Bijdrage Van Raan aan debat over debat over door­stroom­ven­noot­schappen (brie­ven­bus­firma's)

Voorzitter, dank u wel. Dit onderwerp van doorstroomvennootschappen doet me in de verte enigszins denken aan de slogan van onze partij, die onlangs twintig jaar bestond: veel bereikt, maar nog veel te doen. "In de verte", zeg ik er met nadruk bij. Belastingontwijking is nog steeds mogelijk via opmerkelijke belastingconstructies. Net als een paar andere partijen, en niet te vergeten de commissie-Ter Haar, heeft de Partij voor de Dieren al heel vaak aanbevelingen aangeleverd om belastingontwijking tegen te gaan.

Het kabinet heeft dan wel maatregelen genomen op het gebied van royalty's, rente en dividenden, maar Nederland is nog steeds een soort EHBO-koffer, alleen dan voor eerste hulp bij belastingontwijking. Talloze bedrijven stallen nog steeds hun financiële belangen in Nederland. Door het strategisch neerzetten van kamerplanten in lege kantoren maken zij het voor de fiscus geloofwaardig dat zij daar daadwerkelijk verkeren. Zo ontkomen ze aan hun belastingplicht. Deze vaak lege brievenbusfirma's ontnemen Nederland op deze manier grofweg 10 miljard aan belastinginkomen per jaar. Het is eigenlijk een dikke vinger naar de belastingbetaler. Elke niet geheven euro moet namelijk door een ander worden betaald. Daar staat niets tegenover.

De Commissie doorstroomvennootschappen concludeerde vorig jaar ook al dat onze brievenbusfirma's ontwikkelingslanden onevenredig benadelen via het verlies aan belastingopbrengsten. Is de staatssecretaris het mij eens dat dat verwerpelijk is? Midden in de klimaatcrisis hebben ontwikkelingslanden hun belastinginkomsten hard nodig. Maar wat doen wij? We verergeren de klimaatcrisis. Met name ontwikkelingslanden worden daardoor geraakt, want die zijn al kwetsbaar. Vervolgens tonen we ons al jaren niet bereid om voldoende neer te leggen voor de klimaatadaptatie van ontwikkelingslanden. Een reden zou kunnen zijn dat we niet genoeg belastinggeld innen. We ontnemen kwetsbare landen ook nog eens de mogelijkheid om zelf meer inkomsten te genereren, en zo de kans om zich te kunnen verweren tegen de gevolgen van droogte en overstromingen. Kan de staatssecretaris uitleggen hoe het bestaan van brievenbusfirma's in lijn is met de klimaatverplichtingen jegens ontwikkelingslanden uit de klimaatverdragen van Rio de Janeiro, Kopenhagen, Parijs, noem ze maar op? Is bijvoorbeeld de belastingroute via Uganda al gesloten? Dat zou best kunnen. Ik hoor dat graag.

Voorzitter. Dit systeem van hedendaags kolonialisme moet veranderen, zeker omdat de gevolgen voor ontwikkelingslanden zo ernstig zijn. Ik vond het wel heel erg opmerkelijk dat de staatssecretaris zelf de volgende oproep deed: ziet u weleens een opmerkelijke belastingconstructie voorbijkomen, bijvoorbeeld in uw beroep of werkzaamheden in een stichting, vereniging of onderneming? Me dunkt dat de staatssecretaris zelf meer dan genoeg opmerkelijke belastingconstructies voorbij ziet komen. Ik vraag me oprecht af waartoe de staatssecretaris nou oproept. Is dat een soort meldingsplicht of hulp? Wat verwacht hij daar eigenlijk van?

In ieder geval ziet de hoogleraar Jan Vleggeert genoeg vreemde of opmerkelijke belastingconstructies. In juni wees hij erop dat de definitie van laagbelastende landen voor de bronbelasting landen met een winstbelastingtarief van 9% of minder zijn, plus de landen die op de Europese fiscale zwarte lijst staan. Dat zijn ongeveer twintig landen. Maar volgens Vleggeert komen er veel meer landen via faciliteiten in de praktijk op minder dan 9% winstbelasting uit. Ik wil graag een reactie hierop van de staatssecretaris.

Voorzitter, ik sluit af. Het komt er eigenlijk op neer dat doorstroomvennootschappen in het beste geval in het hier en nu weinig opleveren voor de brede welvaart. We hebben moties aangenomen om uit te zoeken hoe dat zit. Schadelijke effecten op de brede welvaart elders of in de toekomst zijn wel degelijk aan de orde. Hoe staat het eigenlijk met de rapportage daarover? Daar hebben we ook moties voor aangenomen. Wat is eigenlijk de volgende grote stap van de staatssecretaris om een einde te maken aan het belastingparadijs? Met de volgende vraag sluit ik aan bij eerdere sprekers: is hij bereid om alle verregaande aanbevelingen van de commissie-Ter Haar over te nemen?

Dank u wel, voorzitter.

Interruptie bij de VVD

De heer Van Raan (PvdD):

Laat ik beginnen met te zeggen dat ik niet op zoek ben naar concrete toezeggingen van de heer Idsinga -- om even die bezorgdheid weg te nemen. De heer Idsinga heeft het over een level playing field. Daardoor raak ik zelf altijd in verwarring. Aan de ene kant gaat het altijd over een concurrentievoordeel dat Nederland heeft, maar een concurrentievoordeel hebben is niks anders dan een level playing field verstoren. Dus systemisch raak ik altijd in de war als de VVD het heeft over een level playing field, want dat wil zij helemaal niet. Althans, misschien wil zij dat wel voor anderen, maar niet voor zichzelf. Ik vraag me af of de heer Idsinga dat herkent.

Dan ga ik even door op de aanbevelingen die gedaan zijn. Die gaan ook weer over country-by-country reporting, maar ook over transparantie en het voorkomen van belastingontwijking. De heer Omtzigt had het er net over, en de heer Idsinga zei het zelf ook. Die rapportage helpt dan enorm om te bepalen of er wel of niet sprake is van ontwijking of mogelijk zelfs ontduiking. Dit is eigenlijk dezelfde vraag als die ik aan de heer De Jong stelde. We zijn gewoon in staat om die public country-by-country reporting verplicht te maken voor een aantal zaken, bijvoorbeeld als je een exportkredietverzekering hebt, bijvoorbeeld als je subsidie gaat krijgen. Is dat nou ook een maatregel waar de heer Idsinga naar wil kijken? Ik ben niet op zoek naar harde toezeggingen.

De heer Idsinga (VVD):

Het punt van het level playing field laat ik even gaan, want dat vond ik in de verwijtende sfeer. Ik vond het best wel pijnlijk wat u zei, en overigens ook onterecht. Ik laat dat daarom gaan. Op het punt van transparantie wil ik wel even reageren. Ik denk dat het belangrijk is dat we transparantie nastreven. Ook als het gaat om herstel van vertrouwen over en weer is het belangrijk dat ook bedrijven zo veel mogelijk laten zien wat voor maatschappelijke rol zij spelen. In die zin ben ik ook heel blij met bijvoorbeeld de tax governance code, waar we het binnenkort ook verder over gaan hebben. Dus transparantie: ja. Het vertrekpunt is: ja. Zeker. Wel wil ik ervoor waken dat wij als Nederland volledige transparantie afdwingen, terwijl andere landen dat niet doen. Als je transparant bent -- nogmaals, dat is de wenselijke situatie -- dan moet dat ook gelden voor andere landen. Daar zullen ook goede internationale afspraken over moeten worden gemaakt, omdat je je als Nederland anders weer op achterstand zet. Dat wil ik voorkomen.

De heer Van Raan (PvdD):

Het is toch wel een rare redenering. Dan nog even over dat punt van het level playing field of concurrentievoordeel. Ik vind het bijzonder dat het irritatie opwekt als ik een vraag stel. Ik begrijp het gewoon niet. Dat kan bijna niet. Misschien moeten we het daar maar gewoon een ander keertje over hebben. De heer Idsinga hangt de redenering op dat andere landen het dan ook moeten doen. Maar het gaat toch deels om Nederlands belastinggeld dat ontweken wordt? Je mag als Nederlandse Staat toch transparantie eisen, bijvoorbeeld door die manier van rapportage, over hoe landen die hier een bedrijf hebben hun belastingconstructies hebben geregeld? Het gaat toch om ons belastinggeld? Je kan toch niet zeggen dat we, omdat andere landen het misschien niet doen, het hier ook niet doen, omdat we dan belasting kunnen ontwijken? Of heb ik de heer Idsinga verkeerd begrepen? Dan zou hij dat namelijk misschien nog even kunnen toelichten.

De heer Idsinga (VVD):

Volgens mij gaat het juist wel om die andere landen. Volgens mij geef je bij country-by-country reporting juist aan in welke landen je belasting betaalt, en dat vind ik een goed streven; ik ben het daarmee eens. Maar ik vind wel dat als je dat doet -- en nu val ik een beetje in herhaling -- die regels dan voor iedereen moeten gelden.