Bijdrage Van Raan aan debat over de Voor­jaarsnota 2022

Voorzitter. Door het maar te blijven hebben over koopkracht en dempen, verbloemt het kabinet eigenlijk het werkelijke probleem, namelijk de bestaansonzekerheid van hele groepen mensen die niet kunnen voorzien in hun levensbehoeftes, zoals werkenden, ouderen, studenten. Het wordt misschien nog wel het meest cynisch geïllustreerd door nieuwe vrolijk aandoende sites als SecondJob.nl, waar je snel je tweede armoedebaan kan vinden. Ik sluit me dan ook aan bij wat de collega's van de SP, GroenLinks en de PvdA over deze onderwerpen hebben gezegd. In brede welvaartstermen gesproken: dat gaat dus grotendeels over het belang van het hier en nu. Dat is zeker belangrijk, zeer belangrijk, maar er zijn goede dingen over gezegd. Laat ik me dan focussen op die andere twee zaken van de brede welvaart. Wat doen deze plannen voor toekomstige generaties, het later, en de mensen die niet in Nederland wonen, de leefomgeving elders?

Voorzitter. Het kabinet onttrekt 880 miljoen uit het nieuwe klimaatfonds en 660 miljoen uit het stikstoffonds. Dat lijkt misschien logisch, maar het is eigenlijk ongelofelijk. Het risico dat we binnen een paar jaar de 1,5 graad temperatuurstijging overstijgen, is 50%. En we zitten midden in de zesde uitstervingsgolf. Dus ons huis staat in brand, en onze tuin ook. Is de minister van Financiën het met me eens dat je van 1,5 miljard euro enorm veel kan doen en dat het niet niks is wat er nu uit de nieuwe fondsen geplukt wordt? Een duizelingwekkende herprioritering: zo dekte de minister van Financiën zich in.

Voorzitter. De prioriteiten van dit kabinet liggen nu in ieder geval minder bij systeemverandering ten aanzien van armoedebestrijding en de klimaatcrisis. Het kabinet zegt dat de doelen blijven staan. Natuurlijk is de Partij voor de Dieren blij als dezelfde doelen kunnen worden bereikt met minder geld, als het blijkbaar efficiënter kan. Maar dat het efficiënter kan, betekent dus ook dat je meer kan doen met hetzelfde geld. En er is meer nodig. Vanochtend nog richtten 400 wetenschappers zich tegen de gasboringen in de Noordzee. Volgens het kabinet kan hetzelfde bereikt worden met minder geld door de normen bij te stellen en door het beprijzen van milieuvervuiling. Laat het kabinet dat dan ook doen en met plannen komen. Betekent normeren dat er eindelijk een klimaatplicht voor bedrijven komt? Maakt besparen daar als een handhaafbare plicht eindelijk deel van uit? Gaat besparen samen met productiebeperkingen? Betekent het beprijzen van milieuvervuiling dat de CO2-heffing voor de industrie wordt uitgebreid naar een CO2-heffing die van toepassing is op alle CO2-uitstoot en equivalenten? En betekent het vooral: stoppen met fossiele subsidies, stoppen met het steunen van de doodsstrijd van de fossiele industrie, waarbij we miljarden aan fossiele winstmakers als kolenboer RWE betalen, terwijl energiearmoede onder de lage-inkomensgroep reëel is?

Voorzitter. Het enige wat de kans van 50% op het overschrijden van de 1,5 graad binnen vijf jaar kan verkleinen, is als er per saldo meer gedaan wordt voor het klimaat. Maar dat zie ik niet terug. Van het snijden in of het herprioriteren van het klimaatgeld gaat een heel slecht signaal uit. Het kabinet is niet bezig met redden wat er te redden valt, maar met uitstellen wat niet uitgesteld kan worden. De minister van Financiën heeft een sleutelpositie in het kabinet. Wat gaat ze doen om te voorkomen dat de rest van het fonds wordt kaalgeplukt? Wanneer gaat ze inzicht geven in de systematiek van het klimaatfonds? Is ze bereid eisen te stellen aan de bestedingsplannen, zodat concrete uitgaven getoetst kunnen worden op een positief effect op het klimaat en op de brede welvaart? Eerst zei de minister van Financiën: u zult begrijpen dat ik geen geloofwaardig onderdeel kan zijn van een kabinet dat geen dramatische en ultieme versnelling inzet van de Nederlandse klimaatpolitiek. Nu stemt ze in met de eerste bezuiniging daarop. Woorden maken wat uit.

Voorzitter. In het Verantwoordingsdebat van vorige week konden de minister-president en de minister van Financiën zich nog niet vinden in de noodzaak van een fundamentele systeemverandering om de crises te lijf te gaan. Het debat van vandaag maakt wat ons betreft duidelijk dat die noodzaak er wel is, op het sociale vlak, op het economische vlak, voor de herverdeling, en op het gebied van klimaat en biodiversiteit, om de brede welvaart voor iedereen in stand te houden. Deze plannen zijn op z'n best weer een pleister. Juist de minister van Financiën zal begrijpen dat het nu twee kanten uit kan gaan. Het is aan haar om de juiste keuzes te maken. Schiet zij terug in de fossiele reflex, of helpt zij het kabinet aan nieuwe, duurzame gewoontes?

Voorzitter, dank u wel.