon water waar planten en waterleven in kunnen gedijen.

In 2019 voldeed geen enkel oppervlaktewaterlichaam in Nederland aan de KRW-doelen. Op sommige vlakken is Nederland zelfs het vervuildste kindje van de klas. Bij het vorige debat over water is onze motie, die de regering verzocht zich maximaal in te spannen om deze doelen te halen in 2027, met een brede meerderheid aangenomen. De motie vraagt om op korte termijn met actieplannen te komen om drastisch de uitspoeling van meststoffen te verminderen, het gebruik van landbouwgif te beperken en de lozingsvergunningen van de industrie aan te scherpen. Mijn fractie had deze actieplannen graag vandaag willen bespreken, maar de Kamer heeft ze nog niet ontvangen. Wanneer krijgen we die van de minister?

In de brief van 11 november konden we lezen: “Om ons er zo goed mogelijk op voor te bereiden indien dat [het halen van de doelen] onverhoopt toch niet lukt, wordt gewerkt aan goede dossiervorming”. Maar hoe ziet de minister dit voor zich? We weten namelijk al dat we de doelen niet gaan halen. Gaan we dan maar een dossier opbouwen om bij de Europese Unie aan te tonen dat we vanaf 2022 echt wel ons best zijn gaan doen om de KRW-doelen te halen? Zodat we kunnen laten zien welke smoesjes we hadden waardoor we de doelen niet halen. Kan de minister de logica hiervan uitleggen, want ik snap gewoon niet dat dit nuttig besteed belastinggeld is. We moeten juist nu alle noodzakelijke maatregelen moeten nemen om de KRW-doelen te halen.

Daarnaast, klopt het dat we niet verbeteren maar dat er zelfs wateren zijn waar de waterkwaliteit slechter is geworden? Kan de minister hier op in gaan, want dit is toch gewoon verboden. Ik zou graag willen weten wat de consequenties hiervan zijn en hoe dit heeft kunnen gebeuren?

Voorzitter, om concreet wat te doen tegen het verslechteren van het oppervlaktewater heeft mijn fractie wel wat ideeën. We moeten de vervuiling aanpakken. Ik begin met de industrie. In 2021 zou al inzichtelijk gemaakt worden wat er geloosd en uitgestoten wordt. Recent hebben we via de staatssecretaris te horen gekregen dat er pas in 2024 een inzichtelijke database is. Als het aan mijn fractie ligt stoppen we met het lozen van chemische stoffen op oppervlaktewater, dit zou enorm veel schadelijke stoffen in het water schelen. Daarbij moeten we ook meteen stoppen met het lozen van stoffen die niet mee worden genomen bij de KRW-doelen, zoals PFAS. Anders zitten we over een aantal jaren weer met vergelijkbare problemen.

Is de minister bereid om met een lozingsverbod te komen?

We konden recent nog lezen waarom dit zo belangrijk is. Pointer kwam met het nieuws dat FrieslandCampina water vol met fosfaten, stikstof en andere stoffen op de Waddenzee loost. Wie er verantwoordelijk is voor het controleren van de vergunning was onduidelijk. De conclusie : er is sprake van een bestuurlijke spaghetti. Is de minister het met ons eens dat dit dus eigenlijk heel makkelijk voorkomen kan worden door te komen tot een lozingsverbod op oppervlaktewater? Scheelt volgens mij toch een hoop chemicaliën die niet in een natura2000 terecht komen. Graag een reactie.

En dan de landbouw, die blijft met fluwelen handschoentjes aangepakt worden. Twee van de belangrijkste vervuilingsbronnen van ons water zijn mest en landbouwgif. Wat betreft mest stopt Europa nu eindelijk met de uitzonderingspositie dat Nederlandse melkveehouders méér mest uit mogen rijden dan hun Europese collega’s. Een belangrijke eerste stap voor onze waterkwaliteit, míts je dat met beleid in goede banen leidt. Want het lijkt me niet de bedoeling dat veehouders die afname van dierlijke mest op gaan vullen met kunstmest. Heeft deze minister zich hard gemaakt bij zijn collega van LNV dat ook de normen voor kunstmest aangescherpt worden? Wat was daarvan de uitkomst? En als hij zich daar niet mee heeft bemoeid; waarom niet?

En ik wil deze minister specifiek vragen naar het Westland. Ziet hij ook dat de sloten in dat kassengebied de meest vervuilde zijn met landbouwgif? Natuurmonumenten doet zelfs de noodoproep om schoon water maar niet meer door het Westland te laten lopen, omdat het daar gewoon te smerig uit komt. Voorzitter, dat kán toch niet? Er liggen meerdere aangenomen moties van mijn fractie, bijvoorbeeld over het stellen van tussendoelen naar de uitfasering van het gebruik van pesticiden. Gaat deze minister zich bemoeien met de minister van LNV over de uitvoering van onder andere deze motie? En zo niet; waarom niet?

Voorzitter, dan droogte. Afgelopen jaren laten zien we dat dit een gigantisch probleem is. Niet alleen vanwege de natuur, landbouw, drinkwatervoorzieningen en funderingen, maar ook voor het behalen van de KRW. Want een goede kwantitatieve toestand is vereist in 2027. En dat terwijl het grondwaterpeil lager en lager wordt, want het regent te weinig, zelfs in het najaar en we onttrekken te veel.

Daarom wil ik de minister vragen hoe het mogelijk is dat we nog steeds werken met alleen het vermelden van bepaalde wateronttrekkingen. Zeker nu blijkt dat er niet genoeg grondwater is om de KRW doelen te halen (kwantiteitsdoelen). Kan de minister daarom toezeggen dat de meldplicht voor grondwateronttrekkingen wordt onderzocht en herzien, zoals zou moeten vanuit de KRW?

En deze onttrekkingen brengen ons tot de volgende KRW overtreding, want er mag geen negatief effect zijn van droogte op de natuur. Afgelopen jaren heeft de natuur grootschalig en zichtbaar geleden onder de droogte. Planten, bomen, insecten en vissen zijn gestorven. En dit mag niet. Kan de minister daarom toezeggen alle legale en illegale wateronttrekking in kaart te brengen om vervolgens te handhaven op onvergunde situaties, zoals ik eerder al aankaartte.

Tot slot, zou wat mijn fractie betreft echt gevolg moeten worden gegeven aan de woorden van de Deltacommissaris: iedere schop in de grond moet klimaatbestendig zijn. Ik voeg hier nog aan toe natuurinclusief klimaatbestendig. We moeten meer water vasthouden via natuurlijke oplossingen. Ook moeten we, vooral voor regenafhankelijke gebieden, het water niet versneld laten afvloeien ten behoeve van de landbouw.

Daarnaast moeten we, wat mijn fractie betreft niet meer de randen op zoeken van onze ruimtelijke inrichting. Wie zich laat leiden door water en bodem maakt écht andere keuzes dan wie bestaande plannen een beetje bijstuurt en gewoon doorzet.

In dat verlengde vindt de Partij voor de Dieren dan ook dat het Rijk de stikstofgebiedsplannen integraal moet beoordelen en als bindende voorwaarde moet meegeven dat maatregelen geen negatief effect mogen hebben op de waterhuishouding. En Provincies moeten inzichtelijk maken hoe hun gebiedsplan bijdraagt aan het tijdig halen van de KRW-doelen.

Graag een reflectie van de minister hierop.