Bijdrage Van Kooten-Arissen dertigle­den­debat over het bericht dat ambte­naren op VWS notulen hebben gewist van een overleg met de alco­ho­l­in­du­strie

Mevrouw Van Kooten-Arissen (PvdD):

Voorzitter,

Door wie wordt Nederland bestuurd? Is het naïef om te denken dat we een onafhankelijk kabinet, met onafhankelijke bewindspersonen en een goed geïnformeerde Tweede en Eerste Kamer hebben die controleren en bijsturen? Blijkbaar wel. Blijkbaar lopen bewindslieden aan de leiband van almachtige sectoren, die in werkelijkheid de touwtjes in handen hebben. Vaak lijkt dat zo te zijn, maar komen de bewijzen niet op tafel. Maar in dit geval, met de verdwenen alcoholnotulen, is dat anders.

Dank aan de voorgaande collega’s voor het uiteenzetten van het feitenrelaas. Ik sluit mij graag aan bij de kritische vragen die al gesteld zijn.

Door de hele gang van zaken rondom het handhaven van de leeftijdsgrens voor alcohol worden namelijk een hoop andere zaken duidelijk.

Zo kregen we in de VPRO Argos uitzending van 14 april j.l. te horen dat de sector, ongevraagd, een voorzet levert voor de beantwoording van Kamervragen en dat de directeur vervolgens nog even navraagt aan de beleidsmedewerker of de visie van de sector wel genoeg terugkomt in de daadwerkelijke beantwoording.

We horen in de rapportage dat het ministerie aan het Trimbos instituut doorgeeft hoe ze de conclusies van een tot dan toe onafhankelijk onderzoeksrapport gewijzigd wil zien en dat dit ‘onafhankelijke instituut’ deze aanwijzingen nog opvolgt ook!

Voorzitter, Nederland is een verzorgingsstaat voor multinationals. Het bedrijfsleven schrijft, buiten het zicht van deze Kamer, mee aan wetgeving. We willen heel graag geloven dat het niet zo is, dat onze regering niet gestuurd wordt door het bedrijfsleven.

Maar als de regering precies die ene gevraagde pagina kwijtraakt of als er van precies die agendapunten van de vergadering geen aantekeningen zijn, als een hele afdeling op het ministerie precies die ene mail verwijdert, als de regering precies de dag na de uitspraak van de rechter pas een relevant verzoek doorgeleidt en als de regering precies niet doet wat Kamerleden van haar vragen om hun controlerende functie uit te kunnen oefenen.

Dan word het heel lastig om daarin te blijven vertrouwen.

Kan de staatssecretaris ons uitleggen wat de staatsrechtelijke logica is achter het betrekken van de sector bij zo veel delen van haar werk? Waarom zouden we verwachten dat de alcoholsector meewerkt aan het voorkomen van alcoholverkoop aan minderjarige? Dat is snijden in eigen vlees. Deze staatssecretaris kan onze vorige bijdrage misschien nog herinneren… we zien dit fenomeen namelijk ook bij kindermarketing en de productsamenstellingsafspraken voor voeding. We hoeven niet van de voedingsindustrie te verwachten dat zij ervoor gaan zorgen dat wij minder snoepen en snacken. De afspraken met de sector hebben dan ook precies geen effect op het terugdringen van de toename in overgewicht en obesitas. We moeten niet van de agrarische sector verwachten dat ze de bioindustrie gaan afschaffen, dierenwelzijn opeens op de eerste plaats zetten en we moeten niet van de olie-industrie verwachten dat ze het klimaatprobleem oplossen.

Toch zien we dat keer op keer gebeuren. De sector mag het zeggen, de Kamer moet op een doldwaze speurtocht en burger zit met de consequenties.

Ik hoor graag waarom de minister dat logisch en gewenst vindt. En wat hij, of het ministerie, of het kabinet, daarvoor terugkrijgt. Voor wie is de staatssecretaris er? Voor de burgers of voor de sector?

Dank u wel

Interrupties:

Mevrouw Van Kooten-Arissen (PvdD):
Ik ga nog even terug naar de invloed van de alcoholindustrie en andere sectoren. Ik hoorde de staatssecretaris zeggen: dat is echt niet zo. Ik moet zeggen dat ik de staatssecretaris ken als iemand die echt van goede wil is en die, zeker ook bij het preventieakkoord, laat blijken dat hij hart heeft voor de zaak. Maar tegelijkertijd verbaast het mij hoe groot de invloed van die sector is in de vergaderingen en ook nu weer. Met alle respect, het lijkt alsof de staatssecretaris aan de leiband van de sector loopt. Verder blijkt uit het onderzoek van Argos — misschien wil de staatssecretaris daar zo ook nog iets over zeggen — dat de sector meeschrijft aan de beantwoording van Kamervragen en dat het ministerie onderzoeksresultaten van een onafhankelijk onderzoeksinstituut wijzigt, en dat die wijzigingsvoorstellen ook werden opgevolgd. Wil de staatssecretaris antwoorden op de vraag waarom het zo waardevol is om de sector aan de tafel te hebben en zo veel invloed te laten uitoefenen?

Staatssecretaris Blokhuis:
Mevrouw Van Kooten-Arissen vroeg specifiek of de sector meeschrijft in de beantwoording van Kamervragen. Het is mij werkelijk niet bekend dat dat gebeurt. Ik kan me wel voorstellen dat bij de beantwoording van Kamervragen bij de sector wordt getoetst of er feitelijke onjuistheden in staan. Maar het komt me zeer vreemd voor dat een sector zou dicteren. Laten we afspreken dat, als mijn antwoord op dit punt incompleet is, ik de Kamer daarover nader schriftelijk informeer.

Het andere punt in uw vraag heeft te maken met het Trimbosrapport. Daar is uitgebreid over gedebatteerd en in de schriftelijke beantwoording in april is daar ook uitgebreid op ingegaan. Het Trimbos-instituut heeft zelf ook expliciet verklaard zich niet onder druk gezet te hebben gevoeld en niet beïnvloed te zijn bij het opleveren van het rapport.

Mevrouw Van Kooten-Arissen (PvdD):
Maar dat is wel heel vreemd. In de Argosuitzending van 14 april jongstleden wordt heel duidelijk gezegd: we hebben een mail gewobd en daarin staat letterlijk dat dit en dat in het onderzoek moet worden aangepast. Bijvoorbeeld: schuif die ene conclusie nu naar boven en verwijder dat die Ageviewers als enige middel goede resultaten opleveren. Kan de staatssecretaris daar toch nog op reageren? In het onderzoek van Argos werd het vermeld én het is gewobd. Hoe is het mogelijk?

Staatssecretaris Blokhuis:
Ik herhaal dat Trimbos expliciet heeft verklaard niet beïnvloed te zijn geweest door de interventie van VWS. We hebben aan de Kamer geschreven hoe wij dit zien en hoe wij het nu zouden doen. Misschien zou dat omzichtiger zijn. Dat weet ik niet, maar ik denk het wel: omzichtiger in de communicatie. Feit is dat Trimbos niet heeft verklaard beïnvloed te zijn. De inspanningen van de medewerkers van VWS bij die interventie waren erop gericht om het rapport van Trimbos dat al in concept gereed was, recht te laten doen aan de gestelde onderzoeksvragen. Dat was de interventie. Het was niet van: herschrijf dingen of laat dingen weg. Dat was absoluut niet de intentie van die interventie. We kunnen nu wel blijven argumenteren, maar …

Mevrouw Van Kooten-Arissen (PvdD):
Toch nog een laatste keer. In de e-mail stond letterlijk wat er aangepast zou moeten worden in de conclusies van het onderzoeksrapport. Die zijn ook letterlijk overgenomen. Hoe is dat geen beïnvloeding?

Staatssecretaris Blokhuis:
Dan herhaal ik dat die interventie vanuit VWS erop gericht was om de uitkomst van dat onderzoek meer te laten aansluiten bij de opdracht. Het was niet van: herschik je of ga een totaal ander rapport schrijven. Maar zoals dat rapport in concept voorlag, beantwoordde dat niet aan de vraag die gesteld was. Er is niks helemaal opnieuw geschreven, alleen is er wat geshuffeld in de conclusies. Zoals ik het heb begrepen heeft Trimbos — het is voor de derde keer dat ik dat zeg — niet het gevoel gehad dat er oneigenlijke druk vanuit VWS werd uitgeoefend om de belangrijke conclusies uit het onderzoek aan te passen. Dat hebben ze ook expliciet verklaard.