Bijdrage Van Raan aan debat over begroting Buiten­landse Handel en Ontwik­ke­lings­sa­men­werking

Voorzitter. Voor velen lijkt het alsof COVID-19 uit de lucht is komen vallen en botte pech is waar we zelf geen invloed op hebben gehad. We zijn maar wat blij met de virologen die ons zo goed en zo kwaad als het gaat door deze ellende loodsen. Nederland luistert naar ze, omdat de pandemie voor bijna iedereen nieuw is, maar voor virologen is het dat helemaal niet. Maar hoe we nu aan hun lippen hangen, staat in schril contrast met hoe we hun eerdere oproepen jarenlang genegeerd hebben. Want een van hun belangrijkste adviezen was altijd: laat de natuur met rust. Wilde dieren, die daar verder niks aan kunnen doen, zijn mogelijk dragers van voor henzelf onschuldige virussen. Maar zodra mensen het leefgebied van de dieren binnendringen, kunnen die virussen op mensen overspringen. De natuur heeft een onmeetbare diversiteit aan virussen die zich bevinden in allerlei levende wezens. Het afgelopen decennium was ruim driekwart van alle nieuwe infectieziekten van dieren afkomstig. Het beste medicijn tegen toekomstige pandemieën is dus de natuur en de dieren met rust te laten. Is de minister het daar mee eens? Graag een reactie.

Voorzitter. COVID-19 is botte pech, maar het is dus niet uit de lucht komen vallen. Het is geen zwarte zwaan die niemand zag aankomen. De mens laat immers de natuur en de dieren niet met rust. In ons eigen belang moeten we dus ook wegblijven uit de onontgonnen natuur, wegblijven uit het Amazoneregenwoud, wegblijven uit de Cerrado, wegblijven uit de oerwouden van Borneo en wegblijven uit de oerwouden van West-Papoea. We moeten wegblijven uit welk oernatuurgebied dan ook. De mens heeft daar niets te zoeken.

Voorzitter. Maar gelukkig heeft Nederland de minister van: daar heeft de mens niks te zoeken. De allerbelangrijkste taak van deze minister is overal ter wereld de collega's en de regeringsleiders ervan te doordringen dat we de natuur met rust moeten laten. Haar handelsbeleid zou dus ook volledig in het teken moeten staan van het met onze tengels afblijven van wat niet van ons is. Maar dat gaat niet helemaal goed. Dat gaat helemaal niet goed. Als minister voor Handel staat ze namelijk te juichen als de Europese Commissie handelsdeals afsluit waarvan we weten dat die ten koste gaan van de natuur elders in de wereld. Er zijn vergevorderde onderhandelingen met onder meer Indonesië, andere Zuidoost-Aziatische landen en met Zuid-Amerika. Die handelsdeals reduceren bovendien die landen tot producenten van goedkoop veevoer, goedkoop vlees, voor de Europese markt. Het is kolonialisme in een modern jasje op hippe sneakers.

Voorzitter. Vorig jaar ontving ik samen met de collega's van D66 en GroenLinks een delegatie van de oorspronkelijke bewoners van de Amazone. Het was een aangrijpende bijeenkomst. Waar wij dachten hulp te kunnen bieden aan hen die bedreigd worden, vanuit een soort bovenliggende positie, was het eigenlijk andersom. Deze mensen kwamen ons hulp bieden om ons te laten inzien hoe desastreus de handelsdeal met Zuid-Amerika is. Hun dringende advies was: stop met die handelsdeal. Die deal is een van de drijvende krachten achter de steeds sneller gaande ontbossing en verwoestijning van de Braziliaanse natuur, een van de drijvende krachten achter de steeds heftiger mensenrechtenschendingen. Als u iets om ons geeft — zo knoopten ze de Kamerleden in de oren — stop dan met die Mercosur-deal. Die geeft Bolsonaro en ontbossingsbedrijven vrij spel in de Amazone.

Voorzitter. Het doet ons deugd: een deel van de Kamer heeft geluisterd. Ik heb het idee dat ik nu naar de heer Bouali ga luisteren.

Maar wat doet de minister? In plaats van haar hand te reiken aan de mensen in nood, steekt zij de bedrijven een hart onder de riem. Zij kent "alleen maar bedrijven die verantwoordelijk willen zijn".

De minister zei: ik ken alleen maar bedrijven die verantwoordelijk willen zijn. Ik heb echt wat hulp nodig om dit te begrijpen. Staat Shell nou voor de rechter omdat Shell zo ruimhartig verantwoordelijkheid heeft genomen voor de onvoorstelbare vervuiling en verwoesting van de Nigerdelta? Welke verantwoordelijkheid neemt Albert Heijn nou als het de schappen vol legt met vlees en zuivel afkomstig van dieren die gevoerd zijn met ontbossingsveevoer uit Zuid-Amerika? Als Vion zich zo verantwoordelijk voelde, waarom moest dan afgelopen mei de veiligheidsregio met behulp van politie een slachthuis van Vion sluiten omdat de coronabesmettingen de pan uit gierden? Ik aarzel overigens wel een beetje om de bronnen van deze onderzoeken te noemen, voordat de Weverling-brainwave of no-brainwave gaat optreden om de subsidies voor de clubs die dit onderzocht hebben, te stoppen.

Voorzitter. Ik had nog meer bijdragen kunnen vullen met bedrijven die helemaal niet verantwoordelijk willen zijn, maar dat is het punt niet. Het punt is natuurlijk dat de eerste verantwoordelijkheid van bedrijven het maken van winst is. Dan hebben we gelukkig, als het goed is, de overheid, het kabinet, de minister voor Ontwikkelingssamenwerking, die voor de kwetsbare waarden, voor de burgers, opkomen. Althans, als het goed is. De Partij voor de Dieren zoekt wel verbinding en internationale samenwerking met mensen die geweldloos strijden om dieren, natuur en milieu in hun leefomgeving te beschermen, met mensen die hun verantwoordelijkheid nemen en proberen te beschermen wat kwetsbaar en waardevol is. Zo creëert de Partij voor de Dieren draagvlak waar dat niet altijd vanzelfsprekend is. Boeren- en milieuorganisaties sloegen de handen ineen in hun verzet tegen de Mercosur-deal. De rest van de Kamer sloot zich daar gelukkig bij aan en veegde de deal ook van tafel. Na Nederland groeide ook in Duitsland en het Europees Parlement het verzet. De positie van de Kamer is kraakhelder. Een inlegvel gaat de deal niet redden. Graag een reactie van de minister.

Voorzitter. In mijn bijdrage heb ik voorbeelden genoemd van de structurele vernietiging van oerbossen, geofferd aan de verslaving aan dierlijke eiwitten en van het vernietigen van de Nijldelta voor oliewinning, geofferd aan de verslaving aan fossiele brandstoffen. Dit zijn voorbeelden van ecocide, het grootschalig toebrengen van schade aan ecosystemen. Tot voor kort was dit een onbekend fenomeen voor deze minister, maar steeds meer mensen zien nu wat de mens de natuur aandoet. Steeds meer mensen begrijpen dat ecocide bestraft dient te worden. De Partij voor de Dieren vindt dan ook dat ecocide als misdaad strafbaar moet zijn. Graag een reactie van deze minister over haar positie daarin.

Voorzitter. Het is ook deze minister voor Ontwikkelingssamenwerking die de positie van jonge vrouwen en mensenrechten tot haar speerpunten heeft gemaakt. Dat is goed en belangrijk en dat siert de minister. De Partij voor de Dieren steunt dat. Maar het is ook de minister die er met haar beleid voor zorgt dat de wereld verder globaliseert. Globalisering ontwricht lokale gemeenschappen. Als dat gebeurt, zijn juist vrouwen daar als eerste het slachtoffer van. We hebben een recent rapport van ActionAid gezien over de palmolieproductie in Midden-Amerika dat dat beeld bevestigt. We weten dat de situatie van bijvoorbeeld de Oeigoeren verschrikkelijk is. En we doen er zo weinig tegen. Sterker nog, we sluiten dus die handelsverdragen af met Zuid-Amerika en een investeringsverdrag met China. Bindende imvo-wetgeving wordt door de minister op de lange baan geschoven. Lekker met z'n allen op Europa wachten. Ik spreek u met sint-juttemis weer. Wat gaat de minister zelf doen?

Voorzitter, tot slot. Nederland heeft een paar weken geleden beloofd om 100 vluchtelingen uit Moria op te nemen. Dit ging ten koste van 100 vluchtelingen elders. Dieper kun je niet zinken. Een bodemdeal. Maar wat blijkt? Op dit moment heeft Nederland zelfs die 100 vluchtelingen hier niet naartoe gehaald. Fiks die deal.

Voorzitter, dank u wel.