Bijdrage Van Raan aan de Algemene Finan­ciële Beschou­wingen 2019

Voorzitter,

Afgelopen Prinsjesdag zette deze minister van Financiën zijn eigen traditie voort, door andermaal een waardevolle blik in het verleden te werpen. Vorig jaar kregen de ontdekkingsreizigers Scott en Amundsen een mooie centrale rol. Dit jaar nam de minister ons mee naar 1906 en viel de eer te beurt aan Theo de Meester, de minister van financiën van het "kabinet van kraakporselein". Voorzitter, de Partij voor de Dieren kijkt net als deze minister verder dan alleen de begroting voor 2020. Maar wij werpen een blik naar de toekomst, hoe zou de begroting van het jaar 2106 er uit zien?

En dat is het punt… met het huidige - in onze ogen ontwrichtende - tweegradenbeleid is het verre van zeker of Nederland in 2106 überhaupt nog een begroting zal hebben. Het derde opeenvolgende baanbrekende rapport van het IPCC over de deplorabele staat van oceanen en klimaatverandering, laat er geen misverstand over bestaan dat we in een klimaatcrisis en een biodiversiteitscrisis zitten.

Geen wonder dat er zoveel klimaatprotesten zijn. En wie meeliep zal zich ongetwijfeld gesteund voelen door de woorden van de Koning tijdens Prinsjesdag die een Engelandvaarder citeerde: 'Ik voel me verantwoordelijk om door te geven aan jongere generaties dat je in verzet moet komen als het nodig is.' Of zoals Loesje zegt: 'Wanneer wordt burgerlijke ongehoorzaamheid een morele plicht?'

Of…. die zich gesteund voelen door hun minister van financiën, toen hij in zijn Koningspreek opriep te waken voor dat moment waarop we met spijt denken: was ik er maar eerder aan begonnen. Dat waren wijze woorden van de minister, want het laat zien dat deze minister goed doorheeft dat tijd niet gratis is. Dat tijd kostbaar is.

Was ik er maar eerder aan begonnen. Mogelijk de achterliggende gedachte van de plannen voor een enorm investeringsfonds. Rosanne Hertzberger riep in het NRC op om dit investeringsfonds volledig ten bate van klimaatmaatregelen te laten komen. Want, zo schreef Hertzberger: “Uiteindelijk is er één probleem in Nederland voor iedereen hetzelfde, voor jong en oud, rijk en arm, links en rechts. Dat is de klimaatcrisis.”

Mijn eerste vraag aan de minister: is hij bereid, gezien de urgentie die blijkt uit dertig jaar klimaatwetenschap en drie baanbrekende IPCC-rapporten, om dit hele fonds ten bate van klimaatmaatregelen te laten komen?

Onze overheid is trots op het Klimaatakkoord, maar het Klimaatakkoord doet te weinig. Het Klimaatakkoord richt zich op het halveren van de uitstoot in Nederland: 49% in 2030. Maar voorzitter, dat is in het oude plaatje de de hier&nu-economie. We doen maar de helft van de helft!
Ik licht dat toe: We hebben nu de brede welvaartsmonitor. Met het Hier & Nu, en het Later & Elders. En over dat laatste heeft het klimaatakkoord of de klimaatwet het niet. En Elders stoten we ongeveer 265 megaton uit. Dat zal ook door de helft moeten. Vandaar dat we maar de helft van de helft doen. (elders 4,9% toegenomen). Volgt de minister deze redenering en ziet hij in dat zo bekeken het klimaatbeleid echt te weinig is? Graag een reactie.

Voorzitter, vorige week was de grote klimaatdemonstratie, gisteren stonden de boeren op het Malieveld. De veestapel moet drastisch krimpen. Dat zegt de Partij voor de Dieren sinds haar oprichting. Inmiddels is dat voor vrijwel iedereen duidelijk geworden. Politici die anders beweren, blijven onze boeren een rad voor de ogen draaien. Maar terwijl de veestapel in Nederland krimpen gaat, sluiten we handelsverdragen af met landen als Brazilië en Canada, landen die onder de Europese normen produceren en steeds meer toegang tot de Europese markt krijgen. Dat is, en daar hebben de boeren volkomen gelijk in, oneerlijke concurrentie. Gisteren bij Pauw hadden de boeren niet eens door dat hun eigen Jaco Geurts hen tegenwerkt.

Voorzitter, daar blijft het niet bij. Want niet alleen zetten wij onze grenzen open voor spotgoedkope vleesproducten uit Oekraïne en Zuid-Amerika. We financieren, met Nederlands belastinggeld, diezelfde buitenlandse intensieve veehouderij. Dat gaat via zogenaamde Internationale Financiële Instellingen die met voornamelijk westers belastinggeld worden gefinancierd. Het Oekraïense kippentycoon MHP heeft de afgelopen jaren voor meer dan een half miljard aan belastinggeld kunnen lenen via deze instellingen. De PvdD heeft een paar maanden geleden ternauwernood kunnen voorkomen dat daar nog 100 miljoen bovenop kwam. Een Braziliaanse rundveegigant heeft voor 85 miljoen financiering van de IFC gekregen en straks gooien we onze markten open voor het spotgoedkope Braziliaanse rundvlees.

Voorzitter. Na jarenlang falend – met steun van LTO - CDA- en VVD-landbouwbeleid, komen de boeren in opstand. Maar ondertussen zetten het CDA en de VVD de grenzen voor de buitenlandse industriële boeren open. En als klap op de vuurpijl financieren we die industriële boeren ook nog eens van ons eigen belastinggeld. Kan de minister de ratio daarachter nog eens helder uiteenzetten?

Voorzitter, niet alleen de Internationale Financiële Instellingen investeren in dubieuze projecten. Onze eigen regering doet het niet veel beter. In februari van dit jaar stopte minister Hoekstra drie kwart miljard in Air France-KLM. Investeren in een fossiele luchtvaartmaatschappij, is investeren in stranded assets. Dat zijn beleggingen die onherroepelijk afgewaardeerd gaan worden, omdat dit soort beleggingen de energietransitie en klimaatverandering niet zullen overleven. Kan de minister het ‘vluchtplan’ toelichten?

Ook commerciële banken investeren in sectoren die geen toekomst meer hebben. De fossiele energiesector, de intensieve veeteelt, de gulzige, buiten de wet staande, luchtvaart. De Financial Times waarschuwde onlangs voor banken die geen idee hebben van de risico’s die hun hypotheekportefeuilles lopen. Risico’s, zoals overstromingen, veroorzaakt door klimaatverandering.
Ziet de minister net als de Partij voor de dieren het gevaar van investeringen die door de klimaatverandering, de energietransitie en de landbouwtransitie waardeloos dreigen te worden? Is de minister bereid een inschatting te maken van de omvang van deze investeringen? Graag een reactie van de minister.

Voorzitter, er is veel aandacht voor zogenaamde groene investeringen, maar de olifant in de Kamer, zijn de investeringen in fossiel, in de luchtvaart, in de chemie en in de intensieve veehouderij. De olifant in de Kamer zijn de investeringen die tot grootschalige beschadiging, verwoesting of vernietiging van een of meer ecosystemen en de levende wezens daarbinnen leiden.
Voorzitter, dat zijn de investeringen in ecocide. Op dit moment zijn er geen juridische middelen om ecocide te vervolgen. En de mensen pikken dat niet meer. Kijk naar wat Greta Thunberg zegt, maar kijk ook naar een groeiende en bloeiende beweging als Extinction Rebellion, of Loesje weer: Wanneer wordt burgerlijke ongehoorzaamheid een morele plicht?

Voorzitter, vooralsnog heeft Ursula von der Leyen nog niet het gevoel dat ze er te laat aan is begonnen. Nog voordat ze officieel van start is gegaan als de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie, heeft ze al een CO2-grensheffing voorgesteld. Een heffing op producten die tijdens de productie- en consumptiefase een hoge CO2-uitstoot hebben en die van buiten de EU naar de EU worden ingevoerd. Dit lijkt op het ei van Columbus: de invoer van schadelijke producten wordt duurder, waardoor regeringen en fossiele bedrijven zich veel minder makkelijk achter de zogenaamde CO2-leakage kunnen verschuilen. Mijn vraag aan de staatssecretaris is of een CO2-grensheffing gunstig uit kan pakken voor Nederlands klimaatbeleid en of de staatssecretaris een rol voor zichzelf zie weggelegd?

Voorzitter, ik rond af.

Mocht de minister de angst hebben dat hij misschien te laat begonnen is, dan kan ik hem geruststellen. Ik kan hem namelijk garanderen, dat hij te laat begonnen is. We zijn allemaal te laat begonnen. We zijn te laat begonnen om DIT systeem nog te kunnen redden. Maar dat is eigenlijk prima…. Een systeem dat leidt tot zelfdestructie is het niet waard gered te worden. Dat is ook de hoop.

Voorzitter, nou zult u het geloven of niet maar ik heb een kleinzoon gesproken van een minister die ook in het kabinet zat van 1906. Een kleinzoon van Pieter Rink, ver in de 80. Daarover gaat dit boekje dat ik deze minister aanbied, met de wens dat hij dit boekje doorgeeft aan zijn kinderen die het door kunnen geven aan de minister van financiën van het jaar 2106, in zijn Rede bij het aanbieden van de Staatsbegroting en daarbij het verhaal van Wopke kan vertellen, de naam welke ‘Schitterend door Roem betekent, de minister van financiën die ervoor waakte dat hij te laat eraan zou beginnen.

Dank u wel.