Bijdrage Van Kooten IVD-aange­le­gen­heden

Voorzitter,

Na een vreselijk drama zoals afgelopen maandag in Utrecht is het lastig om nu een debat te voeren over het functioneren van de inlichtingendiensten. Zeker omdat er volop aanleiding is tot kritiek maar die kritiek ongepast voelt in het licht van de inzet die ook deze diensten waarschijnlijk geleverd hebben.

Maar u kent allen de Partij voor de Dieren als een principiële partij die zich met de lange termijn bezighoudt en daarom zullen wij vandaag toch weer kritische vragen stellen aan de ministers over de sleepwet en het werk van de inlichtingendiensten.

Het is namelijk niet voor het eerst dat we over de sleepwet spreken. Bij de wetsbehandeling, rondom het referendum en in de debatten daarna, telkens was er aanleiding voor stevige kritiek en telkens bleven de kritiekpunten grotendeels hetzelfde. Te veel bevoegdheden, te weinig toezicht, te weinig rekening gehouden met privacy en gegevensminimalisatie en te gemakkelijke uitwisseling met buitenlandse diensten.

Het is dan pijnlijk te constateren dat sinds 2016, toen de behandeling van deze wet begon, we nog altijd spreken over diezelfde problematiek. Inmiddels liggen voor ons rapportages nummer 59 en 60 van de toezichthouder CTIVD en die zijn niet mild.

Een paar citaten uit rapport nr. 59:

“Op belangrijke onderdelen ontbreekt beleid op het terrein van de gegevensbescherming”

“Er wordt geen herkenbare invulling gegeven aan het begrip ‘zo gericht mogelijk’.”

En misschien wel de belangrijkste: “Effectief toezicht op de naleving van de verplichtingen die de wet stelt is nog onvoldoende mogelijk.”

Rapport 60 over de uitwisseling met buitenlandse diensten laat zien dat de minister, in strijd met de bedoeling van de wetgever, haar bevoegdheid had belegd bij de Directeur Generaal. Hoe kan het dat zij desondanks bij de rechtbank in Den Haag aanvoerde dat er sprake was van ministeriële toestemmingsverlening?

Het rapport laat verder zien dat bij de wegingsnotities sommige criteria wel meetellen en andere eigenlijk niet, dat er inhoudelijk veel op aan te merken is en dat voor het uiteindelijke resultaat ‘een expliciete weging van het belang van de samenwerking versus de risico’s’ mist.

Ik had nog tal van andere voorbeelden kunnen aanhalen maar mijn tijd is beperkt. Kan de minister aangeven of zij nog altijd geen enkele twijfel heeft over de reikwijdte van deze wet? Moeten we na zoveel jaar niet herbezien of de diensten de verantwoordelijkheid die komt met de nieuwe bevoegdheden wel kunnen dragen?

En als zij nog altijd geen twijfel heeft, kan zij dan aangeven hoeveel langer of erger het mis moet blijven gaan voordat zij wel gaat twijfelen? Bij het debat na de referendumuitslag sprak zij uit dat ze nu op een aantal punten ervaring op wil doen om daarna te bekijken wat ze aan de wet wil aanpassen. Mijn vraag is nu: Wat gaat zij aanpassen?

Want dat diensten niet in lijn met de wet handelen verbaast niet als je de voormalige chef van de MIVD op de radio hoort zeggen dat dit soort waarborgen ‘nodeloze procedures’ en ‘politieke praatjes’ zijn. Als gedacht wordt dat dit politieke praatjes zijn dan begin ik me echt af te vragen of er bij de diensten wel oprecht waarde gehecht wordt aan het respecteren van de mensen hun privacy.

En hoe kan een minister van D’66 huize, de partij die in eerste instantie zo veel moeite had met deze wet, de implementatie ervan zo laten mislopen? Zij schrijft dat de implementatie meer impact had op de diensten dan gedacht. Hoe kan dat gebeuren bij zo’n beetje de meest bediscussieerde wet van de afgelopen jaren en op een onderwerp dat de partij van de minister zo aan leek te gaan? Graag een uitleg!

Op dit moment kan ik niet tot een andere conclusie komen dan dat de diensten onverantwoord omgaan met de bevoegdheden die hen gegeven zijn. En de minister zal aangeven dat het allemaal work in progress is maar ik wil haar echt vragen de wettelijke bevoegdheden te herbezien en in ieder geval, totdat de diensten werkelijk op elk vlak de boel op orde hebben, de bevoegdheden die niet op orde zijn niet of minimaal te gebruiken.

Dank u wel.